Szarota

Szarota
Ilustracja
Szarota błotna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

szarota

Nazwa systematyczna
Gnaphalium L.
Sp. Pl. 850. 1753
Typ nomenklatoryczny

Gnaphalium uliginosum L.[3]

Synonimy
  • Amphidoxa DC.
  • Dasyanthus Bubani
  • Demidium DC.
  • Filaginella Opiz[4]
Koszyczki szaroty błotnej

Szarota (Gnaphalium L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje w zależności od ujęcia od ok. 40[4][5] do ok. 80[6]–100[5] gatunków. Niezależnie od szerszego lub węższego ujęcia występują one niemal kosmopolitycznie na wszystkich kontynentach w strefach klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego[4]. Do polskiej flory należy w szerokim ujęciu rodzaju 6 gatunków, a w wąskim ujęciu tylko jeden – szarota błotna G. uliginosum (pozostałe włączane są do rodzajów Omalotheca i Pseudognaphalium)[7][4].

Rozmieszczenie geograficzne

Gnaphalium palustre

Rodzaj (także w wąskim ujęciu) jest szeroko rozprzestrzeniony na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Brak jego przedstawicieli tylko na obszarach okołobiegunowych i w części strefy międzyzwrotnikowej[4].

Gatunki flory Polski[7]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[7], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]

  • szarota błotna Gnaphalium uliginosum L.
  • szarota leśna Gnaphalium sylvaticum L. ≡ Omalotheca sylvatica (L.) Sch.Bip. & F.W.Schultz
  • szarota Hoppego Gnaphalium hoppeanum W.D.J. Koch ≡ Omalotheca hoppeana (W.D.J.Koch) Sch.Bip. & F.W.Schultz
  • szarota norweska Gnaphalium norvegicum Gunnerus ≡ Omalotheca norvegica (Gunnerus) Sch.Bip. & F.W.Schultz
  • szarota drobna Gnaphalium supinum L. ≡ Omalotheca supina (L.) DC.
  • szarota żółtobiała Gnaphalium luteo-album L. ≡ Pseudognaphalium luteoalbum (L.) Hilliard & B.L.Burtt

Morfologia

Pokrój
Niewielkie (od kilku do 30 cm wysokości) rośliny zielne, zwykle roczne, rzadko dwuletnie i wieloletnie. Korzeń zwykle palowy, rzadziej wiązkowy. Łodyga zwykle pojedyncza i wzniesiona, od nasady zwykle z odgałęzieniami szeroko rozpostartymi, ścielącymi się i podnoszącymi. Pęd zwykle wełnisto owłosiony, ale nie gruczołowato[5].
Liście
Skrętoległe, siedzące. Blaszki lancetowate, łopatkowate do równowąskich, całobrzegie, z obu stron owłosione[5].
Kwiaty
Zebrane w drobne i liczne koszyczki, te zaś w luźne, kulistawe, rzadziej nieco wydłużone główki. Okrywy wąsko lub szeroko dzwonkowate, o szerokości 2,5–4 mm. Listki tworzące okrywy ułożone są w 3–5 rzędach, barwy białawej do brązowej. Dno kwiatostanowe płaskie i gładkie. Na skraju koszyczków występuje od 40 do 80 kwiatów żeńskich, a w części środkowej koszyczków 4–7 kwiatów obupłciowych. Korony mają kolor biały do różowawego[5].
Owoce
Niełupki podługowate, nagie i gładkie, rzadziej drobno brodawkowate. Puch kielichowy w postaci jednego szeregu 8–12 pierzastych szczecinek, szybko odpadających[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, w której obrębie zaliczany jest do podrodziny Asteroideae, plemienia Gnaphalieae[8] i podplemienia Gnaphaliinae[9]. Rodzaj jest typowym dla podplemienia i plemienia[9].

W szerokim ujęciu zaliczanych tu było kilka rodzajów, których odrębność potwierdziły analizy molekularne w drugiej dekadzie XXI wieku[10][9]. W efekcie przez jakiś czas tu włączane rodzaje znów traktowane są jako odrębne. Dotyczy to: Euchiton, Gamochaeta, Omalotheca i Pseudognaphalium[5][4][9].

Wykaz gatunków[4]
  • Gnaphalium alpigenum F.Muell. ex Hook.f.
  • Gnaphalium austroafricanum Hilliard
  • Gnaphalium capense Hilliard
  • Gnaphalium chiliastrum (Mattf.) P.Royen
  • Gnaphalium chimborazense Hieron.
  • Gnaphalium clemensiae Mattf.
  • Gnaphalium confine Harv.
  • Gnaphalium declinatum L.f.
  • Gnaphalium demidium (O.Hoffm.) Hilliard & B.L.Burtt
  • Gnaphalium diamantinense Paul G.Wilson
  • Gnaphalium diminutivum Phil.
  • Gnaphalium ecuadorense Hieron.
  • Gnaphalium englerianum (O.Hoffm.) Hilliard & B.L.Burtt
  • Gnaphalium exilifolium A.Nelson
  • Gnaphalium filagopsis Hilliard & B.L.Burtt
  • Gnaphalium flavocephalum G.L.Nesom
  • Gnaphalium genevoisi Emb.
  • Gnaphalium gnaphalodes (DC.) Hilliard & B.L.Burtt
  • Gnaphalium griquense Hilliard & B.L.Burtt
  • Gnaphalium heleios P.Royen
  • Gnaphalium indutum Hook.f.
  • Gnaphalium limicola Hilliard
  • Gnaphalium lycopodium Pers.
  • Gnaphalium maclovianum Gand.
  • Gnaphalium magellanicum Sch.Bip.
  • Gnaphalium nelsonii Burtt Davy
  • Gnaphalium palustre Nutt.
  • Gnaphalium pauciflorum DC.
  • Gnaphalium peguense R.Kr.Singh
  • Gnaphalium phaeolepis Phil.
  • Gnaphalium pilulare Wahlenb.
  • Gnaphalium polium Wedd.
  • Gnaphalium polycaulon Pers.
  • Gnaphalium pseudohelichrysum Reiche
  • Gnaphalium puberulum DC.
  • Gnaphalium rossicum Kirp.
  • Gnaphalium rosulatum S.Moore
  • Gnaphalium sepositum Benoist
  • Gnaphalium simii (Bolus) Hilliard & B.L.Burtt
  • Gnaphalium sodiroi Hieron.
  • Gnaphalium stewartii C.B.Clarke ex Hook.f.
  • Gnaphalium uliginosum L. – szarota błotna
  • Gnaphalium unionis Sch.Bip. ex Hochst.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-04].
  4. ↑ a b c d e f g h Gnaphalium L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-18].
  5. ↑ a b c d e f g Guy L. Nesom: Gnaphalium Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-18].
  6. ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 394. ISBN 978-1-107-11502-6.
  7. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 90, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ Genus Gnaphalium L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-18].
  9. ↑ a b c d Rob D. Smissen, Randall J. Bayer, Nicola G. Bergh, Ilse Breitwieser, Susana E. Freire, Mercè Galbany-Casals, Alexander N. Schmidt-Lebuhn, Josephine M. Ward. A revised subtribal classification of Gnaphalieae (Asteraceae). „Taxon”. 69, 4, s. 778-806, 2020. DOI: 10.1002/tax.12294. 
  10. ↑ Estrella Urtubey, Alicia López, María A. Chemisquy, Arne A. Anderberg, Carlos M. Baeza, Néstor D. Bayón, Leonardo P. Deble, et al.. New circumscription of the genus Gamochaeta (Asteraceae, Gnaphalieae) inferred from nuclear and plastid DNA sequences. „Oesterreichische Botanische Zeitschrift”. 302, 8, s. 3-22, 2016. DOI: 10.1007/s00606-016-1316-4. 

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Gnaphalium uliginosum sl2.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Inflorescence/infructescence

Taxonym: Gnaphalium uliginosum ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: near Komau, district Freistadt, Upper Austria - ca. 850 m a.s.l.

Habitat: wet meadows
Gnaphalium uliginosum sl21.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Habitus

Taxonym: Gnaphalium uliginosum ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: „Mühlradsberg“ 1,7 km east of Mollmannsdorf , district Korneuburg, Lower Austria - ca. 340 m a.s.l.

Habitat: field of sunflower
Gnaphaliumpalustre2.jpg
Gnaphalium palustre — Western marsh cudweed.