Szkoła (oświata)

Ten artykuł należy dopracować: przedstawiono sytuację tylko z polskiej perspektywy – artykuł powinien być przekrojowy. Pomóż go poprawić. Na stronie dyskusji mogą znajdywać się pomocne komentarze.

Sala lekcyjna w skansenie wsi łowickiej w Maurzycach

Szkoła tysiąclecia w Węgierskiej Górce (1973)

Szkoła na świeżym powietrzu w Afganistanie (2007)

Obraz autorstwa Alberta Ankera (1896)

Szkoła (łac. schola, scola, z stgr. σχολή, skholē) – instytucja oświatowo-wychowawcza, zajmująca się kształceniem i wychowaniem w państwie, a także siedziba tej instytucji oraz jej uczniowie i personel w tym nauczyciele^[1].

Etymologia wyrazu szkoła

Polski wyraz szkoła pochodzi od starogreckiego rzeczownika σχολή (skʰoˈlɛ:) – spokój, wolny czas przeznaczony na nauki i wywodzi się od łacińskiego wyrazu schola – czas wolny, odpoczynek, bezczynność^[2].

Rodzaje szkół w Polsce

Obecnie w Polsce wyróżnia się następujące typy szkół:

• szkoła podstawowa
• szkoła ponadpodstawowa

szkoły ponadpodstawowe formalne:

• • liceum ogólnokształcące
  • technikum
  • szkoła branżowa I stopnia (dawniej zasadnicza szkoła zawodowa)
    • szkoła branżowa II stopnia (dostęp dla tych którzy ukończą branżową szkołę I stopnia)

szkoły ponadpodstawowe nieformalne:

• • szkoła specjalna
  • szkoła specjalna przysposabiająca do pracy (dla osób niepełnosprawnych umysłowo którzy chcą dostać pracę)
  • szkoła artystyczna:
    • szkoła muzyczna I stopnia/ogólnokształcąca szkoła muzyczna I stopnia
    • szkoła muzyczna II stopnia/ogólnokształcąca szkoła muzyczna II stopnia
    • ogólnokształcąca szkoła sztuk pięknych
    • liceum plastyczne
    • ogólnokształcąca szkoła baletowa
    • szkoła sztuki tańca
    • szkoła sztuki cyrkowej

• po zakończeniu szkoły ponadpodstawowej następnie do wyboru:
  • szkoła policealna (matura nie jest wymagana ale może być)
  • szkoła wyższa (matura jest wymagana (nie podlega systemowi oświaty, lecz własnej regulacji o szkolnictwie wyższym))

W latach 1959–1972 w Polsce przeprowadzono program budowy blisko 1,5 tys. nowoczesnych szkół-pomników Tysiąclecia Państwa Polskiego^[3], tzw. tysiąclatek.

Organy szkolne

• Dyrektor szkoły
• Rada szkoły
• Rada pedagogiczna
• Rada rodziców
• Samorząd uczniowski

Oceny szkolne

Oceny szkolne – system oceniania postępów w nauce w szkołach.

W praktyce szkolnej stosuje się oceny z symbolami + i -, niekiedy też z dwoma minusami: =. Dla przykładu ocena 4- (-4, słaba czwórka) jest słabsza od całej 4, ale lepsza niż 3+ (mocna trójka). Stosuje się ją, kiedy uczeń ma minimalną wiedzę, która jednak wystarcza na daną ocenę, tutaj dobrą. Ocen z plusami i minusami nie używa się jednak przy ocenianiu końcowym i rocznym, ze względu na to, że oceny te nie są wymienione w rozporządzeniu. Stosowanie ich w ocenianiu śródrocznym uzależnione jest od uregulowań w statucie szkoły, który ustala sposób oceniania bieżącego i śródrocznego.

W przeszłości, do lat 90 XX wieku, w polskich szkołach stosowany był węższy niż dziś system ocen, w którym ocenę niedostateczną oznaczano cyfrą 2, dostateczną jako 3, dobrą jako 4, a bardzo dobrą 5. Podobnie jak dziś stosowało się oceny ze znakami + i -, które nie używano w ocenach rocznych.

Szkoły alternatywne

Szkoły alternatywne^{[5][6][7][8][9][6]}

Szkoła wiejska

Szkoła na obszarach wiejskich spostrzegana były przez socjologów jako instytucja odrębna od wiejskiej (chłopskiej wówczas) społeczności, zabierająca dzieci z porządku, do jakiego socjalizowała je rodzina i pokazująca inne możliwości, w rzeczywistości dostępne jednak tylko nielicznym^[10]. Chałasiński podkreślał, że szkoła nie uwzględnia realiów życia codziennego uczniów, natomiast typowa rodzina chłopska uznawała wymogi i oczekiwania szkoły za wtórne do potrzeb gospodarstwa^[11]. Szkoła była i jest instytucją łączącą społeczności wiejskie z państwem, przede wszystkim jest instytucją oddziaływania państwa na wiejskie społeczeństwo. Siła oddziaływania szkoły zależna była i jest od jej powszechności/dostępności, które w przeszłości ulegały znaczącym zmianom. Za zmianami, prowadzącymi do poszerzania instytucjonalizacji edukacji na wsi, kryły się także zmiany roli rodziny w tym procesie: publiczna szkoła „zawłaszczała” proces edukacji, eliminując z niego rodzinę z typowymi dla niej sposobami przekazywania wiedzy. Była dla niej konkurentem, nie tylko zabierając gospodarstwu siłę roboczą (co występowało jeszcze w latach 70.), ale także upowszechniając idee, które przyczyniały się nie tylko do modernizacji wsi, ale i do rozpadu jej tradycyjnych struktur. Ewolucja przebiegała tu od edukacji rodzinno-domowej do edukacji szkolnej. Z kolejnymi reformami zmieniał się zasięg terytorialny szkoły oraz jej struktury organizacyjne. Zmieniały się także postawy mieszkańców wsi wobec szkoły i nauczycieli. Zawsze była ona postrzegana jako ważna dla wsi instytucja, podnosząca jej walory, często integrowała mieszkańców i była ośrodkiem aktywności. Dlatego też z okazji kolejnych reform zawiązywały się ruchy mające na celu nie tylko budowę szkół, ale później – ich zachowanie, sprzeciwiające się ich planowanej likwidacji, powstawały komitety, dzięki którym w wielu wiejskich miejscowościach szkoły podstawowe działają jako jednostki niepubliczne. Badacze wskazują na rosnący w okresie po transformacji, także na wsi, poziom aspiracji edukacyjnych zarówno samych uczniów, jak i ich rodziców^[12][13]. Akceptacja wykształcenia jako szansy na osiągnięcie w przyszłości lepszej pozycji społecznej wiąże się z rosnącymi oczekiwaniami wobec szkoły i nauczycieli jako miejsca i osób, które powinny zapewnić uczniom warunki nauki oraz poziom nauczania pozwalający konkurować z innymi na wyższych poziomach kształcenia.

Obecnie miejsce szkoły i zasady jej formalnego włączenia w funkcjonowanie wiejskich społeczności są pochodną wielu czynników. Szkoła podlega pewnym regulacjom formalnym: z jednej strony właściwemu terytorialnie kuratorium oświaty; z drugiej – lokalnemu samorządowi, czyli w praktyce urzędowi gminy (wiejskiej, miejsko-wiejskiej, miejskiej). Samorząd odpowiedzialny jest za materialne (ekonomiczne) funkcjonowanie szkoły podstawowej. Ale miejsce szkoły w społeczności lokalnej określają także relacje z jej mieszkańcami. Pierwszą ich grupę stanowią uczniowie szkoły, drugą – rodzice uczniów, z którymi kontakty są zwyczajowo uregulowane (tzw. wywiadówki, korespondencja przez dzienniki, kontakty telefoniczne itd.), trzecią – relacje z innymi mieszkańcami wynikające z faktu pracy w danej szkole oraz – najczęściej – zamieszkania na terenie wsi/gminy i z udziału w życiu tej społeczności. Ponadto na szkołę trzeba spojrzeć jako na instytucję mającą własną wewnętrzną formalną i nieformalną strukturę. Tworzą ją dyrekcja szkoły, nauczyciele o różnym stażu – będący lub niebędący mieszkańcami wsi – oraz personel pomocniczy^[10].

Zobacz też

• reforma systemu oświaty z 1961 roku
• reforma systemu oświaty z 1999 roku
• reforma systemu oświaty z 2017 roku
• system oświaty w Polsce
• tysiąclatka
• obowiązek szkolny
• pedagogika
• antypedagogika
• szkolnictwo

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Polska. Oświata. Druga Rzeczpospolita, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-12-27] .