Sziraz
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Ostan | |
| Burmistrz | Mehran Etamadi[1] |
| Powierzchnia | 340 km² |
| Wysokość | 1 486 m n.p.m. |
| Populacja (2006) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy | 071 |
Położenie na mapie Iranu  | |
 29°37′N 52°34′E/29,616667 52,566667 | |
| Strona internetowa | |
Sziraz (pers. شیراز) – miasto w południowym Iranie u podnóża gór Zagros, ośrodek administracyjny ostanu Fars i dawna stolica Persji. Jest szóstym co do wielkości miastem w kraju i jednym z głównych ośrodków kulturalnych i przemysłowych.
Historia
Pierwsze wzmianki o miasteczku zlokalizowanym w miejscu dzisiejszego Szirazu pochodzą z epoki Achemenidów, których stolica znajdowała się w pobliskich Pasargadach (ok. 130 km od Szirazu), a później w Persepolis (ok. 70 km).
Bujny rozwój miasta nastąpił dopiero po arabskim podboju, gdy w 693 zdobyli oni Istahr, ówczesną stolicę Sasanidów. Wraz z upadkiem Istahr, wzrosło znaczenie prowincjonalnego dotychczas Szirazu, gdzie swoją siedzibę urządziły kolejne perskie dynastie. Bujidzi (945 - 1055) założyli tu stolicę i postawili meczety, pałace, bibliotekę oraz rozbudowali mury obronne[2].
Podczas podbojów mongolskich miasto uniknęło zniszczenia dzięki burmistrzowi, który uznał władzę Mongołów i zobowiązał się do wypłaty kontrybucji. W podobny sposób w 1382 ocalało przed armią Timurydów, gdy lokalny monarcha Szah Szodża poddał się najeźdźcy i zaoferował rękę swojej wnuczki wnukowi Tamerlana. Po śmierci Szodży w mieście nastała walka o opuszczone przez niego stanowisko, którą ukrócił sam Timur, oddając władzę nad Szirazem swojemu synowi[2].
W XIII wieku Sziraz stał się centrum sztuki i piśmiennictwa, dzięki oświeconej polityce jego władców i obecności wielu artystów i uczonych. W tych czasach w mieście mieszkali między innymi sławni poeci Sadi i Hafez oraz filozof Mulla Sadra i mistyk Ruzbehan[2].
Za czasów Safawidów (XVI - XVIII wiek) w Szirazie znajdowała się stolica prowincji, co w okresie rządów Emama Qoli Chana, namiestnika Abbasa I Wielkiego zaowocowało pojawieniem się architektury zbliżonej do tej spotykanej w Isfahanu, ówczesnej stolicy imperium. Po upadku dynastii Sziraz popadł w zaniedbanie i stał się ofiarą najazdów afgańskich i rebelii władz miejskich przeciwko przywódcy imperium, Nadirowi Szahowi. Ten ostatni wysłał swoje wojska, by stłumić bunt. Miasto było oblegane przez kilka miesięcy i w końcu zdobyte, co przypłaciło dużymi zniszczeniami. W 1747, gdy zamordowano Nadira, większość historycznych budynków leżała w ruinie lub była mocno zniszczona, zaś liczba mieszkańców spadła do 50 tysięcy - jednej czwartej populacji z XVI wieku[2].
Kolejny okres świetności miasta rozpoczął zaraz po wojnie domowej wywołanej śmiercią Nadira, gdy władzę w imperium przejął Karim Chan. W roku 1762 ogłosił Sziraz stolicą i zatrudniając 12 tysięcy robotników wybudował dzielnicę królewską wraz z fortecą, budynkami administracji, meczetem i jednym z najlepszych w Persji krytych dachem bazarów. Zorganizował także konstrukcję systemu kanalizacji i wodociągu oraz odbudował mury miejskie. Niestety, wkrótce po śmierci Karima Chana władzę w kraju przejął jego zagorzały wróg, założyciel dynastii Kadżarów, Agha Mohammad Chan. W odwecie za doznane krzywdy rozkazał zniszyć umocnienia w mieście poprzednika, a stolicę przeniósł do Teheranu. Mimo to Sziraz nadal pozostawał stolicą prowincji, a jego położenie na wiodącym nad Zatokę Perską szlaku handlowym zapewniało mu uznanie u kolejnych Kadżarów, których ogrody i rezydencje budowane aż do XIX wieku stanowią do dziś ważny element architektonicznego krajobrazu miasta[2].
W 1819 roku w Szirazie urodził się Báb, twórca religii bahaizmu, a w 1844 ogłosił swoją misję boskiego posłannictwa.
Po ukończeniu budowy kolei transirańskiej w 1939 znaczenie Szirazu dla handlu znacznie spadło. Rządy Mohammada Rezy Pahlawiego i nieprzemyślana modernizacja kraju poczyniły szkody w architekturze miasta.
Po rewolucji islamskiej dokonano renowacji wielu znaczących dla miasta budynków, w tym cytadeli Karima Chana, łaźni miejskich, Bramy Koranu oraz mauzoleum poety Chwaja Kermaniego[2].
12 kwietnia 2008 roku w godzinach wieczornych na skutek wybuchu bomby w meczecie Szohada w śródmieściu miasta 14 osób zginęło, a 202 zostały ranne[3].
- Architektura Szirazu
Meczet Vakeel w Sziraz
Meczet Nasir al-Mulk
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0Sanktuarium Shah Cheragh
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0Mauzoleum Emira Ali
Portyk Narenjestan-e Ghavam
Cytadela Karim Khan
Ogród Afif Abad
Geografia
Sziraz leży w południowym Iranie, na północy ostanu Fars. Miasto zostało zbudowane w zielonej dolinie u podnóża gór Zagros, na wysokości około 1500 m n.p.m. Odległość od Teheranu wynosi 919 km. Przez miasto przepływa okresowa rzeka Rudchaneje Khoszk, uchodząca do słonego jeziora Maharlu.
Klimat
| Klimatogram dla Sziraz | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
80 12 -0 | 50 15 1 | 49 19 5 | 31 24 9 | 7 31 13 | 0 36 17 | 1 38 20 | 0 37 19 | 0 34 14 | 5 28 9 | 21 21 4 | 63 14 1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatury w °C Opad całkowity w mm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
W Szirazie panuje klimat umiarkowany. Ilość strumieni spływających z gór i podziemnych zasobów wody wystarcza, by w okolicy dominowały tereny uprawne. Opady śniegu są rzadkie, a w lecie temperatura nie przekracza 40 °C.[4]
Miasta partnerskie
Przypisy
- ↑ Shiraz Mayors from 1980 to 2008 (ang.). Shiraz Municipality.
- ↑ a b c d e f History of Shiraz (ang.). Shiraz Municipality.
- ↑ Eksplozja w meczecie w Iranie, 11 zabitych, 160 rannych. Wirtualna Polska, 13 kwietnia 2008.
- ↑ The Characteristics of Shiraz. shirazcity.org.
- ↑ Sister cities of Shiraz (ang.). Shiraz Municipality.
Media użyte na tej stronie
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Iran.
Equirectangular projection. Stretched by 118.0%. Geographic limits of the map:
* N: 40.0° N * S: 24.5° N * W: 43.5° E * E: 64.0° EMade with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Autor: Mostafameraji, Licencja: CC BY-SA 4.0
This is a photo of a monument in Iran identified by the ID
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0
Wnętrze mauzoleum Emira Alego w Szirazie, w Iranie. Obecne mauzoleum i meczet zostały zbudowane w XIX wieku, aby zastąpić poprzednie, zniszczone na przestrzeni wieków przez trzęsienia ziemi. Spoczywają tu szczątki Alego ibn Hamze.
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0
Widok na Shah Cheragh, mauzoleum i meczet w Szirazie, w Iranie. Znajdują się w nim groby Ahmada i Muhammada, synów Musy al-Kazima i braci Aliego ar-Ridy. Obaj schronili się w mieście podczas prześladowań szyitów przez Abbasydów. Groby stały się celem pielgrzymek w XIV wieku, gdy królowa Tashi Khatun wzniosła w pobliżu meczet i szkołę teologiczną.
Autor: MohammadReza Domiri Ganji, Licencja: CC BY-SA 4.0
This is a photo of a monument in Iran identified by the ID
Autor: آرش, Licencja: CC BY-SA 3.0
The development of the city of Shiraz from the Balai Koh Musharraf to the Qur'an - Shiraz
Autor: User:Hardscarf, Licencja: CC BY-SA 3.0
Arg of Karim Khan