Szabla ormiańska

Szable ormiańskie z pochwami w muzeum Livrustkammaren w Sztokholmie: czeczuga (u dołu), ordynka (u góry).

Szabla ormiańska, karabela ormiańska, ormianka, ordynka (tatarska), czeczuga (kirgiska), smyczekszabla pochodzenia tatarskiego lub kirgiskiego, prawdopodobnie używana również przez Mongołów oraz innych koczowników azjatyckich. Popularna w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku. Często oprawiana bogato w srebro i jaszczurzą skórę. Noszona do stroju polskiego podobnie jak karabela. Głownia miała niewielką krzywiznę ostrza. Nazwa „ormiańska” pochodzi od muzealnego egzemplarza pochodzącego ze zbrojowni lwowskiej, posiadającego napisy w języku ormiańskim[1][2][3].

Podtypy szabli ormiańskiej:

  • Czeczuga (szabla kirgiska) – wyróżniał ją niewielki jelec w kształcie krzyża, zdobiona otwarta rękojeść, zakończona długim, charakterystycznie wygiętym pod kątem ok. 45–60 stopni kapturkiem (zakończeniem rękojeści) w formie naparstka[3].
  • Smyczek – odróżniał się od czeczugi bardzo wąskim sztychem, niemalże koncerzowym[3].
  • Ordynka (szabla tatarska) – posiadała cięższą głownię, masywny jelec, rękojeść wygiętą jak w czeczugach (z kapturkiem), z mniejszą liczbą zdobień. Była bojowym wyposażeniem jazdy na przełomie XVII i XVIII wieku.
  • Karabela ormiańska – szabla wykształcona w Polsce pod wpływem tureckim, bogato zdobiona, o ramionach jelca prostych lub wygiętych od rękojeści, z wygięciem rękojeści krótszym, lecz bardziej prostopadłym. Jako oręż bojowy były używane sporadycznie, najczęściej służyły jako element paradnego stroju szlacheckiego (do XVIII wieku). Z wyglądu przypominała zarówno karabelę (rękojeść) jak i czeczugę (słabo zakrzywione ostrze).

Wszelkie powyższe nazwy są umowne, gdyż Ormianie i Kirgizi nie posiadali, ani nie wyrabiali szabel typu narodowego[4].

Przypisy

  1. Wojciech Zabłocki: Szable świata. Warszawa: Bosz-Bellona, 2011, s. 79-81. ISBN 978-83-11-12033-4.
  2. Michał Gradowski, Zdzisław Żygulski: Słownik uzbrojenia historycznego. Warszawa: PWN, 2010, s. 31, 37–38. ISBN 978-83-01-16260-3.
  3. a b c Zdzisław Żygulski: Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu. Warszawa: PWN, 1982, s. 279-280. ISBN 83-01-02515-8.
  4. Włodzimierz Kwaśniewicz: Dzieje szabli w Polsce. Warszawa: Bellona, 1999, s. 47-53. ISBN 83-11-08894-2.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Sabel, Polen, 1600-talet - Livrustkammaren - 17479.tif
Fäste utan byglar. Kavelns överdel framåtböjd och klädd med en sexsidig kappa av förgylld slät mässing, runt kappans nederdel en smal bård av punsade ringar. Kavel med nästan spetsovalt tvärsnitt, klädd med hajskinn och med en längsgående rad av tre nitar, de på utsidan med kupiga huvuden av förgylld mässing.

Parerstänger korta, raka och liksom de uppåt- och nedåtriktade styrskenorna av slät förgylld mässing med ryggås.

Klinga böjd, eneggad med nedslipad jelman och plan rygg. På utsidan av starka delen finpunsade, glest tecknade ornamentala mönster. Nederst en symmetrisk, från basen uppstigande kartusch, svagt konturerad med fint punsade prickar. Därovanför ett fågelliknande rundat ornament bildat av punsade smala ränder följt utmed ryggkanten av ett otydligt prickat mönster (inskription?).