Szarotka (roślina)

Szarotka
Ilustracja
Szarotka alpejska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

szarotka

Nazwa systematyczna
Leontopodium R. Br. ex Cass.
Bull. Sci. Soc. Philom. Paris 1819: 144. Sep 1819[3]
Typ nomenklatoryczny

L. alpinum Cass.[3]

Synonimy
  • Simlera Bubani[3][4]
  • Sinoleontopodium Y.L.Chen[4]
Leontopodium calocephalum

Szarotka (Leontopodium R.Br. ex Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Rodzaj obejmuje 56 gatunków[4]. Rośliny te występują naturalnie na obszarze od Europy po Chiny i Mjanmy w Azji[5]. Najbardziej zróżnicowane gatunkowo są na obszarze południowo-wschodniej Azji. Rosną głównie na terenach górskich[6].

W Europie występuje jeden gatunek – szarotka alpejska L. nivale[5][4], rosnąca także w Polsce w Tatrach[7].

Morfologia

Pokrój
Byliny, rzadko półkrzewy[8], pokryte filcowatym kutnerem[9].
Liście
Skrętoległe, pojedyncze, siedzące i całobrzegie. Z obu stron kutnerowate[8][10].
Kwiaty
Zebrane w koszyczki, a te na szczytach pędów zebrane w gęste baldachogrona, spłaszczone od góry i wsparte dookoła biało owłosionymi liśćmi[8]. Dno kwiatostanu jest płaskie i nagie – bez plewinek i włosków[10]. Listki okrywy są papierzaste, przejrzyste, brązowawe[8]. Koszyczki zawierają włącznie kwiaty rurkowate o barwie żółtej lub kremowej[9]. Zewnętrzne są nitkowato wąskie, żeńskie i bardzo liczne. Wewnętrzne są męskie i mniej liczne[8][10].
Owoce
Podługowate niełupki pokryte krótkimi, maczugowatymi, podwójnymi włoskami. Puch kielichowy tworzą pierzaste włoski wyrastające w jednym rzędzie[8][10].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, podrodziny Asteroideae, z plemienia Gnaphalieae[11].

Wykaz gatunków[4][12]
Leontopodium jacotianum
Leontopodium japonicum
Leontopodium shinanense
  • Leontopodium andersonii C.B.Clarke
  • Leontopodium antennarioides Soczava
  • Leontopodium artemisiifolium Beauverd
  • Leontopodium aurantiacum Hand.-Mazz.
  • Leontopodium blagoveshczenskyi Vorosch.
  • Leontopodium brachyactis Gand.
  • Leontopodium caespitosum Diels
  • Leontopodium calocephalum Beauverd – szarotka pięknokoszyczkowa
  • Leontopodium campestre (Ledeb.) Hand.-Mazz.
  • Leontopodium charkeviczii Barkalov
  • Leontopodium conglobatum (Turcz.) Hand.-Mazz.
  • Leontopodium coreanum Nakai
  • Leontopodium dedekensi Beauverd
  • Leontopodium delavayanum Hand.-Mazz.
  • Leontopodium discolor Beauverd – szarotka dwubarwna
  • Leontopodium fangingense Y.Ling
  • Leontopodium fauriei Hand.-Mazz. – szarotka Fauriego
  • Leontopodium forrestianum Hand.-Mazz.
  • Leontopodium franchetii Beauverd
  • Leontopodium giraldii Diels
  • Leontopodium haastioides Hand.-Mazz.
  • Leontopodium haplophylloides Hand.-Mazz.
  • Leontopodium hayachinense (Takeda) H.Hara & Kitam. – szarotka hayachińska
  • Leontopodium himalayanum DC. – szarotka himalajska
  • Leontopodium jacotianum Beauverd
  • Leontopodium japonicum Miq.
  • Leontopodium junpeianum Kitam.
  • Leontopodium kamtschaticum Kom.
  • Leontopodium kurilense Takeda
  • Leontopodium leontopodinum (DC.) Hand.-Mazz.
  • Leontopodium leontopodioides Beauverd – szarotka łąkowa
  • Leontopodium lingianum (Y.L.Chen) Dickoré
  • Leontopodium makianum Kitam.
  • Leontopodium microphyllum Hayata
  • Leontopodium monocephalum Edgew.
  • Leontopodium montisganeshii S.Akiyama
  • Leontopodium muscoides Hand.-Mazz.
  • Leontopodium nanum (Hook.f. & Thomson ex C.B.Clarke) Hand.-Mazz.
  • Leontopodium nivale (Ten.) A.Huet ex Hand.-Mazz. – szarotka alpejska, sz. śnieżna
  • Leontopodium omeiense Y.Ling
  • Leontopodium palibinianum Beauverd – szarotka Palibina
  • Leontopodium pusillum (Beauverd) Hand.-Mazz.
  • Leontopodium roseum Hand.-Mazz.
  • Leontopodium schlothauerae Barkalov
  • Leontopodium seorakensis Y.S.Lim, Hyun, Y.D.Kim & H.C.Shin
  • Leontopodium shinanense Kitam.
  • Leontopodium sinense Hemsl. ex F.B.Forbes & Hemsl.
  • Leontopodium smithianum Hand.-Mazz.
  • Leontopodium souliei Beauverd
  • Leontopodium stellatum A.P.Khokhr.
  • Leontopodium stoloniferum Hand.-Mazz.
  • Leontopodium stracheyi C.B.Clarke ex Hemsl. – szarotka Strachey'a
  • Leontopodium suffruticosum Y.L.Chen
  • Leontopodium villosulum A.P.Khokhr.
  • Leontopodium villosum Hand.-Mazz.
  • Leontopodium wilsonii Beauverd – szarotka Wilsona

Zastosowanie

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Są całkowicie mrozoodporne, źle natomiast tolerują długotrwałe deszcze, zwłaszcza jesienne[9]. Szczególnie nadają się do ogródków skalnych. Wymagają słonecznego stanowiska i przepuszczalnego, piaszczystego podłoża. Rozmnaża się je przez nasiona lub podział.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b c Leontopodium. Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2015-12-04]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e Leontopodium R.Br. ex Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-25].
  5. ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 517. ISBN 978-1-107-11502-6.
  6. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 877. ISBN 83-214-1305-6.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 107, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b c d e f Yousheng Chen, Randall J. Bayer: Leontopodium R. Brown ex Cassini. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-09-25].
  9. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  10. ↑ a b c d J.W. Kadereit, Charles Jeffrey (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 269-270, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805.
  11. ↑ Genus Leontopodium R. Br. ex Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-23].
  12. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 112. ISBN 978-83-925110-5-2.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Leontopodium shinanense 04s Kisokoma.JPG
Autor: Alpsdake, Licencja: CC BY-SA 3.0
Leontopodium shinanense, in Mount Kisokoma, Nagano pref., Japan.
Leontopodium alpinum Szarotka alpejska 01.jpg
Autor: Agnieszka Kwiecień (Nova), Licencja: CC BY-SA 3.0
Szarotka alpejska (Leontopodium nivale subsp. alpinum (Cass.) Greuter, syn. Leontopodium alpinum Cass.), okaz kwitnący. Nosal, Tatrzański Park Narodowy, Polska.
Leontopodium calocephalum (Franchet) Bureau.jpg
Autor: T.Voekler, Licencja: CC BY-SA 3.0
Latin Name: Leontopodium calocephalum (Franchet) Beauverd, Bull. Soc. Bot. Genève ser. 2, 1: 189. 1909.

Common Name: Edelweiss.

Distribution range: south-central China, Tibet.
Leontopodium jacotianum.JPG
Autor: T.Voekler, Licencja: CC BY-SA 3.0
Species: Leontopodium jacotianum Beauverd

Common name: Edelweiss.

Synonyms: 

Leontopodium alpinum L. var. alpinum sensu Hook.f. 
Leontopodium jacotianum P. Beauv. var. paradoxum (Drumm.) P. Beauv. 
Leontopodium paradoxum Drumm.

Distribution:

Pakistan, India, Nepal, Bhutan, Xizang, Mynamar and China.