Szafirek

Szafirek
Ilustracja
Szafirek armeński
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

szafirek

Nazwa systematyczna
Muscari Mill.
Gard. Dict. Abr. ed. 4: s.p. (1754)[3]
Typ nomenklatoryczny

Muscari botryoides (L.) Mill.[4]

Synonimy
  • Botryanthus Kunth
  • Botryphile Salisb.
  • Czekelia Schur
  • Eubotrys Raf.
  • Moscharea Salisb.
  • Moscharia Tourn. ex Salisb.
  • Muscarimia Kostel. ex Losinsk.
  • Eubotrys Raf.[3]
Kwiatostan szafirka drobnokwiatowego

Szafirek (Muscari Mill.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje 54 gatunki[3]. Występują one w północnej Afryce, Europie (z wyjątkiem północnej części kontynentu) i południowo-zachodniej Azji[3][5]. Rodzaj we florze Polski nie ma dziko występujących przedstawicieli. Tradycyjnie zaliczany do tego rodzaju szafirek miękkolistny[6] klasyfikowany jest współcześnie do rodzaju Leopoldia jako L. comosa[3].

Kilka gatunków zostało rozprzestrzenionych na świecie jako rośliny ozdobne[5][7], wykorzystywane także jako aromatyczne[7]. Popularne w uprawie są zwłaszcza: szafirek armeński M. armeniacum, szafirek drobnokwiatowy M. botryoides, szafirek groniasty M. neglectum, szafirek miękkolistny i Muscari racemosum[7]. Szafirki splecione z przęślą znaleziono splecione w wieńce zakładane na głowy zmarłym przez neandertalczyków[7].

Morfologia

Pokrój
Bylina z organem zimującym w postaci podziemnej, owalnej cebuli z brązową tuniką, bez cebulek przybyszowych[5].
Liście
Tylko odziomkowe w liczbie 2–7 o blaszce równowąskiej, czasem bruzdowanej, nagiej, zwykle mięsistej[5].
Kwiaty
Zebrane w kwiatostan groniasty na szczycie głąbika, wielo- i gęstokwiatowy, rozciągający się zwykle podczas owocowania, z przysadkami. Bliżej wierzchołka kwiaty mniejsze, płonne i często odmiennie zabarwione. Kwiaty pachnące. Okwiat rurkowaty lub dzbankowaty, listków okwiatu 6, zrośniętych, tylko na szczycie wolnych i tu odgiętych. Miodniki na wewnętrznej części listków okwiatu. Pręcików 6 w dwóch okółkach, dłuższe od okwiatu, pylniki ciemnoniebieskie, kuliste. Zalążnia górna, zielona z 3 komorami. Słupek pojedynczy, zakończony trójdzielnym znamieniem[5].
Owoce
Tępo trójkanciaste torebki zawierające 6 kulistych, czarnych nasion[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

W systemie APG IV z 2016 rodzaj z podrodziny Scilloideae Burnett (plemię Hyacintheae podplemię Hyacinthinae[8]) z rodziny szparagowatych w obrębie szparagowców. W poprzedniej wersji systemu (APG II z 2003) zaliczany wraz z obecną podrodziną Scilloideae do rodziny hiacyntowatych[2].

Niektóre zaliczane tu tradycyjnie gatunki wyodrębnione zostały do innych rodzajów: Pseudomuscari Garbari & Greuter, Leopoldia Parl. i bellewalia Bellevalia.

Wykaz gatunków[3][9]
  • Muscari adilii M.B.Güner & H.Duman
  • Muscari albiflorum (Täckh. & Boulos) Hosni
  • Muscari alpanicum Schchian
  • Muscari anatolicum Cowley & Özhatay
  • Muscari armeniacum H.J.Veitch – szafirek armeński
  • Muscari artvinense Demirci & E.Kaya
  • Muscari atillae Yildirim
  • Muscari atlanticum Boiss. & Reut.
  • Muscari aucheri (Boiss.) Baker – szafirek Auchera
  • Muscari babachii Eker & Koyuncu
  • Muscari baeticum Blanca, Ruíz Rejón & Suár.-Sant.
  • Muscari botryoides (L.) Mill. – szafirek drobnokwiatowy
  • Muscari bourgaei Baker
  • Muscari cazorlanum C.Soriano, Rivas Ponce, R.Lozano & Ruíz Rejón
  • Muscari commutatum Guss.
  • Muscari discolor Boiss. & Hausskn.
  • Muscari dolichanthum Woronow & Tron
  • Muscari elmasii Yildirim
  • Muscari erdalii Özhatay & Demirci
  • Muscari fatmacereniae Eker
  • Muscari fertile Ravenna
  • Muscari filiforme Ravenna
  • Muscari haradjianii Briq. ex Rech.f.
  • Muscari heldreichii Boiss.
  • Muscari hermonense Ravenna
  • Muscari hierosolymitanum Ravenna
  • Muscari kerkis Karlén
  • Muscari kurdicum Maroofi
  • Muscari latifolium J.Kirk – szafirek szerokolistny
  • Muscari lazulinum Ravenna
  • Muscari longistylum (Täckh. & Boulos) Hosni
  • Muscari macbeathianum Kit Tan – szafirek McBeatha
  • Muscari macrocarpum Sweet – szafirek wielkoowockowy
  • Muscari massayanum C.Grunert – szafirek turecki
  • Muscari microstomum P.H.Davis & D.C.Stuart
  • Muscari mirum Speta
  • Muscari neglectum Guss. ex Ten. – szafirek groniasty
  • Muscari olivetorum Blanca, Ruíz Rejón & Suár.-Sant.
  • Muscari pamiryigidii Eker
  • Muscari parviflorum Desf.
  • Muscari pulchellum Heldr. & Sart. ex Boiss.
  • Muscari racemosum Mill.
  • Muscari sabihapinariae Eroglu, Pinar & Fidan
  • Muscari salah-eidii (Täckh. & Boulos) Hosni
  • Muscari sandrasicum Karlén
  • Muscari savranii Uysal & Dogu
  • Muscari serpentinicum Yildirim, Altioglu & Pirhan
  • Muscari sivrihisardaghlare nse Yild. & B.Selvi
  • Muscari stenanthum Freyn
  • Muscari tauricum Demirci, Özhatay & E.Kaya
  • Muscari tavoricum Ravenna
  • Muscari turcicum Uysal, Ertugrul & Dural
  • Muscari tuzgoluense Yild.
  • Muscari vuralii Bagci & Dogu

Uprawa

Cebule szafirków wykopuje się w czerwcu i lipcu. Można je przechowywać w suchym piasku w temperaturze około 20 °C lub od razu wysadzić w miejsce docelowe we wrześniu lub październiku. Cebule umieszcza się w ziemi na głębokości ok. 6–8 cm w rozstawie ok. 8–10 cm ponieważ roślina szybko się rozrasta. Szafirki nie potrzebują częstego przesadzania. Regularnie nawożone mogą rosnąć w jednym miejscu nawet kilka lat[10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-13] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Muscari Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-04].
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-06].
  5. ↑ a b c d e f Gerald B. Straley, Frederick H. Utech: Muscari. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-10-13]. (ang.).
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 118, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ a b c d David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 607. ISBN 978-1-107-11502-6.
  8. ↑ Genus: Muscari. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-14]. (ang.).
  9. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 126-127. ISBN 978-83-925110-5-2.
  10. ↑ Szafirek. wymarzonyogrod.pl. [dostęp 2013-03-04]. (pol.).

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
20150403Muscari armeniacum3.jpg
Autor: AnRo0002, Licencja: CC0
Armenische Traubenhyazinthe (Muscari armeniacum) in Hockenheim
Muscari botryoides-20210428-RM-121422.jpg
(c) Reinhold Möller, CC BY-SA 4.0
Flower of a pearl hyacinth in a garden in Bamberg, Bayerm. Focus stack of 13 images.