Szczepan Grzeszczyk

Szczepan Jan Grzeszczyk

Data i miejsce urodzenia	25 grudnia 1901 Warszawa
Data i miejsce śmierci	5 maja 1967 Waszyngton
Zawód, zajęcie	pilot, konstruktor
Odznaczenia

Szczepan Jan Grzeszczyk (ur. 25 grudnia 1901 w Warszawie, zm. 5 maja 1967 w Waszyngtonie) – polski konstruktor lotniczy, pilot doświadczalny, lotnik sportowy, szybownik i instruktor szybownictwa.

Życiorys

Urodził się 25 grudnia 1901 r. w Warszawie. Będąc uczniem gimnazjum Rontalera, wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego podczas wojny polsko-radzieckiej w 1920 roku. Służył w 4. dywizjonie artylerii konnej, uzyskując odznaczenie Krzyż Walecznych^[1]. Po maturze, w 1921 roku, rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej^[2]. Głównym przedmiotem jego zainteresowań stało się lotnictwo; podczas studiów pracował w latach 1925–1926 w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa (IBTL) jako konstruktor. W 1925 roku jako jeden z trzech cywilów (wraz z Jerzym Dąbrowskim i Jerzym Drzewieckim) uzyskał zezwolenie władz wojskowych na odbycie szkolenia lotniczego w 1 pułku lotniczym w Warszawie, po czym w 1926 roku ukończył kurs pilotażu wojskowego, latając na wielu typach samolotów, w tym myśliwcach SPAD 61 i wykonując 460 lotów.

Jesienią 1926 roku przeniósł się na Politechnikę Lwowską^[2], nadal propagując latanie i zostając tam wiceprezesem Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej^[1]. Stał się głównym organizatorem i pierwszym prezesem utworzonego w 1928 roku lwowskiego Aeroklubu Akademickiego. 13 marca 1928 r. oblatał amatorski szybowiec CW-I, a 26 maja podczas organizowanej przez siebie I Wyprawy Szybowcowej ZASPL na Łysą Górę k. Złoczowa^[3], ustanowił na nim dwa krajowe rekordy (długotrwałości lotu 4 min 13 s i wysokości 40 m); został jednak ranny w wypadku przy starcie do kolejnego lotu^[4]. Osiągnięcie to stało się znaczące dla rozwoju szybownictwa w Polsce, udowadniając, że istnieją w Polsce warunki do jego uprawiania. Po zorganizowaniu szybowiska na górze Bezmiechowej, Grzeszczyk organizował tam wyprawy i szkolił pilotów szybowcowych, stając się pierwszym w Polsce instruktorem szybowcowym. Jako pierwszy w Polsce wykonywał dłuższe loty żaglowe i termiczne oraz zdobył kategorię C pilota szybowcowego, zainicjował też loty wleczone za samolotem, loty nocne i przeloty otwarte^[1]. Zainicjował wstępne szkolenie kandydatów na pilotów wojskowych na szybowcach. W latach 1928–1931 ustanowił razem 9 szybowcowych rekordów krajowych długotrwałości i wysokości lotu (szybowce CW-I, CW-II, CW-IV, SG-21 Lwów), a dziesiąty rekord długości przelotu w 1935 roku (CW-5 bis/35). Był inicjatorem oraz kierownikiem pierwszego kursu akrobacji szybowcowej przeprowadzonego w czerwcu 1935 roku w Warszawie^[1].

W 1930 roku uzyskał dyplom inżyniera na Politechnice Lwowskiej i powrócił do Warszawy, pracując do 1935 roku jako kierownik wydziału prób w locie IBTL^[1]. Zajął się też samodzielnie konstruowaniem szybowców wyczynowych, oznaczonych jego inicjałami. Skonstruował w 1931 roku pierwszy szybowiec tej klasy w Polsce - SG-21 Lwów, a następnie dalsze konstrukcje: SG-28, SG-3 z 1933 roku (rozwijany w kilku odmianach i zbudowany w ilości ok. 20 sztuk), SG-7 z 1937 roku, oraz wspólnie z Antonim Kocjanem dwumiejscowy szybowiec wyczynowy Mewa z 1936 roku. Na szybowcach Grzeszczyka ustanowiono wiele krajowych rekordów lotu. Grzeszczyk był też współpracownikiem Instytutu Techniki Szybownictwa we Lwowie^[5].

Szczepan Grzeszczyk zajmował się też sportem samolotowym, biorąc udział w kilku krajowych i zagranicznych zawodach lotniczych. W 1929 roku odbył jeden z pierwszych lotów dookoła Polski na trasie 3000 km samolotem Drzewieckiego JD-2. W 1930 roku wziął udział w III Krajowym Konkursie Awionetek na samolocie RWD-4, zajmując 2. miejsce ogółem i zwyciężając w jednej z konkurencji. W V Krajowym Lotniczym Konkursie Turystycznym zajął ogółem 7. miejsce na samolocie RWD-8^[2], zwyciężając jednak w trzech konkurencjach, w tym w locie okrężnym. W lipcu 1932 roku uczestniczył na szybowcu własnej konstrukcji SG-28 w Międzynarodowych Zawodach Szybowcowych w Niemczech. W 1934 roku wziął udział na samolocie PZL.26 w składzie polskiej ekipy w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge 1934^[6], jednakże nie ukończył ich na skutek awarii silnika, lądując przymusowo na pustyni pod Tunisem.

Od 1936 roku Grzeszczyk rozpoczął pracę w Państwowych Zakładach Lotniczych jako kierownik wydziału studiów oraz szef pilotów doświadczalnych, następnie zastępca dyrektora technicznego PZL. Nadzorował i uczestniczył w projektowaniu ostatnich przedwojennych konstrukcji PZL, jak PZL.37 Łoś, PZL.38 Wilk, PZL.44 Wicher, PZL.50 Jastrząb, PZL.45 Sokół, PZL.46 Sum. Do 1939 roku latał jako jedyny w Polsce na 121 typach samolotów i szybowców^[1].

Po wybuchu II wojny światowej i upadku Polski, przedostał się do Francji, gdzie został wcielony do dowództwa Polskich Sił Powietrznych. Następnie przedostał się do Wielkiej Brytanii, otrzymał numer służbowy RAF P-0777^[7]. W lutym 1942 roku wszedł w skład nowo utworzonego Warsztatu Remontowego Nr 1 (Polish Repair Depot at 30 MU)^[8]. Pracował tam w Biurze Instrukcji i Tłumaczeń w bazie PSP w Blackpool. W stopniu majora, od 1944 roku pracował w Ministerstwie Przemysłu Lotniczego, wchodził też w skład Polskiej Rady Lotniczej^[2].

Po wojnie pozostał na emigracji, wyjeżdżając początkowo do Argentyny, następnie do USA, gdzie podjął pracę jako konstruktor w zakładach lotniczych Piasecki Helicopter produkujących śmigłowce. Pod koniec życia zajmował stanowisko kierownika grupy konstruktorów. Był twórcą śmigłowcowego systemu trałowania min morskich, który został wykorzystany podczas oczyszczania z min Kanału Sueskiego w 1968 roku i podczas operacji zbrojnej w Zatoce Perskiej w 1991 roku^[9].

Pracował intensywnie, zmarł nagle 5 maja 1967 r. w Waszyngtonie podczas podróży służbowej. Został pochowany w Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown^[10].

Od 25 grudnia 1935 r. był mężem Heleny z Okołowiczów^[11].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych
• Medal Lotniczy
• Srebrny Krzyż Zasługi (9 listopada 1932)^[12]

Upamiętnienie

Jego imię nosi ulica na warszawskiej Ochocie^[9]. Corocznie w Aeroklubie Nadwiślańskim w Lisich Kątach organizowane są zawody szybowcowe imienia Szczepana Grzeszczyka^[13].

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy RyszardJ.R. Konieczny Jerzy RyszardJ.R., TadeuszT. Malinowski TadeuszT., Mała encyklopedia lotników polskich, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983, ISBN 83-206-0337-4, OCLC 830230270 .
• Tomasz Murawski, Szczypion afrykański a lotnictwo polskie, Przegląd lotniczy nr 5 / 2011 r.
• Andrzej Glass: Szczepan Grzeszczyk: pilot i konstruktor. Wydawnictwo ELAY-SCG, 2017. ISBN 978-83-949367-1-6. OCLC 1022825272 } odn = tak.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7.
• Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939–1946. Cz. 2. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1998. ISBN 0-9522473-2-1.