Szkoła megarejska

Szkoła megarejska, szkoła dialektyków, szkoła erystyków – szkoła filozoficzna w starożytnej Grecji (powstała w V w. p.n.e.). Jej założycielem był Euklides z Megary, uczeń Sokratesa. Szkoła rozwijała głównie motywy filozofii eleackiej.

Megarejczycy próbowali połączyć etyczną naukę Sokratesa z teorią Parmenidesa i eleatów dotyczącą jedności bytu. Odeszli jednak dość daleko od naczelnej zasady filozofii Sokratesa, jaką był postulat szukania prawdy. Wiele uwagi poświęcali analizie formalnej pojęć i wyszukiwaniu sprzeczności w logicznych sylogizmach. Swoje twierdzenia, podobnie jak eleaci, uzasadniali za pomocą dialektyki. Szkołę megarejską określano też mianem "erystycznej" (co można przetłumaczyć jako "kłótliwej"), gdyż jej adepci ćwiczyli się w prowadzeniu sporów i polemice z adwersarzami, bez względu na to, po czyjej stronie była racja. W tym celu rozwinęli umiejętność posługiwania się paradoksami i tropienia antynomii. Jak pisze Diogenes Laertios: "Ażeby dowieść fałszywość jakiegoś dowodu, atakowali jego konkluzję, a nie przesłanki". Ich rozumowanie na pozór było poprawne, w istocie oparte jednak na wieloznaczności wyrażeń, na nieprecyzyjności we wnioskowaniu lub błędach logicznych, czyli sofizmatach.

Najbardziej znane są dialektyczne paradoksy Eubulidesa:

  1. Kłamca: jeśli kłamca mówi, że kłamie, to znaczy, że równocześnie kłamie i mówi prawdę.
  2. Łysina: człowiek może stracić jeden, dwa, kilka włosów, ale nie staje się od tego jeszcze łysy. Kiedy wobec tego pojawia się na jego głowie łysina?
  3. Rogacz: jeśli rogów nie zgubiłeś, a przecież gdy czegoś nie zgubiłeś, to posiadasz, to znaczy, że rogi posiadasz.

Przedstawiciele