Szafir

Szafir

Różnobarwne kryształy szafirów
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	trójtlenek glinu (Al2O3)
Twardość w skali Mohsa	9
Przełam	muszlowy lub nierówny
Łupliwość	brak
Układ krystalograficzny	trygonalny
Gęstość minerału	3,95–4,1 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	najczęściej niebieska w odcieniach
Rysa	biała
Połysk	szklisty, diamentowy
Współczynnik załamania	(dwójłomność): no = 1,768 i ne = 1,760 (długość fali ~ 590 nm)

Kryształ szafiru

kaboszon – szafir gwiaździsty

Ten artykuł od 2011-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Szafir – bardzo twardy minerał z gromady tlenków – niebieska odmiana korundu. Jest minerałem rzadkim.

Nazwa pochodzi od stgr. σάπφειρος sappheiros, w starożytności oznaczała przede wszystkim lapis-lazuli. Grecka nazwa została zapewne przejęta z języków semickich (hebr. sappir).

Właściwości

Tworzy najczęściej kryształy o postaci pseudoheksagonalnych słupów (o przekroju sześciobocznym) i bipiramid. Na ścianach kryształów często wykazuje poprzeczne zbrużdżenia. Jest kruchy, przezroczysty, często wykazuje podzielność wykorzystującą płaszczyzny zbliźniaczeń.

Spotykane są też szafiry o innych barwach: biały, bezbarwny (leukoszafir), jasnoróżowy, czerwonawy, pomarańczowoczerwony (paparadża tzw. hiacynt), purpurowy, fioletowy (ametyst wschodni), fioletowoniebieski (szafir kaszmirski), zielony (szmaragd wschodni), jasnoniebieski (akwamaryn wschodni), szary, brunatny, czarny.

Znane są też odmiany dwubarwne (szafir arbuzowy) oraz wykazujące asteryzm (szafir gwiaździsty). Barwę powodują domieszki żelaza, tytanu, magnezu, wanadu, chromu. Domieszka żelaza dwuwartościowego (Fe²⁺) lub trójwartościowego tytanu (Ti³⁺) nadaje szafirowi najbardziej typową barwę niebieską, trójwartościowe jony żelaza (Fe³⁺), zależności od ilości barwią go na żółto i zielono, jony chromu (Cr³⁺) na czerwono a dodatek wanadu (V⁴⁺) na fioletowo.

Niektóre odmiany wykazują pleochroizm, a nawet luminescencję.

Występowanie

Jest spotykany w skałach magmowych, najczęściej w pegmatytach, i bazaltach.

Miejsca występowania: Sri Lanka – największe znajdowane kryształy, do 20 kg, nie mają wartości jubilerskiej, Kambodża, Indie, Australia – największy oszlifowany żółty szafir o wadze 217,5 ct, Tajlandia, Tanzania, USA, Rosja (na płw. Kola znaleziono kryształ ponad 5 kg), Namibia, Kolumbia, RPA, Madagaskar, Birma – w 1966 r. znaleziono w Magoku kryształ szafiru gwiaździstego o wadze 63000 ct. (12,6 kg).

W Polsce – tylko na Dolnym Śląsku, białe i przezroczyste szafiry występują w pegmatytach Kruczych Skał w Wilczej Porębie k. Karpacza, bywają też znajdowane w aluwiach rzeki Izery.

Zastosowanie

• bardzo poszukiwany, wysoko ceniony, wyjątkowo atrakcyjny kamień kolekcjonerski.
• kamień szlachetny stosowany w jubilerstwie – wykorzystywany do wyrobu drogiej biżuterii.
• w przemyśle precyzyjnym.
• otrzymywany jest również syntetycznie.
• domieszkowany tytanem jako ośrodek czynny nowoczesnych laserów
• używany do produkcji igieł piezoelektrycznych do gramofonów
• cienkowarstwowe elementy wykonane z szafiru są wykorzystywane do produkcji odpornych na zarysowania powłok soczewek i dotykowych elementów optycznych urządzeń elektronicznych^[1]

Przypisy