Szkarłatka

Szkarłatka

Szkarłatka amerykańska
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szkarłatkowate

Rodzaj

szkarłatka

Nazwa systematyczna
Phytolacca Linnaeus
Sp. Pl. 441. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

P. americana L.[3]

Owoce szkarłatki amerykańskiej

Szkarłatka, alkiermes (Phytolacca L.) – rodzaj roślin z rodziny szkarłatkowatych (alkiermesowatych). Obejmuje 26 gatunków[4]. Rośliny te spotykane są na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy)[5][6] w strefie tropikalnej i subtropikalnej, z największym zróżnicowaniem na półkuli północnej[7], przy czym w Europie, Australii, północnej Afryce rośliny te występują jako introdukowane[4]. W Polsce dwa gatunki notowane są jako przejściowo dziczejące (efemerofity) – szkarłatka amerykańska P. americana i szkarłatka jagodowa P. acinosa[8].

Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny uprawne. Młode pędy niektórych gatunków są jadalne po ugotowaniu. Sok z owoców wykorzystywany był do barwienia wina i jako atrament. Niektóre gatunki wykorzystywano jako rośliny lecznicze i źródło saponin do trucia ślimaków[5].

Morfologia

Pokrój
Wysokie byliny wyrastające z grubego, drewniejącego korzenia, osiągające do 2 m wysokości[5], rzadko drzewa (P. dioica) o wysokości do 25 m[6].
Liście
Skrętoległe, niepodzielone i zwykle ogonkowe[5].
Kwiaty
Zebrane w liczbie od 5 do 100 w groniaste kwiatostany wyrastające z kątów liści, zwisające lub wzniesione. Działki kielicha w liczbie 5 do 8, białe, rzadziej zielonkawe lub czerwone, zaokrąglone, podczas owocowania często mięśniejące. Płatków korony brak. Pręcików jest 5 do 30 w jednym lub dwóch okółkach. Zalążnia górna z 3–16 szyjkami (odpowiednio do liczby owocolistków)[6][5].
Owoce
Spłaszczone, ciemnoczerwone jagody i soczewkowate niełupki[6][5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny szkarłatkowatych (alkiermesowatych) Phytolaccaceae[9][2].

Wykaz gatunków[4]
  • Phytolacca acinosa Roxb. – szkarłatka jagodowa
  • Phytolacca americana L. – szkarłatka amerykańska
  • Phytolacca bogotensis Kunth
  • Phytolacca chilensis (Moq.) H.Walter
  • Phytolacca cyclopetala H.Walter
  • Phytolacca dioica L.
  • Phytolacca dodecandra L'Hér.
  • Phytolacca exiensis D.G.Zhang, L.Q.Huang & D.Xie
  • Phytolacca goudotii Briq.
  • Phytolacca heptandra Retz.
  • Phytolacca heterotepala H.Walter
  • Phytolacca icosandra L.
  • Phytolacca insularis Nakai
  • Phytolacca japonica Makino
  • Phytolacca latbenia (Moq.) Maxim.
  • Phytolacca meziana H.Walter
  • Phytolacca octandra L.
  • Phytolacca polyandra Batalin – szkarłatka chińska
  • Phytolacca pruinosa Fenzl
  • Phytolacca rivinoides Kunth & C.D.Bouché
  • Phytolacca rugosa A.Braun & C.D.Bouché
  • Phytolacca sandwicensis Endl.
  • Phytolacca sanguinea H.Walter
  • Phytolacca tetramera Hauman
  • Phytolacca thyrsiflora Fenzl ex J.A.Schmidt
  • Phytolacca yunnanensis X.H.Li & Wen Zhou

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-11-13].
  4. ↑ a b c Phytolacca Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-23].
  5. ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 82. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c d Phytolacca. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-13].
  7. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 130, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ Genus Phytolacca L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-12-23].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Phytolacca americana 005.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Phytolacca americana, Phytolaccaceae, American Pokeweed, American Nightshade, Cancer Jalap, Coakum, Garget, Inkberry, Pigeon Berry, Pocan Bush, Poke Root, Pokeweed, Redweed, Scoke, Red Ink Plant, infrutescence.
Gartenpflanze 2007.jpg
(c) I, Rabe!, CC-BY-SA-3.0
Junge Pflanze der Kermesbeere Phytolacca americana, gefunden in einem Privatgarten in Deutschland / Young pokeweed plant from a private garden in Germany