Szahr-e Suchte

Szahr-e Suchte^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
(c) Mehr News Agency, CC BY 4.0
Państwo	Iran
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, III, IV
Numer ref.	1456
Region[b]	Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2014 na 38. sesji
Położenie na mapie Iranu Szahr-e Suchte
30°35′38″N 61°19′40″E/30,593889 61,327778
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

(c) Mehr News Agency, CC BY 4.0

Dzielnica cmentarna

(c) Mehr News Agency, CC BY 4.0

Grób

(c) Mehr News Agency, CC BY 4.0

Grób

Szahr-e Suchte (dosł. „Spalone Miasto”; pers. ‏شهر سوخته‎, šahr-e sūḫte) – stanowisko archeologiczne o powierzchni 150 ha, położone na południowy zachód od miasta Zabol w ostanie Sistan i Beludżystan w południowo-wschodnim Iranie.

W 2014 roku zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Historia

„Spalone Miasto” znajdowało się na skrzyżowaniu szlaków handlowych, które przecinały Płaskowyż Irański w epoce brązu^[1]. Miasto zbudowane z cegły suszonej założone zostało ok. 3200 roku p.n.e. i było zamieszkałe, przez cztery główne okresy historyczne, do ok. 1800 roku p.n.e.

Pochodzi z czasów pojawienia się na terenie wschodniego Iranu pierwszych społeczeństw cechujących się złożonymi układami społecznymi^[1]. W miejscu, w którym założone zostało miasto, w czasach starożytnych znajdowała się delta rzeki Helmand^[2]. Prawdopodobną przyczyną opuszczenia miasta były zmiany biegu rzek i zmiany klimatyczne^[1].

Obszar miasta można podzielić na pięć głównych dzielnic^[2]:

• wielki obszar centralny, oddzielony od pozostałych dzielnic głębokimi zagłębieniami,
• dzielnicę mieszkaniową, położoną na wschodzie,
• dzielnicę rzemieślników (obszar przemysłowy), położony w północno-zachodniej części miasta,
• obszar reprezentacyjny, położony na wschód od dzielnicy rzemieślników,
• dzielnicę cmentarną, zajmującą południowo-zachodnią część miasta, o powierzchni prawie 25 ha, z liczbą grobów szacowaną na 25-40 tys.

Odkopane budowle, cmentarzyska i duża liczba znaczących artefaktów archeologicznych zachowanych w dobrym stanie dzięki suchemu, pustynnemu klimatowi czynią to miejsce bogatym źródłem informacji o powstawaniu złożonych społeczeństw i kontaktach między nimi w III tysiącleciu p.n.e.^[1] Odkrycie dużych budynków, zaawansowanej techniki obróbki kamienia, stosowania pieczęci stemplowych, techniki obróbki metalu oraz rozbudowanej sieci handlowej wskazuje, że mieszkańcy tego miasta byli zaawansowaną kulturowo społecznością o wysokim stopniu specjalizacji technicznej i bogatych kontaktach zagranicznych^[3].

Badania pieczęci odkrytych w „Spalonym Mieście” sugerują, że w połowie trzeciego tysiąclecia p.n.e. większość funkcji administracyjnych w Szahr-e Suchta pełniły kobiety^[4].

Prace archeologiczne

„Spalone Miasto” zostało odkryte przez brytyjskiego podróżnika i archeologa Aurela Steina w 1916 roku^[2].

Pierwsze badania archeologiczne na tym terenie zainicjowała w 1960 roku włoska misja archeologiczna w Iranie pod auspicjami Włoskiego Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu. W 1967 roku grupa archeologów pod kierunkiem Maurizio Tosiego rozpoczęła rozległe wykopaliska i badania, które były prowadzone do roku 1978, głównie w północnej i centralnej części stanowiska^[2].

Kolejny cykl badań Szahr-e Suchte zainicjowała w 1997 roku Irańska Organizacja Dziedzictwa Kulturowego, kontynuując badania misji włoskiej oraz rozszerzając wykopaliska na pozostałe obszary stanowiska^[2].

Stanowisko, o powierzchni 150 ha^[5], dzieli się na cztery okresy osadnicze^[6]:

• okres I, obejmujący lata 3200–2750 p.n.e.
• okres II, obejmujący lata 2750–2500 p.n.e.
• okres III, obejmujący lata 2500–2200 p.n.e.
• okres IV, obejmujący lata 2200 do ok. 1950–1650 p.n.e.

Badania wskazały, że „Spalone Miasto” było trzykrotnie spalone^[5], z czego dwukrotnie niemal całkowicie zniszczone: ok. 2750 roku p.n.e. oraz ok. 2100 roku p.n.e.^[6]

W pierwszym okresie osadnictwa (3200–2800 p.n.e.) ludność „Spalonego Miasta” nawiązała kontakty i zawierała transakcje z ludnością ze wschodniej i północno-wschodniej części Wielkiego Iranu, Azji Środkowej i Kwety. W drugim okresie (2800–2500 p.n.e.) ludność zerwała kontakty z Chuzestanem, ale zachowała więzi z Azją Środkową. W fazie trzeciej i czwartej mieszkańcy „Spalonego Miasta” mieli kontakty z terenami północnymi i wschodnimi, ale stopniowo ograniczali poziom kontaktów^[5].

W trakcie wykopalisk ze stanowiska zebrano dotychczas ponad tonę artefaktów archeologicznych. Liczba odkrytych obiektów jest nieoszacowana. Wśród wydobytych przedmiotów są gliniane naczynia, tkaniny w różnych kolorach i wzorach, intarsjowane dzieła sztuki, szlifowane kamienie. Znaleziska na terenie „Spalonego Miasta” wskazują, że wśród jego mieszkańców byli jubilerzy, malarze, pasterze, rolnicy, tkacze i rzemieślnicy^[5].

Badania szczątek w dzielnicy cmentarnej miasta wskazują, że mężczyźni „Spalonego Miasta” umierali w wieku od 26 do 53 lat, a kobiety w wieku od 26 do 46 lat^[5]. W wielu grobach znaleziono ząbki czosnku^[5]. Odkryto też dowód na przeprowadzenie operacji trepanacji u 13-letniej dziewczynki cierpiącej na wodogłowie^[5]. W 2019 roku wśród grobów mieszkańców miasta odkryto grób makaka królewskiego, w którym małpa – zgodnie z panującym wówczas zwyczajem – pochowana została razem z ceramicznymi naczyniami^[7].

Wykopaliska archeologiczne na tym terenie dostarczyły wielu szczątków ptaków. Doskonały stan zachowania pozwolił na identyfikację 2875 okazów należących do 43 różnych gatunków. 60% zidentyfikowanych szczątków należy do gatunku łyska zwyczajna i innych blaszkodziobych. Zidentyfikowano także szczątki sępa kasztanowatego, kuropatewki piaskowej, stepówki czarnobrzuchej i stepówki rudogardłej. Szczątki ptaków potwierdzają istnienie w tym miejscu środowiska i warunków klimatycznych, które obecnie można znaleźć w środkowym i północnym Iranie, w pobliżu Morza Kaspijskiego. Z wyjątkiem głuptakowatych, pelikanowych i szponiastych większość gatunków była łowiona na mięso. W mieście znaleziono również fragmenty skorupek jaj, sugerujące, że były one zbierane w celach spożywczych. Kości ptaków były też stosowane jako surowiec rzemieślniczy^[8].

W 2014 roku stanowisko zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[1].

• 

  Ceramika

• 

  Ceramika

• 

  Ceramika

• 

  Ozdoby

• 

  (c) Jerónimo Roure Pérez, CC BY-SA 4.0

  Ozdoby

• 

  (c) Mehr News Agency, CC BY 4.0

  Tekstylia

Przypisy