Szeroka Jaworzyńska
Szeroka Jaworzyńska widziana z Gerlacha | |
Państwo | Słowacja |
---|---|
Położenie | powiat Poprad |
Pasmo | Tatry, Karpaty |
Wysokość | 2211 m n.p.m. |
Wybitność | 176 m |
Pierwsze wejście | 1835 Johann Blasius z 2 osobami |
49°12′32,4″N 20°08′13,5″E/49,209000 20,137083 |
Szeroka Jaworzyńska (słow. Javorinská Široká, Široká, niem. Široka, Siroka, Javoriner Siroka, węg. Siroka) – położony na terenie Słowacji rozłożysty masyw tatrzański rozdzielający Dolinę Białej Wody (Bielovodská dolina) od Doliny Jaworowej (Javorová dolina), a wliczając przyległe od północy regle – Dolinę Jaworową od całej Doliny Białki. Szeroka Jaworzyńska jest położona w bocznej grani, na północ od Jaworowych Wierchów, łagodniejszej części Jaworowej Grani, oddzielona od nich Szeroką Przełęczą. Kulminacja wznosi się na wysokość 2211 m n.p.m.[1] (według wcześniejszych pomiarów 2210 m[2]). W masyw wcinają się odgałęzienia dolin:
- Dolina Białej Wody – Litworowy Żleb (Litvorový žľab), Dolina Spismichałowa (Špismichalova dolina), dolina Rozpadlina (Rozpadliny),
- Dolina Jaworowa – Dolina Szeroka Jaworzyńska (Široká dolina), Dolina Świstowa Jaworzyńska (dolina Svišťoviek), Świstówka Jaworowa (dolina Javorinka), Dolina Zielona Jaworowa (Zelená Javorová dolina), Dolina Żabia Jaworowa (Žabia Javorová dolina).
W północno-wschodnim ramieniu Szerokiej Jaworzyńskiej znajdują się kolejno[3][1]:
- Świstowy Kopiniak (2196 m),
- Świstowa Góra (Svišťovky, 2070 m),
- Murowany Koszar (Košiar, 1870 m),
- Sucha Przełęcz Jaworowa (Sedlo pod Košiarom, 1356 m),
- Suchy Wierch Jaworowy (Veľký Baboš, 1523 m),
- Babosia Przełęcz (Babošie sedlo, 1397 m),
- Baboś (Malý Baboš, 1472 m),
- Goły Wierch Jaworowy (Holý vrch, 1390 m).
W ramieniu północno-zachodnim leżą szczyty i przełęcze:
- Niżnia Szeroka Przełęcz (Sedlo pod Zámkami, 1954 m),
- Spismichałowa Czuba (Zámky, 2011 m),
- Spismichałowa Przełęcz (1898 m),
- Horwacki Wierch (Horvátov vrch, 1902 m),
- Przełęcz pod Zadnią Kopą (Močidlá, 1588 m),
- Zadnia Kopa (Zadná kopa, 1670 m),
- Trybska Przełęcz (Tribšské sedlo, 1602 m),
- Golica (Holica, 1629 m),
- Goły Brzeżek (Holý briežok, 1358 m),
- Zadnia Cisowa Czuba (Zadná Tisovka, 1371 m),
- Skrajna Cisowa Czuba (Predná Tisovka, 1370 m),
- Cisowa Przełęcz (Predné Tisovské sedlo, 1305 m),
- Czerwona Skałka (Červená skalka, 1382 m),
- Stary Szałas (Starý salaš, 1302 m),
- Karczmarski Wierch (Skalka, 1438 m),
- Gombosia Przełęcz (1167 m),
- Gombosi Wierch (Gombošov vrch, 1195 m).
Masyw powstał przez wypiętrzenie skał osadowych wypełniających tzw. depresję Szerokiej Jaworzyńskiej. Jądro krystaliczne, nasunięte na skały osadowe, tworzy wierzchołek góry[4]. Na dnie Doliny Szerokiej znajduje się jedyne w Tatrach, poza Mokrą Jamą, jeziorko krasowe – Cichy Staw (Tiché pleso), położony na wysokości 1743 m n.p.m.[1]
W masywie znajduje się wiele jaskiń, w tym odkryta w 2004 roku najdłuższa obecnie znana jaskinia Tatr – Cień Księżyca.
Panorama rozciągająca się z masywu była propagowana już w 1844 przez Wilhelma Richtera.
Na szczycie Świstowej Góry okresowo działała kopalnia rudy żelaza (zamknięta w 1852 r.). Od 1887 r. rejon Szerokiej Jaworzyńskiej został objęty prywatną ochroną księcia Christiana Hohenlohego. Obecnie jest to ścisły rezerwat przyrody, niedostępny dla taterników i turystów.
Pierwsze odnotowane wejścia turystyczne:
- letnie: Johann Heinrich Blasius, Gustav Hartlaub, Alexander Keyserling i "strzelcy" jurgowscy, 20 września 1835 r.,
- zimowe: Stefan Komornicki, Józef Lesiecki, A. Loria, Leon Loria, Józef Oppenheim, Mieczysław Świerz, Witold Świerz i trzech towarzyszy, 25 marca 1912 r.[3]
Przypisy
- ↑ a b c Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania .
- ↑ Vysoké Tatry 1:25 000, podrobná turistická mapa. Harmanec: VKÚ, 2004. ISBN 80-8042-392-X.
- ↑ a b Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część XV. Mały Jaworowy Szczyt – Szeroka Jaworzyńska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1972.
- ↑ Zbigniew Kotański: Przewodnik geologiczny po Tatrach. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1971.
Bibliografia
- Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część XV. Mały Jaworowy Szczyt – Szeroka Jaworzyńska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1972.
Linki zewnętrzne
- Szeroka Jaworzyńska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 904 .
Media użyte na tej stronie
Black up-pointing triangle ▲, U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Autor:
- Tatry mapa 2.png: ToSter 2 września 2008
- Poland location map white.svg:
- Poland location map.svg: NordNordWest
- derivative work: Mareklug
Mapa Tatr
Autor: Rafał Kozubek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szeroka Jaworzyńska: po lewej główny wierzchołek, po prawej Świstowy Kopiniak. Widok z Gerlacha.
Autor: Krzysztof Dudzik (User:ToSter), Licencja: CC BY-SA 4.0
Szeroka Jaworzyńska i Spismichałowa Czuba z Jaworzyny Spiskiej