Szlamnik zwyczajny

Szlamnik zwyczajny
	Limosa lapponica
	(Linnaeus, 1758)
	; Szlamnik w szacie godowej
	; Szlamnik w szacie spoczynkowej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	rycyki
Rodzaj	Limosa
Gatunek	szlamnik zwyczajny
Synonimy
	Scolopax lapponica Linnaeus, 1758;
	Scolopax lapponica Linnaeus, 1758;
Podgatunki
	L. l. lapponica (Linnaeus, 1758); L. l. taymyrensis Engelmoer & Roselaar, 1998; L. l. menzbieri Portenko, 1936; L. l. baueri J. F. Naumann, 1836; L. l. anadyrensis Engelmoer & Roselaar, 1998;
	L. l. lapponica (Linnaeus, 1758); L. l. taymyrensis Engelmoer & Roselaar, 1998; L. l. menzbieri Portenko, 1936; L. l. baueri J. F. Naumann, 1836; L. l. anadyrensis Engelmoer & Roselaar, 1998;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	; lęgowiska zimowiska

Szlamnik zwyczajny^[4], szlamnik^[4], szlamnik rdzawy, szlamik (Limosa lapponica) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Rekordzista długości ptasiego lotu. Bliski zagrożenia wyginięciem.

Podgatunki i występowanie

Zamieszkuje w zależności od podgatunku^[2]^[5]:

szlamnik zwyczajny, szlamnik^[4] (L. lapponica lapponica) – od północnej Laponii poprzez półwyspy Kolski i Kanin po Jamał. Zimuje na wybrzeżach zachodniej i południowej Europy, północno-zachodniej Afryki i na południe aż po zachodnią Południową Afrykę. Przelatuje przez Polskę w kwietniu–maju i sierpniu–wrześniu.
L. lapponica taymyrensis – północno-zachodnia i północno-środkowa Syberia – od półwyspu Jamał po dorzecze rzeki Anabar; zimuje na wybrzeżach – od wschodniej Afryki na wschód do Zatoki Perskiej i zachodnich Indii.
L. lapponica menzbieri – północna Syberia między deltą Leny a Zatoką Czauńską. Zimuje od Azji Południowo-Wschodniej do północno-zachodniej Australii.
szlamnik tundrowy^[4] (L. lapponica baueri) – północno-wschodnia Syberia na wschód od Zatoki Czauńskiej aż po zachodnią i północną Alaskę. Zimuje od Chin poprzez wyspy Oceanii i Australię aż po Nową Zelandię.

Autorzy Handbook of the Birds of the World wyróżniają jeszcze podgatunek L. lapponica anadyrensis (wschodnia Syberia – Półwysep Czukocki i niziny dorzecza Anadyru; zimuje w Australii i być może Nowej Zelandii)^[2]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) nie uznaje tego podgatunku, zaliczając tę populację do L. l. baueri^[5].

Morfologia

Cechy gatunku: Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, aczkolwiek samice są nieco większe od samców. W upierzeniu godowym wierzch ciała rdzawobrązowy z ciemnymi cętkami, natomiast przednia część głowy, szyi oraz pierś i brzuch czysto rdzawobrązowe. Kuper biały. Ogon biały z poprzecznymi, czarnymi prążkami. Dziób żółty z ciemnym końcem, nieco wygięty ku górze. W szacie spoczynkowej wierzch ciała brązowoszary z ciemnymi plamkami, spód również szarawy. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak w ich ubarwieniu występuje wyraźna domieszka koloru rdzawego.
Wymiary średnie: dł. ciała ok. 37–41 cm^[2]
rozpiętość skrzydeł ok. 70–80 cm^[2]
masa ciała: samce 190–400 g, samice 262–630 g^[2]

Ekologia

Jajo

Biotop: Tundra i lasotundra.
Gniazdo: W suchym miejscu na ziemi.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju–czerwcu 4 jaja.
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 21 dni przez obydwoje rodziców (samca za dnia i samicę nocą).
Pożywienie: Głównie bezkręgowce (owady, pierścienice, mięczaki), rzadko nasiona i owoce jagodowe^[2].

Status i ochrona

Od 2015 roku IUCN klasyfikuje szlamnika jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened); wcześniej, od 1988 roku zaliczała go do gatunków najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2017 roku, wynosi 1 099 000 – 1 149 000 osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[6].

Zdolność do długiego lotu

Szlaki migracji szlamników z Nowej Zelandii

Zamontowanie obserwowanym okazom satelitarnych nadajników pozwoliło precyzyjnie prześledzić trasy przelotów i ich długości. 24 marca 2007 r. samica oznaczona kryptonimem E7 w ciągu 7 dni i 9 godzin pokonała trasę 10 300 km z Nowej Zelandii do Morza Żółtego. Ta sama samica 2 maja 2007 r. wyruszyła na Alaskę, pokonując ok. 6500 km. W końcu 30 sierpnia wyruszyła w lot powrotny ze znajdującej się na Alasce delty Jukon-Kuskokwim, a po 8 dniach i 5 godzinach nieprzerwanego lotu dotarła na Nową Zelandię pokonawszy dystans 11 680 km^[7]. Był to rekord zmierzonej długości ptasiego lotu; we wrześniu 2020 roku został on pobity przez samca o kryptonimie 4BBRW, który pokonał trasę o długości około 12 200 km, również z Alaski na Nową Zelandię, w czasie 9 dni i 8 godzin^[8]^[9]. W roku 2022 szlamik oznaczony nr 234684 wyruszył z Alaski 13 października a po 11 dobach i jednej godzinie lotu non stop, przebywając co najmniej 13 560 km osiągnął Tasmanię.^[10]^[11]

Osiąganie tak fenomenalnych rezultatów ornitolodzy tłumaczą w następujący sposób:

Przed podróżą szlamnik gromadzi w ciele zapasy tłuszczu, które spala w czasie drogi. Gdy zabraknie mu tłuszczu, spala białko znajdujące się w mięśniach. W ten sposób w czasie lotu traci połowę swojego ciężaru.
Szlamnik potrafi dostosować swój metabolizm i anatomię. Zmniejszeniu ulega jego żołądek i jelito, a serce zwiększa się o 33%, wzrasta również liczba czerwonych krwinek.
Ptak ten lata na wysokości rzędu 7000 m n.p.m., gdzie w niskiej temperaturze jest w stanie oddać ciepło wytworzone w jego ciele.
Szlamnik nie pije wody w czasie lotu, lecz zużywa wodę wytworzoną w procesie rozkładu tłuszczów i białek.
Szlamniki latają w stadach, dzięki czemu wymieniają się rolą prowadzącego.
Szlamniki wykorzystują prądy powietrzne, jak również panujące na Pacyfiku sztormy.

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Limosa lapponica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Van Gils, J., Wiersma, P. & Sharpe, C.J.: Bar-tailed Godwit (Limosa lapponica). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-13)].
↑ ^a ^b Limosa lapponica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Limosinae Gray,GR, 1841 - rycyki (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-16].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker (red.): Sandpipers, snipes, coursers. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-19]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Badania opublikowane w „Proceedings of The Royal Society B” (R.E. Gill et al. 2008)
↑ D. Boffey: 'Jet fighter' godwit breaks world record for non-stop bird flight. [w:] The Guardian [on-line]. 2020-10-13. [dostęp 2021-04-16]. (ang.).
↑ Longest non-stop migration by a bird. [w:] Guinness World Records [on-line]. [dostęp 2021-04-16]. (ang.).
↑ Young godwit sets new flight record, BirdGuides, 25 października 2022 [dostęp 2022-10-28] (ang.).
↑ Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2022-10-28] .

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Limosa lapponica (Szlamnik). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 104–107. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Limosa lapponica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Van Gils, J., Wiersma, P. & Sharpe, C.J.: Bar-tailed Godwit (Limosa lapponica). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-13)].

[iucn-3] Limosa lapponica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Limosinae Gray,GR, 1841 - rycyki (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-16].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker (red.): Sandpipers, snipes, coursers. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-19]. (ang.).

[6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[7] Badania opublikowane w „Proceedings of The Royal Society B” (R.E. Gill et al. 2008)

[guardian2020-8] D. Boffey: 'Jet fighter' godwit breaks world record for non-stop bird flight. [w:] The Guardian [on-line]. 2020-10-13. [dostęp 2021-04-16]. (ang.).

[guinness-9] Longest non-stop migration by a bird. [w:] Guinness World Records [on-line]. [dostęp 2021-04-16]. (ang.).

[10] Young godwit sets new flight record, BirdGuides, 25 października 2022 [dostęp 2022-10-28] (ang.).

[11] Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2022-10-28] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne