Szczakowa

Szczakowa

dzielnica i część miasta Jaworzna
Huta szkła Szczakowa (2010)
Państwo	Polska
Miasto	Jaworzno
Prawa miejskie	1933[1]–1956 (miasteczko od 3 lipca 1897[2])
W granicach Jaworzna	20 marca 1956[3]
SIMC	0940743
Położenie na mapie Jaworzna Szczakowa na planie Jaworzna
50°14′34″N 19°17′49″E/50,242778 19,296944
Portal Polska

Szczakowa – dzielnica i część miasta Jaworzna w województwie śląskim^[4][5]. W latach 1933–1956 była samodzielnym miastem, a w latach 1934–1954 także siedzibą wiejskiej gminy Szczakowa.

Toponimia

Pierwsze wzmianki o Szczakowej pochodzą z XV wieku (1427, Sczacowa). Nazwa pochodzi od średniowiecznej nazwy osobowej "Szczak"^[6].

Nazwę miejscowości w obecnej polskiej formie Sczakowa wymienia w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis^[7]. Długosz wymienia ją jako osobną miejscowość.

Historia

Austro-węgierskie koszary w Szczakowej (2010)

Nastawnia dysponująca na stacji Szczakowa Północ (2010)

Z dokumentu rozgraniczającego wsie królewskie i biskupie, wydanego przez Zygmunta Starego w 1519 r., wiadomo że Szczakowa była wsią królewską i należała do starostwa będzińskiego^[8]. W 1767 r. powstała tu pierwsza w ówczesnej Polsce kopalnia węgla kamiennego. Rozwój miejscowości związany był z budową linii kolejowej, przejazdem pierwszego pociągu i powstaniem dworca w 1847 r. Dwa lata później powstał posterunek pocztowy. Niedaleko zbiegały się granice trzech mocarstw. Każdy, kto przekraczał w owym czasie granice, musiał przenocować lub chociaż przejechać przez Szczakową. W 1903 r. – staraniem społeczeństwa został zbudowany kościół. Przy jego budowie zgromadzili się ludzie różnych wyznań i narodowości, którzy mieszkali wówczas w Szczakowej. W Szczakowej były zainstalowane pierwsze latarnie gazowe w parafii jaworznickiej. Powstało wiele zakładów, np. Fabryka Portland Cementu Szczakowa (w 1952 r. pod nazwą Cementownia Szczakowa), Kopalnia Piasku „Szczakowa”, huta szkła, rozlewnia gazu, fabryka amoniaku, garbarnia, zakłady dolomitowe. W zalanym kamieniołomie tych ostatnich obecnie znajduje się ośrodek nurkowy "Koparki" – słynny w całej Europie ze względu na czystość i przejrzystość wody. W 1924 r. z inicjatywy społecznej został zbudowany budynek Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", później Dom Kultury im. Zdzisława Krudzielskiego. Od 2000 r. działa Koło Miłośników Szczakowej przy Towarzystwie Przyjaciół Miasta Jaworzna, prowadzące działalność społeczno-kulturalną, kultywujące tradycje historyczne i propagujące wiedzę o historii miejscowości wśród młodzieży i dorosłych. W 1956, w wyniku ustawy przyłączeniowej, Szczakowa została przyłączona do Jaworzna jako jedna z dzielnic^[9].

Osoby związane ze Szczakową

• Antoni Popiel – rzeźbiarz, współwykonawca m.in. pomnika Kościuszki na Wawelu.
• Andrzej Wiktor Strach (ur. 15 marca 1895, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
• Hubert Linde – minister w II RP był w latach 1897–1905 naczelnikiem urzędu pocztowego w Szczakowej.

Nawiązania w literaturze

Losy fikcyjnego mieszkańca Jaworzna Szczakowej opisał Michał Witkowski w książce pt. Barbara Radziwiłłówna z Jaworzna-Szczakowej (wyd. "W.A.B.", Warszawa 2007). Sam autor odwiedził tę dzielnicę, by dobrze się jej przyjrzeć i na tej podstawie oprzeć swoją powieść. Nie jest to dokładne odzwierciedlenie dzielnicy, a jedynie kilka detali zawartych w książce, jak chociażby ulica Kablowa, która znajduje się w zupełnie innym miejscu niż opisana w książce.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Galeria Podwórkowa Freba – Cementownia Szczakowa
• Szczakowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 817 .