Szałas

Szałas pasterski w Beskidach

Jeden z szałasów na polanie Podskały w Gorcach

(c) Giraff at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Szałas pasterski

Szałas – słowo pochodzenia wołoskiego (por. rum. sălaș „mieszkanie”, „siedziba”), oznaczające:

• Trwały obiekt z drewna lub kamienia, czasami bez okien. Przeznaczony na sezonowe miejsce zamieszkania – np. pasterzy w górach.
• Tymczasowe schronienie wykonane z gałęzi zwykle w kształcie stożka lub dwuspadowego daszka.

Nazewnictwo

W Tatrach i na Podtatrzu zamiast nazwy szałas używano też określeń koleba lub bacówka, a po słowackiej stronie Tatr koszar^[1]. Nie każdy budynek związany z pasterstwem nazywa się szałasem. Według Wielkiej encyklopedii tatrzańskiej w Tatrach i na Podtatrzu nazwą szałas obejmowano tylko budynki, w których mieszkali pasterze owiec, nazwa ta nie obejmowała budynków pasterzy krów i wołów^[1]. Dość powszechnym błędem spotykanym w przewodnikach turystycznych, a również w niektórych opracowaniach naukowych jest nazywanie szałasem budynków związanych co prawda z pasterstwem, ale nie przeznaczonych do mieszkania ludzi, lecz przeznaczonych na cele gospodarcze, np. magazynowanie siana czy narzędzi^[1]. Ten rodzaj budynków nazywa się szopą^[1]. W Gorcach w zależności od regionu szałasy noszą różne lokalne nazwy: koleba, bacówka, izbica, okół, koliba z jatą i in.^[2].

Konstrukcja

Prymitywne szałasy pasterskie miały formę dwuspadowego dachu o konstrukcji ślemieniowo-sochowej opartego bezpośrednio na ziemi lub na wydrążonych pniach drzew. Bardziej rozbudowaną formę miały szałasy, gdzie dach wsparty był na niskich ścianach wykonanych w konstrukcji wieńcowej. Dachy kryte były dranicami lub gontem. Szałasy budowano bez trwałych łączeń, tak, aby łatwo można było je przenieść z miejsca na miejsce^[3].

Zobacz też

• bacówka
• kota

Przypisy