Szadzko

Szadzko

wieś
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	stargardzki
Gmina	Dobrzany
Liczba ludności (2008)	405
Strefa numeracyjna	91
Kod pocztowy	73-130[1]
Tablice rejestracyjne	ZST
SIMC	0774486
Położenie na mapie gminy Dobrzany Szadzko
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Szadzko
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Szadzko
Położenie na mapie powiatu stargardzkiego Szadzko
53°20′30″N 15°23′49″E/53,341667 15,396944

Szadzko (niem. Saatzig) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie stargardzkim, w gminie Dobrzany, położona 2,5 km na południowy zachód od Dobrzan (siedziby gminy) i 23 km na wschód od Stargardu (siedziby powiatu). Wieś leży nad południowo-zachodnim brzegiem jeziora Szadzko.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa szczecińskiego.

W Szadzku miał kiedyś siedzibę ziemski powiat stargardzki.

Historia

W 1336 pierwsza wzmianka o grodzie, który był siedzibą kasztelanii. W 1728 nastąpił upadek osady, zamek popadł w ruinę i został rozebrany, siedzibę władz przeniesiono do Wapnicy^[2].

Zabytki i obiekty historyczne

• Ruiny kamienno-ceglanego kościoła z XV w. Obiekt zabytkowy^[3]. Podczas walk w 1945 roku kościół uległ uszkodzeniu, niestety nie został wyremontowany, wyposażenie przeniesiono do kościoła w Odargowie. Od początku lat 50. XX w. kościół zaczął popadać w ruinę. Pod kościołem krypta grobowa rodziny Dewitzów – książęcych administratorów zamku. Planowana odbudowa po 2009 r.^[4]
• Na placu przed kościołem żeliwny pomnik – obelisk upamiętniający poległych w czasie I wojny światowej mieszkańców Szadzka. Wśród wymienionych nazwisk również polskie – Karl Czerwanski.
• Rozległe grodzisko pierścieniowate z okresu kultury łużyckiej, z doskonale zachowanymi wałami ziemnymi.
• Pozostałość obronnego zamku nad Jeziorem Szadzkim z dobrze czytelnymi bastionami, głębokimi fosami i wałami ziemnymi. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z roku 1336 i wspomina o rodzie von Steglitz, jako właścicielach Szadzka. Z. Radacki sugeruje czas budowy zamku na około czterdzieści lat wcześniej, po 1290 r., jednak regularny, prostokątny rzut warowni i istnienie w narożniku wieży o kwadratowej podstawie i cylindrycznej górnej części nawiązuje do zamków zakonu joannickiego – Łagowa, Swobnicy czy Pęzina, powstających od drugiej połowy XIV w. Nie można więc wykluczyć istnienia w Szadzku drewniano-ziemnej warowni, zastąpionej przez murowany zamek. W 1395 roku na zamku został zamordowany książę Warcisław VII. Widok zamku po renesansowej przebudowie przedstawia rycina z mapy Lubinusa (1618). W średniowieczu Szadzko, jako jedna z najpotężniejszych warowni księstwa pomorskiego była szczególnym celem dla brandenburczyków. Dwukrotnie – w 1445 oraz 1478 był przez nich zdobywany. Odbudowany przez księcia Bogusława X w końcu XV w. Zamek pozostawał istotną twierdzą dla księstwa pomorskiego także później. Przed rokiem 1533 bramę wzmocnił bastion, a mimo pożaru i renesansowej przebudowy po roku 1588 warowność zamku nadal była wysoka – powstał dodatkowy pierścień obwałowań o rzucie pięcioboku. Mimo to, w wyniku wojen szwedzkich Szadzko zostało opuszczone, a późniejsze próby odbudowy – ze względu na koszty – zostały przerwane. Od roku 1766 trwała powolna rozbiórka zamku, a po pożarze Dobrzan w roku 1781 materiał budowlany z zamku posłużył do odbudowy^[5]. Ludwig Wilhelm Brüggemann w roku 1784 pisze o jeszcze widocznych potężnych murach, ale zaznacza, że nie nadają się już do zamieszkania. Do dzisiaj zachowały się potężne, trzynastometrowej wysokości obwałowania zamku i relikty murów.
• Dwór z XIX wieku;
• Wzgórze Czarownic (przy drodze z Szadzka do Ognicy).
• Lipa olbrzym św. Ottona (obok ruiny kościoła) o obw. 7,5 m^[6].

Turystyka

Przez Szadzko prowadzi czerwony Szlak Hetmana Stefana Czarnieckiego.

Przypisy