Szczelina (geologia)

Szczelina, szczelina skalna, spękania (geol.) - ogólna nazwa wszelkiego rodzaju rozwartych pęknięć w skałach o szerokości od ułamka mm do kilku m[1].

Ogólny podział szczelin skalnych:

I.Szczeliny pochodzenia tektonicznego.

II.Szczeliny pochodzenia nietektonicznego.

Ze względu na genezę powstania wyróżniamy szczeliny skalne:

I.Szczeliny tektoniczne – tworzące się wskutek ciśnień zewnętrznych, nacisków i naprężeń w skorupie ziemskiej podczas ruchów górotwórczych.

  1. Szczeliny uskokowe - szczelina występująca wzdłuż płaszczyzn uskokowych[2].
  2. Szczeliny osuwiskowe - tworzą się na skutek ruchów masowych, osuwisk, zerw itp.
  3. Szczeliny odspojeniowe - wewnętrzne szczeliny w skale bez przesunięć, zwana też diaklazami.

II.Szczeliny syngenetyczne – tworzące się wskutek działania sił wewnętrznych w procesie powstawania skały.

  1. Szczeliny kontrakcyjne - powstające wskutek kurczenia się np. stygnącej lawy lub wysychającego mułu.
  2. Szczeliny ciosowe - występują np. granitach, sięgające nieraz głęboko w skorupę ziemską.

III.Szczeliny wietrzeniowe – powstające wskutek zmian ciśnienia górotworu w efekcie procesów wietrzenia mechanicznego z reguły są to płytkie szczeliny

IV.Szczeliny inicjalne -powstające w wyniku wypłukiwania przez wodę, przepływającą przez spękania skały krasowiejącej powstałe w sposób naturalny. Po poszerzeniu, szczeliny stają się zaczątkami korytarzy.

V.Szczeliny sztuczne - powstające przy robotach strzałowych.

Ze względu na możliwość gromadzenia i przewodzenia wód podziemnych oraz działanie sił międzycząsteczkowych wyróżniamy szczeliny:

  1. nadkapilarne – większe od 0,254 mm.
  2. kapilarne – o szerokości 0,2540,0001 mm.
  3. subkapilarne – mniejsze od 0,0001 mm.

Szczeliny mają niekorzystny wpływ na odporność jednolitych skał, stanowią tzw. słabe strefy, wzdłuż których postępuje degradacja skały.

Przypisy

  1. ↑ Encyklopedia Onet
  2. ↑ Portal górniczy

Bibliografia

  • Wojciech Jaroszewski, Leszek Marks, Andrzej Radomski, Słownik geologii dynamicznej, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 830183626.
  • M.Książkiewicz: Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1979, ​ISBN 83-220-0035-9​
  • Praca zbiorowa: Poradnik Górnika t.1, Wydawnictwa Śląsk, Katowice, 1972, Nr bibliografii narodowej PB 1973/1927 str.1319
  • Włodzimierz Mizerski, Hubert Sylwestrzak, Słownik geologiczny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-13781-9, OCLC 749460229.