Szczepan Michalski

Szczepan Władysław Michalski

Data i miejsce urodzenia	15 grudnia 1905 Stryszawa
Data i miejsce śmierci	22 czerwca 1941 Kijów
Stopień harcerski	ćwik
Stopień instruktorski	harcmistrz
Organizacja harcerska	ZHP
Komendant hufca
Okres sprawowania	od 1934 do 1938
Poprzednik	brak danych
Następca	brak danych
Odznaczenia

Historia Polski

Ten artykuł jest częścią cyklu: Polskie Państwo Podziemne

Szczepan (Stefan) Władysław Michalski (ur. 15 grudnia 1905 w Stryszawie, zm. 22 czerwca 1941 w Kijowie) – robotnik Polminu w Drohobyczu (majster parafiniarni Polmin), harcmistrz – pierwszy w Polsce harcmistrz – robotnik, Komendant Hufca (Hufcowy) Harcerzy w Drohobyczu. Od jesieni 1939 r. komendant konspiracyjnej grupy harcerskiej, później, po przeszkoleniu w Budapeszcie współorganizator i komendant ZWZ, Biały Kurier (w trasę chodził z instruktorem Hufca Harcerzy w Drohobyczu – phm. Ferdynandem Freimuthem).

Życiorys

1905–1939

Urodził się jako syn Władysława Michalskiego i Magdaleny z domu Staszkiewicz w 1905 r. w Stryszawie na Podhalu. Uczęszczał do szkoły ludowej w Sowlinach (k/ Limanowej). Po ukończeniu 3 klasy pracował w latach 1916–1922 jako robotnik w rafinerii Limanowa. Następnie w latach 1922–1924 pracował jako praktykant destylacji próżniowej w rafinerii nafty Polmin w Drohobyczu i w latach 1925–1927 w rafinerii Fanto w Ustrzykach Dolnych.

W styczniu 1928 r. powołany do służby wojskowej w 2 pułku strzelców podhalańskich w Sanoku, niedługo po tym zwolniony jako czasowo niezdolny do służby wojskowej. Od 1932 r. był kontraktowym pracownikiem Dowództwa Korpusu X Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego.

W 1934 r. ożenił się z Rozalią Janiną z domu Milan, z którą miał dwoje dzieci: Tadeusza (ur. 1935 r.) i Danutę (ur. 1938 r.).

11 listopada 1937 r. został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi. Przed II wojną światową mieszkał w Drohobyczu przy ul. Stryjskiej 157^[1][2].

1939–1941

Po klęsce wrześniowej na jesieni 1939 r. został komendantem konspiracyjnej grupy harcerskiej, później ZWZ. Jako Biały Kurier pomagał zagrożonym aresztowaniem w ucieczce na Węgry. Na Węgry przeszedł w grupie harcerskiej 30 grudnia 1939 r. (wraz z phm. Ferdynandem Freimuthem). Po przeszkoleniu w bazie „Romek” w Budapeszcie został skierowany do kraju jako komendant ZWZ w Drohobyczu^[3][2].

Aresztowany wraz z phm. Ferdynandem Freimuthem po przekroczeniu granicy węgierskiej w drodze z Budapesztu 15 lutego 1940 r. w Siankach. Był więziony kolejno w: Stryju, Drohobyczu, Samborze i Kijowie. W trakcie przesłuchań obydwaj druhowie milczeli i nie wydali nikogo.

Następnie sądzony przed sądem wojennym w dniach 12–16 maja 1941 r. w Kijowie w procesie grupy harcerskiej (19 osób), zwanej grupą Michalskiego. W trakcie rozprawy ze swadą odpowiadał na zarzuty. W ostatnim słowie na rozprawie wygłosił krótkie, płomienne przemówienie patriotyczne. Skazany na karę śmierci z § 54 pkt. 2 (powstanie zbrojne), pkt. 6 (szpiegostwo), pkt. 11 (kontrrewolucyjna działalność organizacyjna [przestępstwo grupowe]) Kodeksu Karnego USSR (Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich). Wyrok wykonano po agresji Niemiec na Związek Radziecki – 22 czerwca 1941 r. Zwłoki pochowano prawdopodobnie w Bykowni. Jego żona i dzieci uniknęli poważniejszych represji^[4][2].

Rodzina

Posiadał rodzeństwo, brata i cztery siostry, które mieszkało poza Drohobyczem. Ze związku małżeńskiego z Rozalią Milan posiadał dwójkę dzieci^[1].

Działalność harcerska

Od 1922 r. działał w Związku Harcerstwa Polskiego. W latach 1924–1925 był drużynowym 1. Drohobyckiej Drużyny Harcerzy im. hetmana Stanisława Żółkiewskiego oraz w latach 1923–1925, 1929–1932 i 1938–1939 był drużynowym 2. Drohobyckiej Drużyny Harcerzy im. Jana Kilińskiego, która zrzeszała robotników i rzemieślników. W lecie 1927 r. na kursie instruktorskim w Drohobyczu zdobył stopień ćwika, a 3 lutego 1928 r. stopień podharcmistrza. 23 marca 1932 r. po kolejnych kursach instruktorskich został mianowany na stopień harcmistrza. W latach 1934–1938 Komendant Hufca Harcerzy w Drohobyczu. W 1938 r. z przyczyn zdrowotnych ustąpił z kierowania hufcem. Według hm. Tadeusza Chciuka-Celta był jedynym harcmistrzem robotnikiem w Odrodzonej Polsce^[1][2].

Informacje dodatkowe

• jego postać została upamiętniona w wydanej w 1986 r. książce Marka Celta (pseudonim Tadeusza Chciuka-Celta) pt. „Biali Kurierzy”,
• 15 sierpnia 1990 r. został pośmiertnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami przez Prezydenta RP w Londynie „za zasługi w służbie kuriera pomiędzy Władzami RP na obczyźnie i Podziemiem pod okupacją sowiecką”,
• w 1997 r. stał się jednym z bohaterów 25.Szczecińskiej Jeździeckiej Drużyny Harcerskiej, która przyjęła imię Białych Kurierów,
• 22 czerwca 2008 r. odsłonięto i poświęcono na cmentarzu Mater Dolorosa w Bytomiu symboliczny grób ufundowany przez jego dzieci Tadeusza i Danutę; do grobu złożono urny z ziemią z rodzinnej Stryszawy, umiłowanego przez niego Drohobycza i z Bykowni, gdzie prawdopodobnie został pochowany po wykonaniu wyroku przez NKWD.

Odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami (pośmiertnie) – 15 sierpnia 1990 r.
• Brązowy Krzyż Zasługi – 11 listopada 1937 r.

Przypisy

Bibliografia

• Marek Celt: Biali Kurierzy. Dziekanów Leśny: LTW, 1986. ISBN 83-88736-62-0.
• IPN: Polskie Podziemie 1939–1941. Od Wołynia do Pokucia. cz. 2, Warszawa-Kijów 2004, Wyd. Rytm, s. 1221–1319.
• Pilecki Jerzy M., Dwa procesy Drohobyckiego ZWZ w 1941 r., w: „Ziemia Drohobycka” nr 17–18, Zarząd Główny Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej, Wrocław 2004, s. 2–28. ISSN 1427-3942,
• Pilecki Jerzy M., Grupowe drohobyckie procesy 1939–41, 1944–46, w: „Ziemia Drohobycka” nr 17–18, Zarząd Główny Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej, Wrocław 2004, s. 76–80. ISSN 1427-3942,
• Pilecki Jerzy M., Sylwetki wybitnych córek i synów ziemi drohobyckiej – biogram ś.p. hm. Szczepana Michalskiego ćw., „Biuletyn SPZD” nr 3, Zarząd Główny Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej, Wrocław 2008, s. 24–25. ISSN 1898-8792.