Szczodrzeniec

Szczodrzeniec
Ilustracja
Chamaecytisus ratisbonensis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

szczodrzeniec

Nazwa systematyczna
Chamaecytisus Link.
Handb. 2: 154. 1831 (ante Sep)
Typ nomenklatoryczny

Chamaecytisus supinus (L.) Link[3]

Synonimy
  • Aulonix Raf.
  • Diaxulon Raf.
  • Tubocytisus Fourr.
  • Viborgia Moench[4]
Szczodrzeniec ruski

Szczodrzeniec (Chamaecytisus Link.) – wyróżniany w niektórych ujęciach systematycznych rodzaj roślin z rodziny bobowatych, alternatywnie włączany jest do rodzaju Cytisus jako sekcja Tubocytisus DC, Prodr. 2: 153. 1825. Obejmuje od ok. 30 do 43[4] gatunków. Rośliny te występują na obszarze od Wysp Kanaryjskich po zachodnią Azję. W Polsce występują 4 gatunki rodzime i jeden przejściowo dziczejący.

Należą tu krzewy i półkrzewy o liściach sezonowych, trójlistkowych. Kwiaty zebrane są w kwiatostany wyrastające szczytowo lub w kątach liści. Kielich jest rurkowaty, wcinany do ok. 1/3 długości. Korony są żółte, białe lub różowe. Strąk podługowaty, 2–5 nasienny[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Zasięg rodzaju obejmuje Wyspy Kanaryjskie, Maroko, południową i środkową Europę, region Kaukazu i Azji Mniejszej oraz Kazachstan i zachodnią Syberię[4].

Gatunki flory Polski[6]
  • szczodrzeniec główkowaty Chamaecytisus supinus (L.) Link
  • szczodrzeniec rozesłany Chamaecytisus ratisbonensis (Schaeff.) Rothm
  • szczodrzeniec ruski Chamaecytisus ruthenicus (Fisch. ex Woł.) Klásk.
  • szczodrzeniec wydłużony Chamaecytisus glaber (L.f) Rothm., syn. Cytisus elongatus Waldst. & Kit. – efemerofit
  • szczodrzeniec zmienny, sz. biały Chamaecytisus albus (Hacq.) Rothm.

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jest to jeden z szeregu rodzajów tworzących grupę Cytisus-Genista, nad której klasyfikacją toczyła się długa debata, aktywna zwłaszcza po uzyskaniu wyników analiz molekularnych w latach 90. XX wieku i w pierwszych latach XXI wieku. Rozważano wówczas utrzymanie i rozwijanie podziału na liczne drobne rodzaje lub scalenie taksonów w kilka większych rodzajów[7]. Wyodrębniony rodzaj Chamaecytisus w ujęciu Bisby'ego z 1981 obejmował ok. 30 gatunków wyróżniających się rurkowatym kielichem. Od początku lat 90. Chamaecytisus był jednak zwykle włączany do Cytisus (Cristofolini w 1991[8], Käss i Wink 1997[9], Cubas i in. 2002[10], Wink i Mohamed 2003[11]). We florach krajowych takson ujmowany był różnie jako rodzaj lub sekcja w obrębie Cytisus[7]. W 2006 roku dyskusję nad klasyfikacją tej grupy podsumowali Cristofolini i Troìa wyróżniając obszerny rodzaj Cytisus z Chamaecytisus w randze sekcji Cytisus sect. Tubocytisus DC, Prodr. 2: 153. 1825[5]. Mimo to wciąż w różnych źródłach rodzaj jest ujmowany odrębnie[6][4].

Wykaz gatunków[4]
  • Chamaecytisus albus (Hacq.) Rothm. – szczodrzeniec zmienny
  • Chamaecytisus austriacus (L.) Link
  • Chamaecytisus banaticus (Griseb. & Schenk) Rothm.
  • Chamaecytisus borysthenicus (Gruner) Klásk.
  • Chamaecytisus calcareus (Velen.) Kuzmanov
  • Chamaecytisus cassius (Boiss.) Rothm.
  • Chamaecytisus danubialis (Velen.) Rothm.
  • Chamaecytisus drepanolobus (Boiss.) Rothm.
  • Chamaecytisus elongatus (Waldst. & Kit.) Link – szczodrzeniec wydłużony
  • Chamaecytisus eriocarpus (Boiss.) Rothm.
  • Chamaecytisus frivaldszkyanus (Degen) Kuzmanov ex Greuter, Burdet & G.Long
  • Chamaecytisus heuffelii (Wierzb.) Rothm.
  • Chamaecytisus hirsutus (L.) Link – szczodrzeniec szorstki[12]
  • Chamaecytisus jankae (Velen.) Rothm.
  • Chamaecytisus korabensis Pifkó & Barina
  • Chamaecytisus kovacevii (Velen.) Rothm.
  • Chamaecytisus kreczetoviczii (E.D.Wissjul.) Holub
  • Chamaecytisus leiocarpus (A.Kern.) Rothm.
  • Chamaecytisus lindemannii (Krecz.) Klásk.
  • Chamaecytisus litwinowii (Krecz.) Klásk.
  • Chamaecytisus mollis (Cav.) Greuter & Burdet
  • Chamaecytisus nejceffii (Urum.) Rothm.
  • Chamaecytisus paczoskii (Krecz.) Klásk.
  • Chamaecytisus pineticola Ivchenko
  • Chamaecytisus podolicus (Blocki) Klásk.
  • Chamaecytisus ponomarjovii (Seredin) Czerep.
  • Chamaecytisus prolifer (L.f.) Link
  • Chamaecytisus proteus (Zumagl.) Holub
  • Chamaecytisus pseudojankae Pifkó & Barina
  • Chamaecytisus × pseudorochelii (Simonk.) Pifkó
  • Chamaecytisus pulvinatus (Quézel) Raynaud
  • Chamaecytisus purpureus (Scop.) Link – szczodrzeniec purpurowy
  • Chamaecytisus pygmaeus (Willd.) Rothm.
  • Chamaecytisus ratisbonensis (Schaeff.) Rothm. – szczodrzeniec rozesłany
  • Chamaecytisus rochelii (Wierzb. ex Griseb. & Schenk) Rothm.
  • Chamaecytisus ruthenicus (Fisch. ex Wol.) Klásk. – szczodrzeniec ruski
  • Chamaecytisus skrobiszewskii (Pacz.) Klásk.
  • Chamaecytisus spinescens Rothm.
  • Chamaecytisus supinus (L.) Link – szczodrzeniec główkowaty
  • Chamaecytisus tommasinii (Vis.) Rothm.
  • Chamaecytisus triflorus (Lam.) Skalická
  • Chamaecytisus virescens (Kovács ex Neilr.) Dostál
  • Chamaecytisus wulfii (Krecz.) Klásk.
  • Chamaecytisus zingeri (Nenukow ex Litv.) Klásk.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-22] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-23].
  4. ↑ a b c d e Chamaecytisus Link. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-27].
  5. ↑ a b Cristofolini G.; Troìa A.. A reassessment of the sections of the genus Cytisus Desf. (Cytiseae, Leguminosae). „Taxon”. 55, s. 733-746, 2006. 
  6. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 58, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ a b G. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 283, 292. ISBN 978-1-900347-80-8.
  8. ↑ Cristofolini, G. (1991). Taxonomic revision of Cytisus sect. Tubocytisus DC. (Fabaceae). Webbia 45: 187-219
  9. ↑ Käss, E., Wink, M. (1997. Phylogenetic relationships in the Papilionaceae (family Leguminosae) based on nucleotide sequences of cpDNA (rbcL) and ncDNA (ITS 1 and 2). Molec. Phylogen. Evol. 8: 65-88
  10. ↑ Cubas, P., Pardo, C. & Tahiri, H. (2OO2). Molecular approach to the phylogeny and systematics of Cytisus (Leguminosae) and related genera based on nucleotide sequences of nrDNA (ITS region) and cpDNA (trnL-trnF intergenic spacer). Pl. Syst. Evol. 233(3-4): 223-242.
  11. ↑ Wink, M., Mohamed, G.LA. (2003). Evolution of chemical defense traits in the Leguminosae: mapping of distribution patterns of secondary metabolites on a molecular phylogeny inferred from nucleoticle sequences of the rbcL gene. Biochem Syst. Ecol 3l: 897-917
  12. ↑ Wymieniony jest w Roślinach polskich prof. Szafera, jednak na terenie Polski nie występuje

Media użyte na tej stronie

Chamaecytisus ratisbonensis (Habitus).jpg
Autor: User:Tigerente, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Chamaecytisus ratisbonensis NSG Near Wels, Upper Austria, Austria
Chamaecytisus ruthenicus flowers big.jpg
Autor: Le.Loup.Gris, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flowers of Chamaecytisus ruthenicus (Fisch. ex Vorosch.) Klask. Habitat: dry medow on a north facing slope. Vicinity of Saratov city, Russia.