Szarłatowate

Szarłatowate
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szarłatowate

Nazwa systematyczna
Amaranthaceae Juss.
Gen. Pl.: 87. 4 Aug 1789
Alternanthera amoena
Amaranthus caudatus

Szarłatowate (Amaranthaceae Juss.) – rodzina roślin okrytonasiennych włączana w systemach klasyfikacyjnych do rzędu goździkowców. W stosowanych od końca lat 90. XX wieku systemach APG rodzina ta obejmuje rodzaje wyłączane dawniej w odrębną rodzinę komosowatych. W takim ujęciu należy do niej 180 rodzajów obejmujących ok. 2,5 tysiąca gatunków[2]. Spośród przedstawicieli rodziny w jej wąskim ujęciu w Polsce występują dziko lub jako częściej uprawiane rodzaje: szarłat (Amaranthus), celozja (Celosia), wiecznik (Gomphrena), a w szerszym m.in. także: burak (Beta), komosa (Chenopodium), łoboda (Atriplex), mietelnik (Bassia), solanka (Salsola), soliród (Salicornia) i szpinak (Spinacia)[3]. Do ważnych roślin użytkowych należą m.in.: burak zwyczajny, szpinak warzywny, komosa ryżowa[4].

Systematyka

Soliród

W dawniejszych systemach i niektórych współczesnych rodzina szarłatowatych jest wąsko ujmowana jako siostrzana dla komosowatych. Nawet w ostatnich latach takie ujęcie jest stosowane, np. przez Reveala i Thorna[5]. Jednak dobrze potwierdzony monofiletyzm jest tylko dla grupy łączącej obie te rodziny. Wynika to z problematycznej pozycji podrodziny Polycnemoideae (tradycyjnie włączanej do komosowatych), która w części analiz filogenetycznych zajmuje pozycję bazalną dla wszystkich pozostałych roślin z obu rodzin lub siostrzaną względem amarantowanych wąsko ujmowanych. W efekcie w systemach Angiosperm Phylogeny Group, włącznie z systemem APG IV z 2016 szarłatowate ujmowane są szeroko[2].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla Achatocarpaceae i wraz z nią dla goździkowatych Caryophyllaceae. Tworzy wraz z nimi i z szeregiem innych rodzin rząd goździkowców w obrębie dwuliściennych właściwych:

caryophylloids

Rhabdodendraceae




Simmondsiaceae – simondsjowate





Asteropeiaceae



Physenaceae





Macarthuriaceae




Microteaceae





Caryophyllaceae – goździkowate




Achatocarpaceae



Amaranthaceae – szarłatowate






Stegnospermataceae




Limeaceae – libawowate





Lophiocarpaceae




Kewaceae




Barbeuiaceae




Gisekiaceae




Aizoaceae – pryszczyrnicowate





Phytolaccaceae – szkarłatkowate



Sarcobataceae





Nyctaginaceae – nocnicowate



Petiveriaceae











Molluginaceae – ugłastowate




Montiaceae – zdrojkowate





Halophytaceae




Basellaceae – wyćwiklinkowate



Didiereaceae






Talinaceae – porwinkowate




Anacampserotaceae




Portulacaceae – portulakowate



Cactaceae – kaktusowate

















Podział rodziny na podrodziny, plemiona i rodzaje[2][6]

Podrodzina Amaranthoideae Burnett

  • Bosea L.
  • Charpentiera Gaudichaud

plemię Amarantheae Reichenbach

  • Allmania Wight
  • Allmaniopsis Suessenguth
  • Amaranthus L. – szarłat
  • Arthraerua (Kuntze) Schinz
  • Celosia L. – celozja
  • Centema J.D. Hooker
  • Centemopsis Schinz
  • Chamissoa Kunth
  • Cyphocarpa (Fenzl) Lopr.
  • Dasysphaera Gilg
  • Deeringia R. Brown
  • Digera Forsskål
  • Eriostylos C.C. Townsend
  • Henonia Moquin-Tandon
  • Herbstia Sohmer
  • Hermbstaedtia Reichenbach
  • Indobanalia A.N. Henry & B. Roy
  • Lagrezia Moquin-Tandon
  • Leucosphaera Gilg
  • Lopriorea Schinz
  • Marcelliopsis Schinz
  • Nelsia Schinz
  • Neocentema Schinz
  • Nototrichium W.F. Hillebrand
  • Nyssanthes R. Brown
  • Pleuropetalum J.D. Hooker
  • Pleuropterantha Franchet
  • Polyrhabda C.C. Townsend
  • Pseudosericocoma Cavaco
  • Pupalia Jussieu
  • Rosifax C.C. Townsend
  • Saltia Moquin-Tandon
  • Sericocoma Fenzl
  • Sericocomopsis Schinz
  • Sericorema (J.D. Hooker) Lopr.
  • Sericostachys Lopr.
  • Siamosia K. Larsen & Pedersen
  • Trichuriella Bennet
  • Volkensinia Schinz

plemię Aerveae

  • Aerva Forsskål
  • Nothosaerva Wight
  • Omegandra G.J. Leach & Townsend
  • Ouret Adanson
  • Ptilotus R. Brown

plemię Achyrantheae Fenzl

  • Achyranthes L. – grzebyk
  • Achyropsis Bentham & J.D. Hooker
  • Calicorema J. D. Hooker
  • Centrostachys Wallich
  • Chionothrix J.D. Hooker
  • Cyathula Blume
  • Mechowia Schinz
  • Pandiaka J. D. Hooker
  • Psilotrichopsis C.C. Townsend
  • Psilotrichum Blume
  • Stilbanthus J.D. Hooker
  • Wadithamnus T. Hammer & R.W. Davis

plemię Gomphreneae Fenzl

  • Alternanthera Forsskåhl – alternantera, krąglatka
  • Froelichia Moench – frelichia
  • Froelichiella R.E. Fries
  • Gomphrena L. – wiecznik, gomfrena
  • Gossypianthus Hooker
  • Guilleminea Kunth
  • Hebanthodes Pedersen
  • Iresine P. Browne – iresyna
  • Lithophila Swartz
  • Pedersenia Holub
  • Pfaffia Martius
  • Philoxerus R. Brown
  • Pseudogomphrena R. E. Fries
  • Pseudoplantago Suessenguth
  • Quaternella Pedersen
  • Tidestromia Standley
  • Xerosiphon Turczanowicz

Podrodzina Polycnemoideae Ulbrich

  • Hemichroa R. Brown
  • Nitrophila S. Watson
  • Polycnemum L. – chrząstkowiec
  • Surreya R. Masson & G. Kadereit

Podrodzina Betoideae Ulbrich:

plemię Beteae

  • Acroglochin Schult.
  • Aphanisma Nutt. ex Moq.
  • Beta L. – burak
  • Hablitzia M. Bieb. – hablicja
  • Oreobliton Durieu
  • Patellifolia A.J. Scott et al.

Podrodzina Chenopodioideae Burnett

plemię Corispermeae Moquin Tandon

  • Agriophyllum M. Bieb.
  • Anthochlamys Fenzl
  • Corispermum L. – wrzosowiec

plemię Chenopodieae Burnett

  • Archiatriplex G. L. Chu
  • Atriplex L. – łoboda
  • Baolia H. W. Kung & G. L. Chu
  • Blitum L.
  • Chenopodiastrum S. Fuentes et al.
  • Chenopodium L. – komosa
  • Exomis Fenzl ex Moq.
  • Extriplex E. H. Zacharias
  • Grayia Hook. & Arn.
  • Halimione Aellen – obione
  • Holmbergia Hicken
  • Lipandra Moq.
  • Manochlamys Aellen
  • Microgynoecium Hook. f.
  • Micromonolepis Ulbr.
  • Oxybasis Kar. & Kir.
  • Proatriplex (W. A. Weber) Stutz & G. L. Chu
  • Spinacia L. – szpinak
  • Stutzia E. H. Zacharias

plemię Dysphanieae Burnett

  • Cycloloma Moq.
  • Dysphania R. Br.
  • Suckleya A. Gray
  • Teloxys Moq.

plemię Axyrideae Burnett

  • Axyris L. – świniochwast
  • Ceratocarpus L.
  • Krascheninnikovia Gueldenst.

Podrodzina Salicornioideae Dumortier

plemię Suaedeae Moquin Tandon

  • Bienertia Bunge ex Boiss.
  • Suaeda Forssk. ex J.F. Gmel. – sodówka

plemię Salicornieae Dumortier

  • Allenrolfea Kuntze
  • Arthrocnemum Moq.
  • Halocnemum M. Bieb.
  • Halopeplis Bunge ex Ung.-Sternb.
  • Halostachys C. A. Mey. ex Schrenk
  • Heterostachys Ung.-Sternb.
  • Kalidium Moq.
  • Microcnemum Ung.-Sternb.
  • Salicornia L. – soliród
  • Sarcocornia A. J. Scott
  • Tecticornia Hook. f.

plemię Camphorosmeae Moquin Tandon

  • Bassia All. – basja
  • Camphorosma Sauvages
  • Chenolea Thunb.
  • Didymanthus Endl.
  • Dissocarpus F. Muell.
  • Enchylaena R. Br.
  • Eokochia Freitag & G. Kadereit
  • Eremophea Paul G. Wilson
  • Eriochiton (R. H. Anderson) A. J. Scott
  • Grubovia Freitag & G. Kadereit
  • Maireana Moq.
  • Malacocera R. H. Anderson
  • Neobassia A. J. Scott
  • Neokochia (Ulbr.) G. L. Chu & S. C. Sand.
  • Osteocarpum F. Muell.
  • Roycea C. A. Gardner
  • Sclerochlamys F. Muell.
  • Sclerolaena R. Br.
  • Sedobassia Freitag & G. Kadereit
  • Spirobassia Freitag & G. Kadereit
  • Stelligera A. J. Scott
  • Threlkeldia R. Br.

plemię Salsoleae Dumortier

  • Agathophora (Fenzl) Bunge
  • Anabasis L.
  • Arthrophytum Schrenk
  • Climacoptera Botsch.
  • Cornulaca Delile
  • Cyathobasis Aellen
  • Fadenia Aellen & C. C. Towns.
  • Fredolia (Coss. & Durieu ex Bunge) Ulbr.
  • Gamanthus Bunge
  • Girgensohnia Bunge
  • Halanthium K. Koch
  • Halarchon Bunge
  • Halimocnemis C. A. Mey.
  • Halocharis Moq.
  • Halogeton C. A. Mey. ex Ledeb.
  • Halothamnus Jaub. & Spach
  • Haloxylon Bunge – saksauł
  • Horaninovia Fisch. & C. A. Mey.
  • Iljinia Korovin
  • Lagenantha Chiov.
  • Nanophyton Less.
  • Noaea Moq.
  • Nucularia Batt.
  • Ofaiston Raf.
  • Petrosimonia Bunge
  • Piptoptera Bunge
  • Rhaphidophyton Iljin
  • Salsola L. – solanka
  • Seidlitzia Bunge ex Boiss.
  • Sevada Moq.
  • Sympegma Bunge
  • Traganopsis Maire & Wilczek
  • Traganum Delile

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c d Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-01-01] (ang.).
  3. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  4. ↑ Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 28-29, 96-97. ISBN 1-55407-206-9.
  5. ↑ Reveal J. L.: Classification of extant Vascular Plant Families – An expanded family scheme (ang.). 2007. [dostęp 2009-09-16].
  6. ↑ Genera of Amaranthaceae (ang.). USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-05-06].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Amaranthus caudatus JdP.jpg
Amaranthus caudatus, Jardin des Plantes de Paris
Uniek door eb en vloed steeds wisselend kweldergebied. Locatie, Noarderleech Provincie Friesland 021.jpg
Autor: Agnes Monkelbaan, Licencja: CC BY-SA 4.0
Unique by tides ever-changing marsh area. Location, Noarderleech Profince Friesland in the Netherlands.
Spp Sturm33.jpg

1. Montia fontana subsp. chondrosperma (Fenzl) Walters (Portulacaceae), syn. Montia minor C. C. Gmel.
2. Polycnemum arvense L. (Amaranthaceae).

Original Caption
1. Kleine Montie, Montia minor
2. Kleines Knorpelkraut, Polycnemum arvense
Alternanthera amoena-Flower-2.jpg
Autor: Manuspanicker, Licencja: CC0
Alternanthera brasiliana