Szczmiel

Szczmiel
Ilustracja
Szczmiel biały
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządróżowce
Rodzinapokrzywowate
Rodzajszczmiel
Nazwa systematyczna
Boehmeria N.J. Jacquin
Enum. Syst. Pl. 9. Aug-Sep 1760[3]
Typ nomenklatoryczny

B. ramiflora N.J. Jacquin[3]

Synonimy
  • Ramium O. Kuntze[3]
Boehmeria japonica

Szczmiel, ramia[4], bemeria[5][6] (Boehmeria Jacq.) – rodzaj roślin z rodziny pokrzywowatych (Urticaceae). Obejmuje on 47 gatunków występujących w strefie równikowej oraz na półkuli północnej w strefie subtropikalnej, rzadziej wkraczając w strefę klimatu umiarkowanego[7] (po Labrador w Ameryce Północnej i Japonię w Azji[8]). 33 gatunki rosną na Starym Świecie, a 14 na Nowym Świecie[7]. Ze względu na pewne podobieństwo i pokrewieństwo w stosunku do pokrzyw, a jednocześnie brak włosków parzących nazywane są „fałszywymi pokrzywami” (ang. false nettles)[7].

Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny użytkowe – ozdobne i włóknodajne[7]. Szczególne znaczenie ma szczmiel biały B. nivea dostarczająca włókien uznawanych za najdłuższe, najmocniejsze i najbardziej jedwabiste spośród włókien roślinnych[7]. Wykorzystywane są one do wyrobu tkanin i sznurów, a także sieci rybackich i lin okrętowych[9]. Wykorzystywane były także m.in. jako izolacja w drzwiach Toyoty Prius[7]. Pędy tego gatunku służą także do wyrobu papieru[10].

Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia niemieckiego botanika – Georga Rudolfa Böhmera[11] (ur. 1723 w Legnicy, zm. 1803 w Wittenberdze)[12].

Morfologia

Boehmeria densiflora
Boehmeria grandis
(c) Hình ảnh trích dẫn từ Wikipedia, CC BY-SA 3.0
Boehmeria penduliflora
Pokrój
Byliny, półkrzewy, krzewy[11][13], a nawet niewielkie drzewa[13]. Pędy owłosione rzadziej lub gęsto, ale bez włosków parzących, czasem z włoskami haczykowatymi[11]. Łodygi prosto wzniesione, wyrastają z kłączy, są pojedyncze lub rozgałęzione[11].
Liście
Skrętoległe lub naprzeciwległe. Przylistki opadające, wolne lub rzadziej zrastające się nasadami[13]. Blaszka liściowa lancetowata do szerokojajowatej[11], czasem z dwiema lub trzema klapami[13], u nasady zaokrąglona, rzadziej zbiegająca, na brzegu wyraźnie piłkowana lub ząbkowana, z wierzchołkiem zaostrzonym[11]. Liście punktowane – pod światło widoczne są kulistawe cystolity[13][11].
Kwiaty
Drobne, jednopłciowe, rzadziej obupłciowe (rośliny bywają i jednopienne i dwupienne[13]), wiatropylne[4]. Zebrane są w kwiatostany kłosokształtne lub wiechowate, wyrastające w kątach liści, rzadziej szczytowo. Kwiaty męskie z okwiatem 4-5 listkowym, 4-5 pręcikami i szczątkową zalążnią. Kwiaty żeńskie z 2–4 listkami okwiatu zrośniętymi w rurkę, bez śladu pręcików. Zalążnia owalna z szyjką słupka zakończoną nitkowatym znamieniem[13] prostym lub zagiętym na końcu[11].
Owoce
Niełupka jajowata, kulistawa lub elipsoidalna, zwykle bocznie spłaszczona, otoczona trwałym okwiatem[11].

Systematyka

Rodzaj roślin z plemienia Boehmerieae Gaudichaud z rodziny pokrzywowatych Urticaceae Juss.[7] Rośliny z tego rodzaju dzielone są na dwie grupy, przedstawiciele jednej występują tylko na Nowym Świecie, a drugiej na Starym Świecie[7].

Wykaz gatunków Starego Świata[14][15][16]
  • Boehmeria beyeri C. B. Rob. 1911
  • Boehmeria clidemioides Miq. 1851
  • Boehmeria conica C.J.Chen, Wilmot-Dear & Friis 2003
  • Boehmeria densiflora Hook. & Arn. 1838
  • Boehmeria depauperata Wedd. 1854
  • Boehmeria didymogyne Wedd. 1869
  • Boehmeria grandis (Hook. & Arn.) A.Heller 1897
  • Boehmeria hamiltoniana Wedd. 1856
  • Boehmeria helferi Blume 1857
  • Boehmeria heterophylla Wedd. 1856
  • Boehmeria holosericea Blume 1857
  • Boehmeria japonica (L.f.) Miq. 1867
  • Boehmeria kurzii Hook.f. 1888
  • Boehmeria lanceolata Ridl. 1911, nec 1910
  • Boehmeria leptostachya Friis & Wilmot-Dear 2010
  • Boehmeria listeri Friis & Wilmot-Dear 2010
  • Boehmeria manipurensis Friis & Wilmot-Dear 2010
  • Boehmeria multiflora C.B.Rob. 1908
  • Boehmeria nivea (L.) Hook f. & Arn. 1837 – szczmiel biały[4], bemeria biała[5]
  • Boehmeria ourantha Miq. 1851
  • Boehmeria penduliflora Wedd. ex D.G.Long 1982
  • Boehmeria pilosiuscula (Blume) Hassk. 1844
  • Boehmeria polystachya Wedd. 1856
  • Boehmeria rugosissima (Blume) Miq. 1851
  • Boehmeria sieboldiana Blume 1857
  • Boehmeria siamensis Craib 1916
  • Boehmeria splitgerbera Koidz. 1926
  • Boehmeria subintegra Friis & Wilmot-Dear 2010
  • Boehmeria ternifolia D.Don 1825
  • Boehmeria tsaratananensis Leandri 1950
  • Boehmeria virgata (G.Forst.) Guill. 1837
  • Boehmeria yaeyamensis Hatus. 1979
  • Boehmeria zollingeriana Wedd. 1854
Wykaz gatunków Nowego Świata[17]
  • Boehmeria aspera Wedd. 1856
  • Boehmeria brevirostris Wedd. 1854
  • Boehmeria bullata Kunth 1817
  • Boehmeria caudata Sw. 1788
  • Boehmeria celtidifolia Kunth 1817
  • Boehmeria cylindrica (L.) Sw. 1788 – bemeria walcowata[5]
  • Boehmeria dolichostachys Friis & Wilmot-Dear 1996
  • Boehmeria excelsa (Bertero ex Steud.) Wedd. 1854
  • Boehmeria pavonii Wedd. 1854
  • Boehmeria radiata Burger 1975
  • Boehmeria ramiflora Jacq. 1760
  • Boehmeria repens (Griseb.) Wedd. 1869
  • Boehmeria ulmifolia Wedd. 1854

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-14] (ang.).
  3. ↑ a b c Boehmeria. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-14].
  4. ↑ a b c Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 881. ISBN 83-214-1305-6.
  5. ↑ a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 39. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 23.
  7. ↑ a b c d e f g h David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 120. ISBN 978-1-107-11502-6.
  8. ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 168. ISBN 0-333-73003-8.
  9. ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 130. ISBN 83-7079-778-4.
  10. ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 306. ISBN 83-09-00256-4.
  11. ↑ a b c d e f g h i Boehmeria Jacquin. W: Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-14].
  12. ↑ Böhmer, Georg Rudolf (1723-1803). W: IdRef [on-line]. [dostęp 2019-11-14].
  13. ↑ a b c d e f g Chen Jiarui; Ib Friis, C. Melanie Wilmot-Dear: Boehmeria Jacquin. W: Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-14].
  14. ↑ Wilmot-Dear CM, Friis I, Thomas Z.. New Species in Old World Boehmeria (Urticaceae). „Edinburgh Journal of Botany”. 67, 3, s. 431–450, 2010. DOI: 10.1017/S0960428610000144. 
  15. ↑ Wilmot-Dear, C.M.; Friis, I. The Old World species of Boehmeria (Urticaceae, tribus Boehmerieae). A taxonomic revision. „Blumea”. 58, 2, s. 85–216, 2013. DOI: 10.3767/000651913X674116.. 
  16. ↑ Wilmot-Dear, C.M.; Friis, I; Govaerts, R.H.A.. Nomenclatural corrections to the taxonomic revision of The Old World species of Boehmeria (Urticaceae, tribus Boehmerieae) by Wilmot-Dear & Friis (2013). „Blumea”. 59, 2, s. 95–97, 2014. DOI: 10.3767/000651914X684691. 
  17. ↑ Wilmot-Dear CM, Friis I.. The New World species of Boehmeria and Pouzolzia (Urticaceae, tribus Boehmerieae). A taxonomic revision. „Opera Botanica. Copenhagen, Denmark: Council for Nordic Publications in Botany”. 129, s. 1–103, 1996. 

Media użyte na tej stronie

Boehmeria nivea kz1.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Boehmeria nivea at Garfield Park Conservatory, Illinois
Wild ramie (3892606889).jpg
Autor: Dinesh Valke from Thane, India, Licencja: CC BY-SA 2.0

Urticaceae (nettle family) » Boehmeria macrophylla

boh-MEER-ee-uh -- named for George Rudolf Boehmer, professor of botany and anatomy mak-roh-FIL-uh -- meaning, big leaved

commonly known as: African jolanettle, false nettle, wild ramie • Chinese: 长叶苎麻 chang ye zhu ma, 水苎麻 shui zhu ma • French: bois de source noir, grande ortie, moyen l'ortie, ortie rouge • Khasi: dieng sohkhra • Thai: จ๊าป่าน cha pan

Native to: China, Bhutan, India, Nepal, Pakistan, Sri Lanka, Indo-China

References: Floristic Survey of Institute of Science • eFlora • NPGS / GRIN • PIER
Boehmeria densiflora yanagibamkmo02.jpg
Autor: Keisotyo, Licencja: CC BY-SA 4.0
Boehmeria densiflora：ヤマギバモクマオ

2006/08/11

沖縄本島北部：Okinawa Island, Japan
Boehmeria japonica.jpg
Boehmeria japonica var. tenera, at the edge of a forest. Located on the Diabutsu Hiking Trail, Kamakura, Kanagawa Prefecture, Japan.
Boehmeria penduliflora 1.JPG
(c) Hình ảnh trích dẫn từ Wikipedia, CC BY-SA 3.0
Cây Gai hoa rủ