Szczytna

Szczytna
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Panorama Szczytnej
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Gmina

Szczytna

Prawa miejskie

1973

Burmistrz

Marek Szpanier

Powierzchnia

80,38[1] km²

Wysokość

460-852[2] m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


4864[1]
61[1] os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-330

Tablice rejestracyjne

DKL

Położenie na mapie gminy Szczytna
Mapa konturowa gminy Szczytna, w centrum znajduje się punkt z opisem „Szczytna”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Szczytna”
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego
Mapa konturowa powiatu kłodzkiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Szczytna”
Ziemia50°24′47″N 16°26′50″E/50,413056 16,447222
TERC (TERYT)

0208144

SIMC

0984597

Urząd miejski
ul. Wolności 42
57-330 Szczytna
Strona internetowa
BIP
Kościół św. Jana Chrzciciela
Zabytkowy dom przy ul. Wolności 7
Fontanna przy ul. Wolności
Pole golfowe Chopin Golf Szczytna
Rzeźba św. Jana Nepomucena w Szczytnej

Szczytna (do 1945 niem. Rückers) – miasto w Polsce położone w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Szczytna[3]. Leży u podnóża Gór Stołowych, nad Bystrzycą Dusznicką.

Ośrodek przemysłowo-usługowy i turystyczno-krajoznawczy. Przemysł metalowy i drzewny, do 2012 funkcjonowała także huta szkła gospodarczego i szlifiernia kryształów.
Przez miasto przebiega trasa międzynarodowa E67 i linia kolejowa Kudowa-ZdrójKłodzko.
Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 5130 mieszkańców[4].

Położenie

Szczytna to miasto leżące we wschodniej części Obniżenia Dusznickiego, w dolinie pomiędzy Górami Stołowymi na północy i Górami Bystrzyckimi, na wysokości 460–852 m n.p.m.[2] Przez miejscowość przepływają Bystrzyca Dusznicka, dopływ Nysy Kłodzkiej oraz lewy dopływ samej Bystrzycy, Kamienny Potok[2]. Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 80,38 km²[5].

Podział administracyjny

Miejscowość należała do hrabstwa kłodzkiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.

Nazwa

W dokumencie z 1347 roku Szczytna występuje pod nazwą Rukers i pod zbliżoną nazwą – Rückers – dotrwała do końca II wojny światowej[2]. Polscy osadnicy początkowo używali spolszczonej formy nazywając dzisiejszą Szczytną Rucewem (stacja kolejowa nosiła krótko nazwę Ruchock). Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 19 maja 1946[6].

Historia

Widok miejscowości przed 1945

Pierwsze wzmianki o Szczytnej pochodzą z XIV wieku, kiedy to osada należała do państewka homolskiego, a jej rozwój związany był z handlem (położenie na szlaku bursztynowym) i rozwijającym się rzemiosłem, a później przemysłem[2]. W XVI wieku wraz z okolicznymi włościami zakupił ją znany w Europie lekarz i reformator religijny Jan Crato von Kraffstein i wtedy to została znacznie rozbudowana[2]. Obok istniejącego już folwarku powstał tartak, młyn, browar i wiele zakładów rzemieślniczych[2]. W XVII wieku wybudowano pierwszą hutę szkła[2], młyn i kilka warsztatów tkackich. W XIX wieku huta szkła została rozbudowana, uruchomiono szlifiernię kryształów Przeszłość pozostawiła Szczytnej nieco zabytków, które warte są obejrzenia i zapoznania się z ich historią.

Od 2007 w Szczytnej działa Bractwo Rycerskie Matki Bożej Królowej Pokoju, stowarzyszenie katolickie i regionalne wspierające inicjatywy promujące gminę oraz skupione m.in. na zachowaniu dziedzictwa narodowego i kulturowego poprzez materialną troskę o zabytki na terenie Szczytnej oraz popularyzację historii miejscowości i miejsc na terenie gminy Szczytna.

W 2014 miejscowa Huta Szkła Kryształowego „Sudety” została zamknięta, budynki fabryczne wyburzono.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Szczytnej w 2014 roku[7].
Piramida wieku Szczytna.png

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[8]:

  • kościół par. pw. św. Jana Chrzciciela, barokowy z lat 1721–1723, przebudowany w latach 1907–1908, ołtarz główny i rokokowe tabernakulum z 1770, ołtarz św. Józefa z 1730, ołtarz św. Anioła z 1740, ambona z 1748, stalle i konfesjonały z warsztatu Ludwiga Jaschka z Barda z 1760, barokowa chrzcielnica z 1730. W kruchcie klasycystyczny nagrobek s. von Hochberga z ok. 1834[9],
  • cmentarz przykościelny,
  • kaplica św. Anny, Batorów, z XVIII wieku,
  • zespół zamkowy, z XIX wieku, z neogotyckim Zamkiem Leśna (obecnie Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci), z lat 1832–1838, przebudowany pod koniec XIX wieku

Zamek ten na górze Szczytnik jest największą atrakcją turystyczną. Dawna jego nazwa Burg Waldstein (dosłownie: Zamek „Leśny Kamień”) dobrze oddawała charakter neogotyckiej budowli. Wkomponowany w skały góruje nad Szczytną. Obok zamku jest obecnie urządzony punkt widokowy – stąd roztacza się wspaniała panorama gór i Obniżenia Dusznickiego, w którym leży Szczytna.

  • przede wszystkim odnowiony, barokowy kościół parafii św. Jana Chrzciciela. Wewnątrz kościoła cennymi zabytkami są ambona z 1748 r., figura Jana Chrzciciela w ołtarzu głównym, ołtarze boczne, stalle, konfesjonały. Jednym z artystów, którym kościół zawdzięcza swój wystrój był znany na ziemi kłodzkiej twórca Michael Klahr Starszy. Przed kościołem, wśród zachowanych tablic nagrobnych wyróżnia się grobowiec Hochbergów (budowniczych zamku), a także polonicum – tablica nagrobna z 1850 r. z polskim tekstem,
  • fragment pręgierza umieszczony przed prowadzącymi do kościoła schodami,
  • figura św. Jana Nepomucena w centrum miasta, nad rzeką Kamienny Potok, polichromowana, z 1711[9],
  • park, z pierwszej połowy XIX wieku,
  • dom z 1711 roku, ul. Wolności 7,
  • kamienny posąg św. Jana Nepomucena – w centrum miejscowości, przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 8 z ul. Sienkiewicza, nieopodal rzeki Kamienny Potok. W dniu 10 marca 1983 roku figura została wpisana do rejestru zabytków pod numerem: 883/422 r.

Inne zabytki:

  • dworzec kolejowy z 1890 r. Do zabytków można już też zaliczyć miejscową stację kolejową wybudowaną ok. 1890 r. i całą linię kolejową na trasie Polanica-Zdrój, przez Szczytną, Duszniki-Zdrój do Kudowy-Zdroju, która to trasa jest wyjątkowo urozmaicona. Podróżnych oczekują tu wysokie wiadukty, wspaniałe widoki gór rozpościerające się z okien wagonów, przejazd przez tunel.

Sport

W Szczytnej powstało Centrum Sportu Aktywnego Wypoczynku i Rehabilitacji Ruchowej. Przy istniejącej hali sportowej zostały wybudowane boiska ze sztuczną nawierzchnią do gry w piłkę ręczną, piłkę nożną, kort tenisowy, ścianka wspinaczkowa z parkiem linowym, plac zabaw i skateplaza z torem do nauki jazdy na wózkach inwalidzkich oraz niedawno powstały Pump Truck do jazdy na rowerze oraz tak zwany Street Workout.

W 2009 otwarto ogólnodostępne pole golfowe[10]. Organizowane są tam turnieje i imprezy sportowe we współpracy z klubem golfowym Nebeská Rybná w Czechach[10].

Wspólnoty wyznaniowe

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie[12]:

Szlaki turystyczne

Przez Szczytną przechodzą dwa szlaki turystyczne[13]:

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. a b c d e f g h Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 249–255. ISBN 83-7005-340-8.
  3. Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-03-07].
  4. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-15].
  5. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  6. Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  7. Szczytna w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 83, 84. [dostęp 2012-08-29].
  9. a b Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 158.
  10. a b Polski Związek Golfa. [dostęp 2016-12-04].
  11. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
  12. Serwis internetowy Miasta i Gminy Szczytna. [dostęp 2017-01-15].
  13. Mapa szlaków turystycznych. [dostęp 2018-04-06].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Powiat kłodzki location map.jpg
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of powiat kłodzki, Poland.
POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
POL Szlak czarny.svg
Czarny szlak turystyczny.
POL województwo dolnośląskie COA.svg
Herb województwa dolnośląskiego (od 2009)
POL powiat kłodzki COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
2015 Szczytna, ul. Wolności 7 01.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Szczytna, ul. Wolności 7, gospoda przy browarze (dec. dom koło browaru), 1711-1724, 2 poł. XIX, l. 50. XX
2014 Szczytna, panorama 02.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0
Szczytna, panorama
2015 Szczytna, kościół św. Jana Chrzciciela 02.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Szczytna, kościół par. p.w. św. Jana, XVIII
2017 Rzeźba św. Jana Nepomucena w Szczytnej 2.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rzeźba św. Jana Nepomucena w Szczytnej
2018 Chopin Golf Szczytna w Szczytnej.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Chopin Golf Szczytna w Szczytnej
2015 Zamek Leśna w Szczytnej 01.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Szczytna, zespół zamkowy, XIX
Szczytna (na trasie Polanica-Duszniki). 1905-1945 (72731899).jpg
Tytuł: Szczytna (na trasie Polanica-Duszniki).
Adres wydawniczy: Freiburg i Schl. : Kunstverlag Herm. Adam, [1905-1945] ([miejsce nieznane : drukarz nieznany])
Gatunek: pocztówka
Forma i typ: pocztówki
Opis fizyczny: [1] karta : ilustracja ; 9x14 cm
Tekst w języku niemieckim nieczytelny. Rok wydania według Jerzy Morgulec, Słownik nakładców i wydawców pocztówek na Ziemiach Polskich, oraz poloników. Cz. 1, Warszawa 2000.
Szczytna (gmina) location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map.
2014 Fontanna w Szczytnej 04.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fontanna w Szczytnej
Piramida wieku Szczytna.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Szczytnej, 2014