Szamal

Szamal (także znany jako barih, al shamaal; ang. shamal, shemaal, shimal, shumal) – wiejący z kierunków północnych i północno-zachodnich, gorący, suchy, i często gwałtowny wiatr występujący w rejonach Półwyspu Arabskiego, zwłaszcza w dolnej części Eufratu i Tygrysu oraz w Zatoce Perskiej[1] [2] [3].

Klimatologia

Szamal występuje przez cały rok, najczęściej w lecie (od maja do lipca) i trwa od 1 do 5 dni. Wiatry szamalowe w zimie są stosunkowo rzadkie (2-3 razy w miesiącu), ale są silniejsze niż w lecie. Największą siłę szamal osiąga podczas dnia, w nocy wiatry przy powierzchni ziemi są osłabiane ze względu na efekty termiczne. Wiatr wieje z przeważających kierunków północnych. Związane z szamalem burze piaskowe są często obserwowane m.in. w Iraku. W czasie trwania szamalu cyrkulacja bryzowa koło Zatoki Perskiej zazwyczaj jest ograniczona. Klimatologia rejonu Zatoki Perskiej jest opisana w kilku opracowaniach[4] [5]. Według lokalnych przepowiedni pogodowych, pierwszy z silniejszych wiatrów, pojawiający się pod koniec maja, nazywany jest Al-Haffar. Następny, występujący w czerwcu, nazywany jest Barih Thorayya, a ostatni silniejszy szamal, występujący pod koniec czerwca - Al-Dabaran.

Według "Słownika Meteorologicznego" Amerykańskiego Towarzystwa Meteorologicznego[6] w czerwcu i lipcu szamal wieje prawie bez przerwy (wielki lub 40 dniowy szamal) w rejonie dolnego Eufratu i Tygrysu, chociaż wtedy wiatry są klimatycznie (średnio) słabe i związane z różnicą ciśnienia pomiędzy niżami termicznymi nad Półwyspem Arabskim i Indiami.

Zimowa cyrkulacja w rejonie Półwyspu Arabskiego prowadząca do wiatru szamal

Sytuacja synoptyczna

W zimie szamal jest związany z przejściem systemów frontalnych od Morza Śródziemnego nad Półwyspem Arabskim. Fronty przesuwają się na południowy wschód - typowo w szerokości geograficznej Kuwejtu. Przesuwaniu się systemu frontalnego towarzyszy intensyfikacja obszaru wysokiego ciśnienia nad Arabią Saudyjską, który przemieszcza się nad Półwysep Arabski znad Afryki. Jednocześnie spada ciśnienie na powierzchni w okolicach frontu. Związany z tym gradient ciśnienia (północno-południowy) powoduje powstawanie silnych wiatrów szamalowych, które zazwyczaj trwają około 2-5 dni. Przejście układu frontalnego powoduje przesunięcie się niżu nad Morzem Czerwonym nad Oman co powoduje ciepłe i wilgotne wiatry w Omanie w okolicach Zatoki Perskiej (wiatr Kous).

Letnia sytuacja synoptyczna na Półwyspie Arabskim. Wiatry szamalowe w lecie są częste ale słabsze niż w zimie. Występuje niskotroposferyczny przepływ strumieniowy związany ze zmianami temperatury nad powierzchnią ziemi w nocy i w czasie dnia.

W lecie szamal jest związany z intensyfikacją wyżu nad Arabią Saudyjską, utworzeniem się niżu w Zatoce Omańskiej i Pakistanie. W lecie tworzy się termiczny układ monsunowy (niż) nad południową częścią Półwyspu Arabskiego. W tym czasie wpływ układów frontalnych znad Morza Śródziemnego jest mały.

Wiatry szamalowe mają dobrze zdefiniowaną strukturę pionową[7], w której maksimum wiatru występuje około 100-500 (niski prąd strumieniowy) nad powierzchnią ziemi, zwłaszcza w nocy, a wiatry przy ziemi są słabsze. W nocy temperatura powierzchni oziębia się gwałtownie co powoduje inwersję temperatury i zapobiega mieszaniu się powietrza w dolnych warstwach atmosfery i wpływa na obserwowaną strukturę wiatru w pionie. Podobny mechanizm występuje przy adwekcji ciepłego powietrza nad obszar zimnej wody. Powstają wtedy dwie, prawie niezależne warstwy w atmosferze, sytuacja w której w istniejącej warstwie dobrze wymieszanej rozwija się wewnętrzna warstwa (ang. internal boundary layer)[8]. Tego typu sytuację można spotkać kiedy ciepły wiatr szamalowy przemieszcza się nad wodami Zatoki Perskiej.

Zobacz też

  • sharqi, sharki, kaus - nazwa zimowych, porywistych sezonalnych wiatrów na Półwyspie Arabskim z południowego wschodu. Wiatry z południowego wschodu w zimie w Zatoce Perskiej, często naprzemienne z szamalem.
  • Nashi - silne wiatry w zimie z północnego wschodu w Zatoce Perskiej
  • Suhaili - wiatr południowo-zachodni, trwa do kilku godzin

Przypisy

  1. ↑ Ali Hamid Ali, Wind regime of the Arabian Gulf, w książce The Gulf War and the Environment, ed. Farouk El-Baz, R. M. Makharita, Taylor & Francis, 1994 ISBN 2-88124-649-4, 9782881246494, 206 stron
  2. ↑ Perrone,Thomas J., Winter Shamal in the Persian Gulf, Naval Environmental Prediction Research Facility Monterey, CA, 1979
  3. ↑ Stranz D., 1973, A strong Shamal in the Arabian Gulf (December 1970) , Rivista Italiana di Geofisica E Scienze Affini, 5-6, 296-298
  4. ↑ Walters, K. R., W. F. Sjoberg, 1988: The Persian Gulf region—A Climatological study. USAFETAC TN-88/002, 62 pp.
  5. ↑ Babikir, A. A. A., 1986, Some aspects of climate and economic activities in the Arab Gulf states, GeoJournal, 13 (numer 3), 211-222.
  6. ↑ Glossary of Meteorology, American Meteorological Society, 2000, 2 wydanie. Dostępne na internecie: http://amsglossary.allenpress.com
  7. ↑ Membery, D.A 1983. Low-Level winds during the Gulf Shamal, Weather, 38, 18-24
  8. ↑ Brooks I.M., Rogers D.P., Aircraft observations of the mean and turbulent structure of a shallow boundary layer over the Persian Gulf, Boundary-layer meteorology, 95, 189-210, 2000

Media użyte na tej stronie

Shamal2 pl.jpg
Autor: Pcirrus, Licencja: CC BY-SA 3.0
Struktura wiatrów szamalowych w lecie.
Shamal1 pl.jpg
Autor: Pcirrus, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zimowa cyrkulacja prowadząca do wiatru szamal w Zatoce Perskiej. Na rysunku wykorzystano fragment mapy (screenshot) z programu NASA Worldwind. Sytuacja synoptyczna jest zilustrowana na podstawie artykułu: Ali Hamid Ali, Wind regime of the Arabian Gulf, w książce The Gulf War and the Environment, edytorzy Farouk El-Baz, R. M. Makharita, Taylor & Francis, 1994 ISBN 2881246494, 9782881246494, 206 stron.