Szmańkowce

Szmańkowce
Шманьківці
Ilustracja
Widok na wieś z zamczyska
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Rejon

czortkowski

Hromada

Zawodśke

Powierzchnia

2,268 km²

Populacja (2021)
• liczba ludności


665[1]

Nr kierunkowy

+380 3552

Kod pocztowy

48580

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Szmańkowce”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia48°59′35″N 25°55′03″E/48,993056 25,917500
Portal Ukraina

Szmańkowce (ukr. Шманьківці) – wieś na Ukrainie, w rejonie czortkowskim obwodu tarnopolskiego, w hromadzie Zawodśke, nad rzeką Niczławką[2].

Geografia

Miejscowość znajduje się na prawym brzegu rzeki Niczławka (prawy dopływ Niczławy, w dorzeczu Dniestru). Jest oddalona 12 km od centrum rejonu i dwa km od najbliższej stacji kolejowej w Szmańkowczykach. Średnia wysokość wynosi 280 m n.p.m.[3], a powierzchnia 2,27 km².

W pobliżu przepływa potok Samec, który wpada do Niczławki[4], północna granica wsi biegnie wzdłuż potoku Stawki (prawego dopływu Niczławy)[5][2].

We wsi jest dziewięć ulic: Zielona, Iwana Franko, Krótka, Nowa, Strzelców Siczowych, Stepana Czarneckiego, Striłka, Strosówka, Tarasa Szewczenki[6].

Sąsiednie wsie: Bodnarówka (Боднарівка)[7], Werbówka (Вербівка)[8], Dobrówka (Добрівка)[9][10], Dobrowidka (Добровідка)[11], Za Zamkiem (За замком)[9] [10][12], Katarynówka (Катеринівка)[12], Mogiły (Могили)[13][11], Piotrówka (Петрівка)[14], Strusówka (Струсівка), Frydrykówka (Фрідріхівка)[12].

Podporządkowanie administracyjne

Toponimia

Czołowy ukraiński specjalista onomastyki, doktor filologii i profesor Uniwersytetu Lwowskiego Mychajło Chudasz w swojej monografii Pochodżannja ukrajinśkych karpatśkych i przykarpatśkych nazw nasełenych punktiw (widantroponimi utworennja) zauważył, że pierwotne brzmienie nazwy wsi to „Szmajkowce”, czyli „rodzina (lub poddani) Szmajka”. Oznacza to, że oryginalna nazwa wsi brzmiała Szmajkowce, która później przekształciła się w Szmankiwki w związku ze zmianą brzmienia głoski „y” na „n”. Bezpośrednią analogią tego jest ukraiński odpowiednik nazwy „Szmajko”[17].

Mykoła Krukin podaje[18] następujące warianty nazw wsi Szmańkowce, zapisane w porządku chronologicznym w odpowiednich źródłach:

  • Szmankowce, s. – Kamieniecka Księga Ziemska 1617, 1642;
  • Szmankowce, s. – Rejestr podymny 1629, 1650 1661, 1667;
  • Szmankowce, s. – Rejestr pogłowny 1662;
  • Szmankowce, s. – Rejestr Komisarza 1678;
  • Czerminkofce, s. – Boplan.

Historia

Szmańkowce na mapie topograficznej Friedricha von Miga, koniec XVIII w.
Szmańkowce na austriackiej mapie topograficznej, 1861-1864.
Szmańkowce na austriackiej mapie topograficznej, 1869-1887.

Czasy starożytne

We wsi znaleziono zabytki kultury trypolskiej (4–3 tys. p.n.e.), Noua (14–11 w. p.n.e.), holihradzkiej (11–7 w. p.n.e.) oraz czerniachowskiej (2–5 w. p.n.e.) i kultury Łuki Rajkowieckiej (7-10 w n.e.)[19], osady i starożytne cmentarzyska.

Średniowiecze, czasy nowożytne

Z okresem średniowiecza związane są znaleziska różnych ozdób z brązu i srebra: pierścionki, korale, naszyjniki, plakietki na tiary[20], pochodzące z XVI-XVII wieku, które były przechowywane w Muzeum Archeologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie do II wojny światowej[21][22]. Zgodnie z ustawą z 16 lipca 1449 r., zarejestrowaną w Trembowli, Zygmunt Kerdej otrzymał wspomnianą wieś[23]. W 1469 r. nastąpiła rewizja aktów posiadania majątku w Rusi Kijowskiej[24].

Według rejestru poborowego z lat 1563–1564 w Szmańkowcach była zarejestrowana cerkiew, której właścicielem był Lanckoroński[25].

29 września 1485 r. król polski i wielki książę litewski Kazimierz IV Jagiellończyk wydał akt potwierdzający sprzedaż przez Jana Fryderyka z Pleszewicza braciom Buczackim połowy wsi Szmańkowce w powiecie skalskim nad rzeką Sarnek za 200 grzywien i dwa konie o wartości 50 grzywien[26][27][28]; osadę nabyli bracia Buczaczcy herbu Abdank[29].

W 1609 r. wojewoda ruski i starosta magnacki Stanisław Golski podarował Marcinowi Makowieckiemu folwark w Szmańkowcach, które Makowiecki posiadał w dzierżawę wieczystą od Mikołaja Buczackiego[30]. 22 lutego 1610 r. S. Golski, zapraszając dominikańskich mnichów ze Szmańkowiec, ufundował w Czortkowie[31] klasztor dominikanów z kościołem Najświętszej Marii Panny i św. Stanisława. Klasztorowi przydzielił większość ziemi we wsi Szmańkowce ze stawkami: pierwszy – Młyński, drugi – przy Dworze, trzeci – Kamienny, czwarty – Maciejewski, piąty – Demianowski. Stanisław Lanckoroński z Brzeża oraz Jan i Mikołaj Potoccy z Potoku również przekazali klasztorowi swoje posiadłości we wsi[32]. 3 lutego 1622 r. dominikanie otrzymali w darze od Jana i Mikołaja Potockich kolejny kawałek ziemi szmańkowskiej[33].

W 1623 r. Zofia z Brzeża, żona Mikołaja Churyla z Goraja, siostra i dziedziczka wojewody podolskiego Stanisława Lanckorońskiego, scedowała swoje rodowe dobra wsi Szmańkowce, mniejsze i większe oraz Szwajkowce Pawłowi Kełpińskiemu i jego spadkobiercom[30].

6 lutego 1624 roku wojsko kwarciane pod dowództwem hetmana Stanisława Koniecpolskiego rozbiło siły tatarskie w bitwie pod Szmańkowcami, niszcząc kosz tatarski i powstrzymując najazd pierwszy raz od wielu lat[34]. 26 listopada 1624 dominikanie z Czortkówa wraz z Pawłem Kełpińskim, sąsiadem wsi Szmańkowce, postanowili wybudować tu zamek do obrony przed Tatarami[35].

W 1627 r. Paweł Kełpiński przekazał swoje majątki łowcy Łukowa Marcinowi Makowieckiemu[30]. W 1644 r. Gabriel Kełpiński, syn Marcina, scedował swoje majątki Szmańkowce, położone w powiecie kamienieckim w woj. spadkobiercy procesy z jego strony są zwalniane, a akt darowizny potwierdzany jest ślubowaniem[36]. W 1653 r. Wacław Kełpiński, syn Stanisława i brat Jana Kełpińskiego, jego majątki we wsi Szmańkowce oraz inne nieruchomości i ruchomości, które odziedziczył po ojcu i matce oraz po bracie, zostały scedowane na jego kuzynów Adama i Felicjana Kełpińskiego. Roszczenia o te majątki są odrzucane, a akt darowizny potwierdzany przysięgą[37]. W 1661 r. Adam, syn Gabriela Kełpińskiego, zapisał swoje majątki Szmańkowce i Szmankowki, które pozostały po pośmiertnej śmierci jego ojca Pawła Kełpińskiego, Gabrielowi Silnickiemu w Silnicach, łowcy lwowskiemu, kapralowi, koronerowi króla [4] Stanisław Pokotowski i Król Polski[37].

26 lipca 1671 Ulrich von Werdum mylnie nazwał wieś „Czernihowem”; będąc tutaj z konwojem wojskowym, zanotował w swoim dzienniku, że „ta wieś miała zamek, który kilka dni temu, po długiej obronie, Tatarzy szturmowali i wymordowali wszystkich ludzi, nie oszczędzając kobiet i dzieci. Ludzie Werduma widzieli ciała zabitych, których jeszcze nie pochowano”[38].

W 1672 r. kasztelan czernichowski Gabriel Silnicki scedował swoje majątki - wsie Szmańkowce i Szmankowki - burmistrzowi łotyczowskiemu Stanisławowi Makowieckiemu i jego spadkobiercom[30].

W 1710 r. na potrzeby utrzymania garnizonu w twierdzy Okopy Świętej Trójcy ze wsi Szmańkowce nałożono podatek od ćwierci i połowy ćwierci podymnego<[39]. W 1724 r. szlachcic Józef Potocki podarował swój majątek – część wsi Szmańkowce – klasztorowi dominikanów czortkowskich[40].

Majątek Szmańkowce został również zaatakowany przez szlachtę. W szczególności karczmarz kornetarz Konstanty Lanckoroński, prowadzony przez dwustu uzbrojonych mężczyzn, „okaleczył dwóch księży i jednego brata; i ks. Franciszka[41] Pieszkowskiego[42], przywiązawszy do konia, ciągnął przez pół mili”[41]. Nie mniej okrutny był Tomasz Makowiecki, myśliwy z Łukowa: jego poddani pobili mnichów, związali ich, wsadzili na wóz i wywieźli ze wsi. Za te czyny panowie otrzymali wyroki: Lanckoroński – 2 grudnia 1740; Tomasz Makowiecki – 17 grudnia 1754. 1 grudnia 1755 r. metropolita kijowski, galicyjski i całej Rusi Lew Szeptycki ogłosił ekskomunikę (klątwę) ich oraz ich poddanych, którzy brali udział w zamachach[43].

W 1785 r. we wsi mieszkało 561 osób.

Dominikanie na początku XIX wieku posiadali we wsi gospodarstwo rolne o powierzchni ponad stu hektarów. Gospodarstwo posiadało drewniane budynki z dużymi pokojami, kryte gontem, wymagające remontu, a także kaplicę, znajdującą się w pobliżu[44].

XX wiek

W latach 1883–1909 w Szmańkowcach działała olejarnia i dwa młyny, z których jeden został zniszczony podczas I wojny światowej. Z pomocą ks. Iwana Hordijewskiego zbudowano domową czytelnię „Proświty”, założono Bractwo Trzeźwości, Bank Oszczędnościowy i sklep spożywczy.

W 1900 r. Szmańkowce liczyły 1229 mieszkańców, w roku 1910 – 1201, 1921 – 1127, 1931 – 1112. W 1921 r. było 255 zabudowań mieszkalnych, w 1931 – 235.

W czasie I wojny światowej mieszkańcy wsi Wasyl Sołodkyj i Franz Szynderyk wstąpili do Legionu USS; z kolei Antin Słota walczył w szeregach UHA.

Na 40-metrowej wieży czortkowskiej cerkwi archeolog i badacz fortyfikacji Wołodymyr Dobrianski odkrył fragment pocisku odłamkowego. Domniemana trajektoria jego lotu pozwoliła ustalić, że podczas ofensywy czortkowskiej (7–28 czerwca 1919 r.) w lasach na zachód od wsi Szmańkowce stacjonowały pułki (64 armaty) pod dowództwem atamana Cyryla Karasa[45].

W latach 1927–1928 wielu mieszkańców Szmańkowiec wyemigrowało do Kanady i innych krajów. Działały oddziały ukraińskich towarzystw „Proświta”[46], „Sokił”[47], „Sicz”, „Łuh”, „Silśkyj Hospodar”, „Ridna Szkoła”[48] i inne, spółdzielnie konsumenckie i kredytowe, przedszkole; koła teatralne i chóralne, biblioteka. Istniały także polskie towarzystwa: kółko rolnicze, Związek Strzelecki і Dom Ludowy.

Po aneksji sowieckiej we wrześniu 1939 r. władze sowieckie (NKWD) aresztowały 26 mieszkańców wsi, w tym[49]: Antin Baranowicz, Mirosław Bodnaruk, Antoni Bojko, Eugeniusz Galiant, Luka Germak, Petro Germak, Iwan Hłuch, Osyp Hłuch, Anna Horiacza, Anna Horiacza, Iwan Horiaczyj, Iwan Horiaczyj, Mychajło Horiaczyj, Aleksiej Horiaczyj, Stanisławа Horiacza[50], Teodor Dawydiuk, Iwan Dawydiuka, Iwan Krucyk, Anton Siwak, Antoni Słota, Ołena Słota, Mykoła Stratij, Ostap Fedorowycz, Aleksander Cebrowski, Wasyl Szałwycki.

Od czerwca 1941 do marca 1944 pod okupacją hitlerowską[51]. W czasie II wojny światowej w Szmańkowcach znajdowało się lotnisko wojskowe[52].

W czasie wojny niemiecko-sowieckiej 67 mieszkańców Szmańkowce zginęło lub zaginęło w szeregach Armii Czerwonej, w tym: Petro Bilianinow (ur. 1923), Iwan Bodnar (ur. 1901), Petro Bojko (ur. 1899), Mychajło Wasyliowycz Bryhidir (ur. 1903), Mychajło Mychajłowycz Bryhidir (ur. 1915), Franko Wyszniewski (ur. 1915), Iwan Galiant (ur. 1913), Roman Galiant (ur. 1919), Josyp Germak (ur. 1912), Petro Germak (ur. 1906), Stepan Germak (ur. 1903), Anton Germaniuk (ur. 1909), Michaił Hłuch (ur. 1919), Eustachy Gonta (ur. 1907), Hryhorij Humeniuk (ur. 1915), Wasyl Druk (ur. 1904), Mykoła Zabijaka (ur. 1907), Adam Zacharczuk (ur. 1926), Petro Iwanczów (ur. 1912), Józef Ilmak (ur. 1915), Franko Ilmak (ur. 1924).

W 1940 r. przymusowo zorganizowano kołchoz, który wznowił pracę w 1948 r.

Do 1943 roku około 90% mieszkańców wsi stanowili Polacy[53]. Miejsce zbrodni nacjonalistów ukraińskich, którzy w 1944 roku zamordowali tu 7 Polaków: matkę z 3 dzieci, kobietę i małżeństwo[54]. Spalono także 198 domów.

W 1954 roku na ulicy Strełka wybuchł duży pożar[55].

Okres niepodległej Ukrainy

26 maja 1991 r. odbył się pierwszy festiwal „Czerwona kalina”.

W Szmańkowcach w 2007 r. było 728 mieszkańców, w 2014 r. – 729, w 2015 r. – 725, w 2018 r. – 681[56], w 2021 r. – 665[1].

Od 27 listopada 2020 r. wieś należy do hromady Zawodśke[57]. 12 listopada 2021 r. utworzono szmańkowiecki okręg starostyński, którego siedziba znalazła się we wsi Szmańkowce[58].

We wsi znajduje się szkoła I-II stopnia, pracownia Ośrodka Usług Kulturalnych Rady Wsi Fabrycznej[59], punkt sanitarny, 4 zakłady handlowe. Z przedsiębiorstw rolniczych działały gospodarstwo rolne „Majak”, PAP „Złagoda”, PAP „Mrija-2000”, obecnie działa PAP „Parostok”.

Religia

Cerkiew św. Kosmy i Damiana, PCU
Cerkiew Świętych Kosmy i Damiana, UHKC
Kościół św. Marii Magdaleny
Kaplica św. Mikołaja
Kaplica cmentarna
Kaplica Matki Bożej
Kaplica ufundowana z okazji ogłoszenia Niepodległości Ukrainy
  • Cerkiew św. Kosmy i Damiana (1895; Prawosławna Cerkiew Ukrainy; murowana),
  • Cerkiew św. Kosmy i Damiana (2001; Ukraińska Cerkiew Greckokatolicka; murowana),
  • Kościół katolicki św. Marii Magdaleny (1912, murowany, odrestaurowany 1986)[60].

Kaplice:

  • św. Mikołaja (1869),
  • cmentarna (1890, odrestaurowana 2016)[61],
  • Matki Bożej (1990),
  • z okazji ogłoszenia Niepodległości Ukrainy (1992)[62].

Zabytki

Dąb Szaszkiewicza
Osada Szmankowce I
Osada Szmankowce II
Osada Szmankowce III (zamek w Szmańkowcach)
  • Dąb Szaszkiewicza – pomnik przyrody im. Markajana Szaszkiewicza, rośnie w pobliżu dzwonnicy cerkwi prawosławnej.
  • Osada Szmańkowce I (kultura trypolska i czasy starożytnej Rosji, XII-XIII w.) – nowo odkryte obiekty dziedzictwa kulturowego, numer ochrony 1417[63].
  • Osada Szmańkowce II (kultury trypolska i czerniachowska) – nowo odkryte obiekty dziedzictwa kulturowego, numer ochronny 1418[63].
  • Osada Szmankowce III (miejsce zamkowe) jest nowo odkrytym obiektem dziedzictwa kulturowego, numer ochrony 2088[64].

W pobliżu wsi znajduje się jaskinia „Lis” (długość 34 m, piaskowiec)[65].

Pomniki

Pomnik ku czci Strzelców Siczowych poległych za wolność Ukrainy
Pomnik Stepana Czarnieckiego
Trzy pamiątkowe krzyże, w tym dwa na cześć zniesienia pańszczyzny w 1848 r.
  • pomnik ku czci Strzelców Siczowych poległych za wolność Ukrainy (zbudowany w 1943, zniszczony w 1946, odrestaurowany w 1990)[66]).
  • trzy pamiątkowe krzyże, w tym dwa na cześć zniesienia pańszczyzny w 1848 r.[67];
  • krzyż pamiątkowy ofiar epidemii tyfusu[68];
  • polskie krzyże pamiątkowe (1903, 1932, 1940[69]);
  • drewniany krzyż (1919, wkopany w ziemię w pobliżu Wzgórza Zamkowego);
  • grób nieznanego żołnierza, który zginął w walce pod wsią (1944)[70];
  • popiersie Iwana Franko (1990[71]),
  • popiersie Tarasa Szewczenki (1990),
  • pomnik Stepana Czarnieckiego (1991, rzeźbiarz Iwan Muliarczuk, inicjatorka instalacji – Nadija Prockiw[72]),
  • pomnik ku czci mieszkańców poległych w wojnie niemiecko-sowieckiej (1992; odrestaurowany 2019[73]),
  • pomnik żołnierzy UPA (1994);
  • krzyż pamiątkowy na mogile trzech nieznanych żołnierzy (2013[74]);
  • pomnik Romana Szuchewycza (2013[74][75]).

Ludzie związani ze Szmańkowcami

Urodzili się

  • Iłarion Hrabowycz[a] (ur. 18 czerwca 1856 w Szmańkowcach, zm. 24 lipca 1903 we Lwowie) – ukraiński poeta, pisarz[76], nauczyciel (m.in. w c.-k. gimnazjach w Buczaczu[77], gimnazjum w Samborze[78], z niemieckim językiem wykładowym we Lwowie[79]).
  • Igor Kaczmar (ur. 5 maja 1952 w Szmańkowcach) – ukraiński poeta[80].
  • Prokop Mostowycz (ur. 16 lipca 1867 w Szmańkowcach – zm. 26 maja 1937 w Kołomyi) – ukraiński nauczyciel, pedagog i językoznawca[81].
  • Stepan Czarnecki (ur. 21 stycznia 1881 w Szmańkowcach, zm. 2 października 1944 we Lwowie) – ukraiński poeta, tłumacz, dziennikarz, publicysta, krytyk teatralny i muzyczny, aktor, reżyser[82].

Mieszkali

  • Maria Buczyńska – nauczycielka miejscowej 3-klasowej szkoły, w 1934 przeniesiona do 5-klasowej szkoły w Oryszkowcach[83].
  • Iwan Gordiewski – ukraiński ksiądz greckokatolicki, proboszcz Szmańkowców (1883–1909)[84].
  • Mychajło Hrabowycz – ukraiński ksiądz greckokatolicki, proboszcz Szmańkowców (1838-1867)[85], ojciec Iłariona.
  • Mykoła Czarnecki – ukraiński ksiądz greckokatolicki, proboszcz Szmańkowców (1871[86]-1882[87]), ojciec Stepana.

Właściciele wsi

Ochrzczeni

Salomea Lanckorońska (ur. 1745)[b]

W literaturze

W 2008 roku uczniowie napisali piosenkę o Szmańkowcach[91].

Uwagi

  1. ↑ W niemieckojęzycznych źródłach – Hilarion Grabowicz; zob.: Jahresbericht des K. K. Zweiten Ober-Gymnasiums in Lemberg fur das Schuljahr 1898. Lemberg, 1898, s. 44–45. (niem.).
  2. ↑ Salomea, wymieniona w metrykach jako córka Jana Lanckorońskiego i Konstancji ze Złotnickich; Adam Boniecki sugerował, że była córką Konstantego Lanckorońskiego. Była żoną podgubernatora Inflant Józefa Szyryna[90], Natomiast u M.J. Minakowskiego Salomea pojawia się jako córka Konstantego Jana Lanckorońskiego i Justyny Konstancji ze Złotnickich[92].

Przypisy

  1. ↑ a b s:Рішення Заводської селищної ради від 12.11.2021 №570 «Про утворення старостинських округів...».
  2. ↑ a b Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t.XII, s.6-7, Szmańkowce
  3. ↑ Погода в с. Шманьківці (Тернопільська область, Чортківський район) – прогноз погоди в Україні // weather.in.ua.
  4. ↑ Максим Огородник, Тече Самець сивочолий крізь давні роки… // Свобода, № 17 (3.03.2017), (Нам пишуть).
  5. ↑ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XI, s 303, Stawki, potok, (3)
  6. ↑ Максим Огородник, Історична мандрівка вулицями Шманьківців // Свобода плюс Тернопільщина, № 31 (23.04.2021), s. 3, (Акценти).
  7. ↑ Максим Огородник, Немає нічого ріднішого як рідна Батьківщина… // Свобода, № 39 (19.5.2017), s. 2.
  8. ↑ Чортківська округа. Історично-мемуарний збірник, praca zbiorowa: О. Соневицької i in., НТШ, Український архів, Paryż-Sydney-Toronto 1974, Т. XXVII, s. 230—231.
  9. ↑ a b Максим Огородник, Маловідомі хутори Шманьківців // Свобода плюс Тернопільщина, № 34 (7.5.2021), s. 3, (Акценти).
  10. ↑ a b Огородник, М. Маловідомі хутори Шманьківців // Золота пектораль, 11.5.2021.
  11. ↑ a b Чортківська округа. Історично-мемуарний збірник / ред. колегія О. Соневицької i in., НТШ, Український архів, Paryż-Sydney-Toronto 1974, Т. XXVII, s. 230.
  12. ↑ a b c Максим Огородник, Безслідно зникле село: із Струсівки на Чортківщині залишилася лише однойменна вуличка // Наш день, 12.5.2021.
  13. ↑ Максим Огородник, Місце, де точилася велика січа / Максим Огородник // Свобода плюс Тернопільщина, № 34 (7.05.2021), s. 3, (Акценти).
  14. ↑ Piotrówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 219.
  15. ↑ Володимир Добрянський, Матеріали давньої історії Шманьковець та замку // Свобода плюс Тернопільщина, № 31 (23.4.2021), s. 3, (Акценти).
  16. ↑ Wołodymyr Dobryański, Матеріали давньої історії Шманьковець та замку // Свобода плюс Тернопільщина, № 34 (7.05.2021), s. 3, (Акценти).
  17. ↑ Wołodymyr Dobryański, Матеріали давньої історії Шманьковець та замку, Свобода плюс Тернопільщина, № 31 (23.04.2021), s. 3, (Акценти).
  18. ↑ Микола Крикун, Шманьківці (Szmankowce) // Подільське воєводство у XV—XVIII століттях: статті і матеріали, Львів, 2011, s. 198, ISBN 978-617-607-064-1.
  19. ↑ Wołodymyr Dobryański, Матеріали давньої історії Шманьковець та замку // Свобода плюс Тернопільщина, № 31 (23.04.2021), s. 3 (Акценти).
  20. ↑ Володимир Петегирич, Про одне поховання Княжої Доби з Волині, 2011, 165–166 s.
  21. ↑ Władysław Przybysławski, Repertoryum zabytków przedhistorycznych na obszarze szesnastu powiatów Galicyi Wschodniej, Lwów: drukarnia W. A. Szyjkowskiego, 1906, 23 s.
  22. ↑ Bohdan Janusz, Zabytki przedhistoryczne Galicji Wschodniej, Lwów, 1918, 101 s.
  23. ↑ Akta grodzkie i ziemskie, T. XII, № 2528, s. 218.
  24. ↑ A. Jabłonowski Źródła dziejowe. T. 18, cz. 1. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7, cz. 1. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona  Warszawa, 1902.  s. 53.
  25. ↑ Віталій Михайловський, Православні парафії Подільського воєводства за матеріалами поборових реєстрів 1560-их років // Український історичний журнал, № 6 (2012), s. 139.
  26. ↑ AGAD.  – MK.  – Sygn. 14.  – f. 169–170.
  27. ↑ Михайло Грушевський, Матеріали до історії суспільно-політичних відносин в Західній Україні // Записки наукового товариства ім. Шевченка, Т. 63, T. 1, s. 62–63.
  28. ↑ Микола Крикун, Повітовий устрій Подільського воєводства XV – XVI ст., 166 s.
  29. ↑ Михайло Грушевський, Матеріали до історії суспільно-політичних і економічних відносин Західньої України. Серія перша (ч. 1-80) (1361–1530), s. 62–63.
  30. ↑ a b c d ЛННБ ім. В. Стефаника. Відділ рукописів, ф. 141, оп. 1, спр. 2301, арк. 8 зв.
  31. ↑ Федоришин 2019 ↓, s. 673.
  32. ↑ S. Barącz, Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce, Lwów, 1861, T. II, s. 413—414.
  33. ↑ Федоришин 2019 ↓, s. 676.
  34. ↑ Leszek Podhorodecki, Stanisław Koniecpolski ok. 1592-1646, 1978, s. 117–120.
  35. ↑ Sadok Barącz: Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce. T. 2. 1861, s. 414–415. [dostęp 2022-05-04]. (pol.).
  36. ↑ ЛННБ ім. В. Стефаника. Відділ рукописів, ф. 141, оп. 1, спр. 2301, арк. 63.
  37. ↑ a b ЛННБ ім. В. Стефаника. Відділ рукописів, ф. 141, оп. 1, спр. 2301, арк. 71.
  38. ↑ К. Liske, Cudzoziemcy w Polsce: L. Naker, U. Werdum, J. Bernoulli, J. E. Biester, J. J. Kausch, Lwów, 1876, s. 137.
  39. ↑ ЛННБ ім. В.Стефаника. Відділ рукописів, ф. 103, оп. 1, спр. 44/45 І, № 3613, арк. 13.
  40. ↑ ЛННБ ім. В. Стефаника. Відділ рукописів, ф. 141, оп. 1, спр. 99, s. 180.
  41. ↑ a b Гуменяк, А. Центри діяльності домініканців у Львівській архідієцезії … — С. 54.
  42. ↑ Barącz S. Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce, T. II, s. 417.
  43. ↑ Федоришин 2019 ↓, s. 689.
  44. ↑ Федоришин 2019 ↓, s. 696.
  45. ↑ Wołodymyr Dobryański, «Чортківська офензива» та домініканський костел святого Станіслава у Чорткові: дослідження свідчень 100-річної давнини, Бережани та Бережанщина в період «Чортківської офензиви»: події, особистості, пам’ять.  Brzeżany, 2019; s. 39–48.
  46. ↑ ЦДІАЛ, Ф. 348, Товариство «Просвіта» м. Львів, оп. 1, спр. 6071, звіти про діяльність читальні у с. Шманьківці, 1906 — 1939 рр.
  47. ↑ ЦДІАЛ, Ф. 312, Українське спортивне товариство «Сокіл-Батько» м. Львів, оп. 1, спр. 777, звіти, протоколи, листування та інші матеріали про діяльність філіалу у с. Шманьківці, 1904 — 1935 рр.
  48. ↑ ЦДІАЛ, Ф. 206, Українське педагогічне товариство «Рідна Школа» м. Львів, оп. 1, спр. 2654, списки членів гуртка у с. Шманьківці Чортківського повіту, 1925 — 1938 рр.
  49. ↑ Шманьківська сільська рада // Реабілітовані історією. Тернопільська область : у 5 кн. / О. Бажан, Є. Гасай, П. Гуцал (упорядники), Тернопіль : Терно-граф, 2018, Кн. 5, s. 492——494, ISBN 978-966-457-338-9.
  50. ↑ Уляна Явна, «Ні хвилини про те не жалкую…» // Голос народу, № 2 (13.1.2017), s. 4.
  51. ↑ Лист Архівного відділу Чортківської РДА від 4.1.2019 № 53. dostup.pravda.com.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-09)].
  52. ↑ Максим Огородник, Шманьківський аеродром: міф чи реальність? // Чортківський Вісник, № 48 (15.12.2017), s. 4, (Історичне).
  53. ↑ Grzegorz Rąkowski, Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej; Podole, s. 187.
  54. ↑ Janusz Stankiewicz, Ludobójstwo ludności polskiej na Kresach, www.stankiewicze.com [dostęp 2017-11-17].
  55. ↑ Петро Захарчук, Стрілися на Стрілці дружною юрбою // Голос народу, № 46 (15.11.2013), s. 6, (Свято вулиці).
  56. ↑ Лист Чортківської РДА № 01-1026, 9.7.2018 r.
  57. ↑ Рішення Заводської селищної ради № 9 (27.11.2020) "Про реорганізацію Залісянської сільської ради, Шманьківської сільської ради, Шманьківчицької сільської ради та Швайківської сільської ради шляхом приєднання до Заводської селищної ради"
  58. ↑ s:uk:Рішення Заводської селищної ради від 12.11.2021 №570 «Про утворення старостинських округів...».
  59. ↑ s:uk:Рішення Заводської селищної ради від 12.11.2021 №569 «Про перейменування та внесення змін...».
  60. ↑ Максим Огородник, Історія костелу в Шманьківцях, Чортківський Вісник, № 44 (17.11.2017), s. 5.
  61. ↑ Максим Огородник, Каплиця, яка зведена… ще два століття тому // Чортківський Вісник, № 9 (23.3.2018), s. 3 (З історії святинь).
  62. ↑ Максим Огородник, Каплиця Пресвятої Богородиці: ровесниця незалежності України // Голос народу, № 29 (22.7.2016), s. 7.
  63. ↑ a b Наказ управління Тернопільської ОДА № 17 від 27.01.2010 р.
  64. ↑ Наказ управління Тернопільської ОДА № 124-од від 12.10.2017 р.
  65. ↑ Володимир Добрянський, Печера Лисеня поблизу Шманьківців: пошук невідомого // Голос народу, № 5 (3.02.2017), s. 5, (Знахідка).
  66. ↑ Олександр Казьва, Мітки жертовності й духу снаги на Чортківщині // Золота пектораль, 18.4.2013.
  67. ↑ Яромир Чорпіта, Про скасування панщини на Чортківщині // Золота пектораль, 11.1.2014.
  68. ↑ Максим Огородник, Хрест, який пам'ятає епідемію тифу // Свобода, № 80 (13.10.2017), s. 4.
  69. ↑ Максим Огородник, Польські хрести у Шманьківцях // Монітор Волинський, № 16 (29.8.2019), s. 9, (Мозаїка).
  70. ↑ Оксана Свистун, А край села могила солдатська травою рясною давно поросла // Голос народу.
  71. ↑ Максим Огородник, Іван Франко та Чортківщина // Чортківський Вісник, № 33 (24.08.2018), s. 2, (До Дня Незалежності).
  72. ↑ В. Левицький, Процьків Надія Федорівна // Тернопільський енциклопедичний словник : у 4 т. / редкол.: Г. Яворський та ін. — Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат «Збруч», 2010, Т. 4 : А — Я (додатковий), s. 492, ISBN 978-966-528-318-8.
  73. ↑ 600 метрів автошляху районного значення «Швайківці — Залісся» оновили // Чортків.City, 4.6.2019.
  74. ↑ a b Володимир Погорецький, Цих Шманьківців вітри скорботи // Золота Пектораль, 9.5.2017
  75. ↑ Тетяна Лякуш, Не згубиться пам'ять людська // Голос народу, 2.2013, (Урочини).
  76. ↑ Грабович Іларіон Михайлович (ukr.).
  77. ↑ Wzmiankowany jako Hilarjon Grabowicz; zob.: Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1885. Lwów: drukarnia Wł. Łozińskiego, 1885, s. 353; Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1886. Lwów: drukarnia Wł. Łozińskiego, 1886, s. 353.
  78. ↑ Wzmiankowany jako Hilaryon Grabowicz; zob.: Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Samborze za rok szkolny 1888. Sambor: nakładem funduszu naukowego, 1888, s. 18; Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. wyższego gimnazyum w Samborze za rok szkolny 1890. Sambor: nakładem funduszu naukowego, 1890, s. 38; Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze za rok szkolny 1894. Sambor: nakładem funduszu naukowego, 1894, s. 47; Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze za rok szkolny 1898. Sambor: nakładem funduszu naukowego, 1898, s. 3–4.
  79. ↑ Jahresbericht des K. K. Zweiten Ober-Gymnasiums in Lemberg fur das Schuljahr 1898. Lemberg, 1898, s. 44–45. (niem.).
  80. ↑ Ігор Качмар, Сподівання весни, Калуш : Карпатський акцент, 2012, 151 s.
  81. ↑ Мостович Прокіп // Енциклопедія українознавства : Словникова частина [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка; гол. ред. проф., д-р Володимир Кубійович, Молоде життя, Paryż-Nowy Jork 1955—1995, Т. 9, s. 1655.
  82. ↑ Енциклопедія українознавства: Część słownikowa [w 11 t.], Towarzystwo Naukowe Szewczenki; wyd. prof. dr Władimir Kubijowycz. Paryż – Nowy Jork. Młode życie, 1955-1995.
  83. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. 11, s. 599, 1934, R. XXXVIII.
  84. ↑ Петро Гуцал, Гордієвський Іван // Тернопільський енциклопедичний словник [w 4 t.], praca zbiorowa: Г. Яворський i.in., Kombinat Wydawniczo-poligraficzny «Збруч», Tarnopol 2010, Т. 4 (dodatkowy): А—Я, ISBN 978-966-528-318-8, s. 158.
  85. ↑ Hrabowycz Mychajło, Історичний шематизм Львівської архієпархії (1832—1944) [w 2 t.], Дмитро Блажейовський, КМ Академія, Kijów 2004, Т. 2, Духовенство і релігійні згромадження, ISBN 966-518-225-0, s. 149.
  86. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Archidioeceseos Metropolitanae Graeco Catholicae Leopoliensis pro Anno Domini 1871, Leopoli, 1871, p. 188—189.
  87. ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Archidioeceseos Metropolitanae Graeco Catholicae Leopoliensis pro Anno Domini 1882, Leopoli, 1882, p. 195.
  88. ↑ Z. Spieralski, Iskrzycki Mikołaj h. Rogala (ok. 1480–1540), Polski Słownik Biograficzny, T. X., s. 171—172.
  89. ↑ А. Boniecki, Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), Warszawa 1909, cz. 1, T. 13, s. 336.
  90. ↑ a b Boniecki A. Herbarz polski…, Cz. 1, T. 13, s. 349.
  91. ↑ Марія Вишньовська, Пісня про Шманьківці // Голос народу, № 26 (20.6.2014), s. 4, (Присвята).
  92. ↑ Marek Minakowski: Salomea Lanckorońska h. Zadora (ID: 13.619.813). [w:] Wielka Genealogia Minakowskiego [on-line]. [dostęp 2022-05-08]. (pol.).

Bibliografia

  • Петро Федоришин: Світло і тіні чортківських замків (Сторінками історії міста (XI-XVIII ст.) Книга перша. Терно-граф: Терно-граф, 2019, s. 673–696. ISBN 978-966-457-355-6.

Źródła

  • Adam Boniecki, Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów], Warszawa 1909, cz. 1, T. 13, s. 331–349.
  • Петро Гуцал, Віктор Уніят: Шманьківці. W: Тернопільський енциклопедичний словник. редкол.: Г. Яворський та ін.. T. 3: П—Я. Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат «Збруч», 2008, s. 645. ISBN 978-966-528-279-2. (ukr.)
  • Богдан Мельничук, Віктор Уніят, Мар'ян Федечко: Шманьківці. W: Тернопільщина. Історія міст і сіл. T. 3: Тернопіль : ТзОВ «Терно-граф», 2014, s. 521–522. ISBN 978-966-457-246-7. (ukr.)
Шманьківці. W: Чортківська округа. Історично-мемуарний збірник / ред. колегія Ольги Соневицької та інші, Ню Йорк — Париж — Сидней — Торонто: НТШ, Український архів, 1974, Т. XXVII, s. 230–232, іл. (ukr.)
  • В. Погорецький, Чортківщина. Історико-туристичний путівник, «Астон», Tarnopol 2007, ISBN 978-966-308-206-0, s. 181.

Linki zewnętrzne

Hromada Zawodśke
Wsie
Nieistn. wsie

Media użyte na tej stronie

Ternopil Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Тернопольской области с 17 июля 2020 года
Шманьківці, Замок та урочище «Замкова гора».jpg
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Шманьківський замок та урочище «Замкова гора».
Шманьківці, Богослужбова каплиця, 796.jpg
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Богослужбова каплиця (1890) в селі Шманьківцях Заводської громади Чортківського району Тернопільської области України.
Дуб Маркіяна Шашкевича – 19.jpg
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
This is a photo of a natural heritage site in Ukraine, id: 61-255-5029
Шманьківці, Пам'ятник Степанові Чарнецькому, 1480.jpg
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Пам'ятник Степанові Чарнецькому в Шманьківцях Заводської селищної громади Чортківського району Тернопільської области України.
Шманьківці, Каплиця на честь проголошення Незалежності України, 4.jpg
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Каплиця на честь проголошення Незалежності України в селі Шманьківцях Заводської громади Чортківського району Тернопільської області України.
Шманьківці - Могила УСС - 017.JPG
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Могила УСС в селі Шманьківці Чортківського району Тернопільської області України.
Церква Св. Косми і Даміана (греко-католицька).jpg
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Церква св. Косми і Даміана (греко-католицька)
Шманьківці, Вид на село, 2.jpg
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Вид на в село Шманьківці Заводської селищної громади Чортківського району Тернопільської області України.
Mig Shmankivci.png
Чортків та околиці на мапі фон Міґа, XVIII ст.
Шманьківці, Каплиця Матері Божої, 1.jpg
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Каплиця Матері Божої в селі Шманьківцях Заводської громади Чортківського району Тернопільської області України.
Шманьківці - Костел Марії Магдалини - 2.JPG
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Костел Марії Магдалини в селі Шманьківці Чортківського району Тернопільської області України.
В честь скасування панщини.jpg
Autor: Максим Огородник, Licencja: CC BY-SA 4.0
Зліва направо: пам'ятний хрест із рельєфним Розп'яттям на честь скасування панщини, офірний хрест із рельєфним Розп'яттям та пам'ятний хрест із рельєфним Розп'яттям на честь скасування панщини в селі Шманьківцях Заводської громади Чортківського району Тернопільської області України.