Szczeciniak filcowaty

Szczeciniak filcowaty
Ilustracja
Onnia tomentosa
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwogrzyby
Typpodstawczaki
Klasapieczarniaki
Rządszczeciniakowce
Rodzinaszczeciniakowate
Rodzajszczeciniak
GatunekSzczeciniak filcowaty
Nazwa systematyczna
Onnia tomentosa (Fr.) P. Karst.
Revue Mycol. Toulouse 11(no. 47): 205 (1889)
Onnia tomentosa, Ulm, Eggingen, Niemcy
Onnia tomentosa, Albu Parish, Estonia

Szczeciniak filcowaty (Onnia tomentosa (Fr.) P. Karst.) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Onnia, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1821 Elias Fries nadając mu nazwę Polyporus tomentosus[2]. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1899 r. Petter Adolf Karsten przenosząc go do rodzaju szczeciniak (Onnia)[1].

Synonimy nazwy naukowej[3]:

  • Boletus tomentosus (Fr.) Spreng. 1827
  • Coltricia tomentosa (Fr.) Murrill 1904
  • Inonotus tomentosus (Fr.) Teng 1964
  • Microporus tomentosus (Fr.) Kuntze 1898
  • Mucronoporus tomentosus (Fr.) Ellis & Everh. 1889
  • Mucronoporus tomentosus f. pulvinatus 1967
  • Pelloporus tomentosus (Fr.) Quél. 1888
  • Polyporus peakensis Lloyd 1920
  • Polyporus tomentosus Fr. 1821
  • Polystictus tomentosus (Fr.) Cooke 1886
  • Xanthochrous tomentosus (Fr.) Pat. 1900

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda. W pracy tej wyróżnia się rodzaj szczeciniak (Onnia) i szczecinkowiec (Hymenochaete), co jest zgodne z aktualnym nazewnictwem naukowym w Index Fungorum[4]. Nadawane są różne inne polskie nazwy: błyskoporek lejkowaty, włóknouszek lejkowaty. Ludowe nazwy: huba kutnerowata, żagiew kutnerowata[5].

Morfologia

Owocnik

Owocniki jednoroczne, zbudowane z trzonu i kapelusza. Kapelusz czerwono-brązowy, okrągły lub owalny, czasem pozrastane po kilka, 30–100 mm średnicy, płaski, niewyraźnie strefowany koncentrycznie, na brzegu jaśniejszy. Powierzchnia filcowo-owłosiona, pofałdowana[6][7]. Trzon o wymiarach 20–50 × 10–30 mm, krótki i gruby, przeważnie centralny, brązowo-czarny[8][9].

Cechy mikroskopowe

Miąższ twardy, barwy żółto-brązowej, korkowaty, smak łagodny, zapach przypominający curry[6][10]. Ma duże, proste, czerwonobrązowe szczeciny w hymenium[4][6]. Zarodniki hialinowe, nie-dekstrynoidalne, owalne, gładkie, żółtawe, z ziarnistą zawartością, mają wymiary 5–6 × 3–4 µm. Pory są jasnobrązowe do szarobrązowych, okrągławe i kanciaste, 2–4 na mm[6][10].

Występowanie i siedlisko

Występuje na pniach drzew iglastych lub wokół nich, najczęściej związany ze świerkiem (Picea sp.)[6][11]. Gatunek rzadko notowany w Polsce. Podawane są stanowiska z Puszczy Knyszyńskiej[10] i Puszczy Białowieskiej[12]. Kategoria zagrożenia V (Narażone – zagrożone wyginięciem)[13].

Znaczenie

Saprotrof, powoduje białą zgniliznę drewna[10]. Wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe przeciwko bakteriom i grzybom[14]. Zawiera terpenoidy i polisacharydy. Składniki te działają przeciwbakteryjnie, ale terpenoidy są skuteczniejsze niż polisacharydy. Po dalszych badaniach ich aktywność może być wykorzystana w medycynie. Badania pokazały, że działanie terpenoidu uzyskanego z Onnia tomentosa na gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) Ralstonia solanacearum (bakteria powodująca śluzaka ziemniaka) było lepsze niż ampicyliny[15].

Gatunki podobne

  • Murszak rdzawy (Phaeolus schweinitzii) – podobne są większe okazy ale ma zabarwienie oliwkowe i brak jest szczecin[6].
  • Szczeciniak świerkowy (Onnia circinata) i szczeciniak sosnowy (Onnia triquetra) – są szeroko przyrośnięte i mają haczykowate szczeciny[6][4][16].
  • Stułka piaskowa (Coltricia perennis) – kapelusz bardzo cienki, wyraźnie strefowany koncentrycznie[4].
  • Jahnoporus hirtus – jest owłosiony, ale ma białawy miąższ[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum – Names Record, www.indexfungorum.org [dostęp 2020-04-19].
  2. ↑ Index Fungorum – Names Record, www.indexfungorum.org [dostęp 2020-04-19].
  3. ↑ Species Fungorum – Species synonymy, www.speciesfungorum.org [dostęp 2020-04-19].
  4. ↑ a b c d Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie: Warszawa, PWRiL, 1985, ​ISBN 83-09-00714-0​
  5. ↑ BŁYSKOPOREK – Grzegorz Bobrowicz [dostęp 2020-04-20] (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g h ''Polyporus tomentosus'', [w:] Thomas Læssøe, Jens H. Petersen, Fungi of Temperate Europe, Princeston and Oxford: Princeston University Press, 2019, s. 842, ISBN 978-0-691-18037-3.
  7. ↑ Onnia tomentosa (włóknouszek lejkowaty), www.grzyby.pl [dostęp 2020-04-19].
  8. ↑ Ďubkatec plstnatý – Onnia tomentosa (Fr.) P. Karst. 1889 Atlas hub – Houbaření, www.houbareni.cz [dostęp 2020-04-20].
  9. ↑ Szczeciniak filcowaty (Onnia tomentosa) [dostęp 2020-04-20] (pol.).
  10. ↑ a b c d Mirosław Gryc, Onnia tomentosa – włóknouszek lejkowaty, www.grzyby-pk.pl [dostęp 2020-04-19] (pol.).
  11. ↑ Xiao-Hong Ji i inni, Global diversity and phylogeny of Onnia (Hymenochaetaceae) species on gymnosperms, „Mycologia”, 109 (1), s. 27–34, DOI: 10.1080/00275514.2016.1274619, ISSN 0027-5514, PMID: 28402795 [dostęp 2020-04-20].
  12. ↑ Błażej Gierczyk i inni, XXII Wystawa Grzybów Puszczy Białowieskiej. Materiały do poznania mykobioty Puszczy Białowieskiej, „Przegląd Przyrodniczy”, XXVIII (1), 2017, s. 59-84, ISSN 1230-509X.
  13. ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg, Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ​ISBN 83-89648-38-5​.
  14. ↑ Kiran R. Ranadive i inni, Glimpses of antimicrobial activity of fungi from World, „Journal on New Biological Reports”, 2 (2), 2013, s. 149, ISSN 2319–1104.
  15. ↑ Swapan Ghosh, Isolation of Polysaccharides and Terpenoids from Some Basidiomycota and Their Antibacterial Activities, „British Microbiology Research Journal”, 4 (2), 2014, s. 155–166, DOI: 10.9734/BMRJ/2014/4615 [dostęp 2020-04-20].
  16. ↑ Richard W. Reich, Kathy J. Lewis, Alan M. Wiensczyk, Tomentosus Root Rot Forest Health Stand Establishment Decision Aid, „Journal of Ecosystems and Management”, 14 (1), 2013, s. 1, ISSN 1488-4666.

Media użyte na tej stronie

Jalg-jänesepäss.JPG
Autor: Ireen Trummer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Onnia tomentosa in Albu Parish, Estonia
Onnia tomentosa gestielter Filzporling.jpg
Autor: Holger Krisp, Licencja: CC BY 3.0
Onnia tomentosa, Family: Hymenochaetaceae, Location: Germany, Ulm, Eggingen
Onnia tomentosa 72124.jpg
Autor: This image was created by user Alan Rockefeller (Alan Rockefeller) at Mushroom Observer, a source for mycological images.
You can contact this user here., Licencja: CC BY-SA 3.0
A fruit body of the fungus Onnia tomentosa (Fr.) P. Karst. Specimen photographed in Canyon, Moraga, Contra Costa Co., California, USA.