Szmaragdowiec zwyczajny
| Anthornis melanura[1] | |||
| (Sparrman, 1786) | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | Anthornis | ||
| Gatunek | szmaragdowiec zwyczajny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 (c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0 | |||
Szmaragdowiec zwyczajny, szmaragdowiec[3] (Anthornis melanura) – gatunek ptaka z rodziny miodojadów (Meliphagidae). Występuje na Nowej Zelandii oraz należących do niej wyspach, w tym Wyspach Trzech Króli i Poor Knights, które zamieszkują przedstawiciele odrębnych podgatunków. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał Anders Sparrman w 1786[4]. Holotyp pochodził z Zatoki Królowej Charlotty[5], zamiast której autor błędnie[6][7] podał „Promontorium Bonae Spei” (Przylądek Dobrej Nadziei). Sparrman nadał nowemu gatunkowi nazwę Certhia melanura[4].
Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza szmaragdowca zwyczajnego w rodzaju Anthornis. Obejmuje on jeszcze jeden gatunek, wymarłego szmaragdowca żółtookiego (A. melanocephala)[8]. Dawniej bywał on uznawany za jeden z podgatunków szmaragdowca zwyczajnego[9], między innymi w 5. tomie Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds (2001)[7] i 12. tomie Check-list of birds of the world (1967)[10]. Wyróżniał się jednak żółtą tęczówką, wyraźnie większymi rozmiarami ciała[9], a według Traversa jego pieśń była intensywniejsza i bardziej urozmaicona[11]. Według wyników badań genetycznych z 2016 roku szmaragdowiec zwyczajny i szmaragdowiec żółtooki to taksony siostrzane[12].
Zarówno IOC[8], jak i autorzy HBW[9] uznają trzy podgatunki: A. m. melanura (Sparrman, 1786[4]), A. m. obscura Falla, 1948[13] i A. m. oneho Bartle & Sagar, 1987[14].
Morfologia
Długość ciała wynosi od 17 do 20 cm; masa ciała samca – około 31 g, samicy – 24 g[9]. Szmaragdowce zwyczajne są średniej wielkości miodojadami ze stosunkowo długim ogonem, dość wąskim u nasady, rozszerzającym się i wciętym na końcu[9].
Dalszy opis dotyczy przedstawicieli podgatunku nominatywnego, jeżeli nie zaznaczono inaczej. U samca zarówno wierzch, jak i spód ciała są oliwkowozielone. Szyję i głowę wyróżniają nieco ciemniejsza barwa i fioletowy połysk. Kantarek czarny. Pokrywy nadogonowe ciemnobrązowe z wąskimi opalizującymi czarno-niebiesko krawędziami. Pokrywy skrzydłowe ciemne, oliwkowoszare. Lotki czarne, niebiesko połyskujące. Z przodu po bokach obecne jasnożółte plamy. Nogawice szare. Okolice kloaki i pokrywy podogonowe od jasnożółtych po brudnobiałe. Tęczówka czerwona, dziób czarny, nogi niebieskoszare. Samice są nieznacznie mniejsze od samców. Mają ciemny, oliwkowobrązowy wierzch i nieco jaśniejszy spód ciała. Na głowie i szyi występuje słaby niebieski połysk, najintensywniejszy na czole i ciemieniu. Ogon z wierzchu ciemnobrązowy z oliwkowymi krawędziami, brak opalizacji. Skrzydła podobne jak u samców, lecz bardziej brązowe, z oliwkowymi krawędziami lotek i bez opalizacji. Obecny wąski biały pasek policzkowy. Broda płowa. Jasnożółta plama po bokach ciała bardzo jasna, słabiej widoczna niż u samców. Okolice kloaki i pokrywy podogonowe od jasnooliwkowych po brudnobiałe. Nieopierzone części ciała ubarwione tak jak u samców[9].
Przedstawicieli A. m. oneho cechują większe rozmiary ciała niż u ptaków podgatunku nominatywnego. U samców na głowie widoczny jest fioletowoniebieski połysk, u samic zaś – zielonkawoniebieski. Osobniki podgatunku A. m. obscura również są większe w porównaniu do tych podgatunku nominatywnego. Mają nieco ciemniejsze i ogółem mniej żółte upierzenie. U samców pióra na głowie opalizują fioletowo. U samic spód ciała jest nieco jaśniejszy[9].
Zasięg występowania
Zasięg występowania szmaragdowców zwyczajnych obejmuje główne wyspy Nowej Zelandii, przybrzeżne wyspy oraz niektóre należące do niej archipelagi[9].
Przedstawiciele podgatunku A. m. oneho występują na wyspach Poor Knights, położonych na wschód od północnej części Wyspy Północnej. Ptaki podgatunku A. m. obscura występują na Wyspach Trzech Króli, znajdujących się na północny zachód od północnej części Wyspy Północnej[9][6].
Szmaragdowce zwyczajne podgatunku nominatywnego zamieszkują główne wyspy Nowej Zelandii – Północną i Południową – liczne przybrzeżne wyspy, Wyspy Auckland[9][6] i Wyspę Stewart. Są szeroko rozprzestrzenione i zwykle liczne na obydwu głównych wyspach. Wyjątkiem są tu niektóre regiony administracyjne Wyspy Północnej – Northland, Waikato, południowy Hawke’s Bay i Manawatu-Wanganui – oraz położone na Wyspie Południowej Canterbury Plains i Central Otago[6].
Ekologia i zachowanie
Środowiskiem życia szmaragdowców zwyczajnych są gęste lasy pierwotne ze zróżnicowanym i bujnym podszytem złożonym z krzewów i młodych drzew. Są to głównie nizinne lasy mieszane złożone z zastrzalinowatych (Podocarpaceae) i pomniejszych drzew umieszczanych tradycyjnie w dwuliściennych (ang. „podocarp-hardwood forest”). Należą do nich lasy z udziałem Metrosideros robusta (mirtowate) i nadbrzeżne lasy metrosiderosów wyniosłych (Metrosideros excelsa). Zamieszkują też lasy mieszane z przewagą bukanów (Nothophagus), jak położone na wyższych wysokościach lasy Halocarpus bidwillii, Lepidothamnus intermedius (zastrzalinowate) i bukanu Solandera (Nothofagus solandri)[9].
Na Wyspie Południowej szmaragdowce zwyczajne występują głównie w nadbrzeżnych lasach z przewagą Dacrydium cupressinum, M. robusta i onatni Weinmannia racemosa. Cechuje je zwarta warstwa koron i gęsty podszyt, licznie rosną tu epifity. Najrzadziej ptaki te pojawiają się w połaciach odradzającego się lasu. Spotykane są również w zaroślach w piętrze subalpejskim[9].
Odnotowywane były od poziomu morza do przynajmniej 1220 m n.p.m.[9] W regionie Northland szmaragdowce zwyczajne są nieliczne, a obserwowane tam osobniki mogą pochodzić z przybrzeżnych wysepek. Na Wyspę Północną mogą przedostać się na przykład przez półwysep Whangaparaoa, położony blisko wyspy Tiritiri Matangi[6]. Podczas żerowania szmaragdowce zwyczajne często dołączają do wielogatunkowych grup oraz do kędziorników (Prosthemadera novaeseelandiae) i miodników (Notiomystis cincta). Na wyspie Little Barrier zaobserwowano, że samice szmaragdowców często przyłączają się do innych ptaków owadożernych (choć owady nie są ich jedynym pożywieniem)[9].
Pożywienie
Pożywieniem szmaragdowców zwyczajnych jest głównie nektar, a do tego owoce i owady. Zjadają również spadź, między innymi z onatni W. racemosa i z Metrosideros umbellata. Nektarem żywią się cały rok, przy czym wysoki udział w diecie ma on w sezonie wiosenno-letnim, podobnie jak owadami – te tworzą dużą część diety w okresie jesienno-zimowej. Owoce jedzą głównie od lata do zimy. Spadź ma niewielki udział w diecie, chociaż zjadana jest przez szmaragdowce przez większość miesięcy; jest jednak głównym składnikiem pożywienia u ptaków z większości lasów Wyspy Południowej[9]. Do 2011 włącznie wiadomo było o wykorzystywaniu przez szmaragdowce nektaru z roślin co najmniej 139 gatunków (w tym 62 rodzimych), owoców – 97 gatunków (w tym 77 rodzimych), a spadzi – 6 gatunków; zidentyfikowano w zdobyczy bezkręgowce co najmniej 50 gatunków (wyłącznie rodzimych podobnie jak w przypadku spadzi)[15].
Przeważnie szmaragdowce połykają owoce w całości, czasem zgniatają je dla wydobycia soku. Żerują na wszystkich piętrach roślinności, od koron drzew po podłoże. Pokarmu szukają wśród kwiatów i listowia, na korze gałęzi i pnia drzewa, w różnych zagłębieniach i szczelinach. W nasadzeniach obcej dla Nowej Zelandii sosny (Pinus) szmaragdowce żerują na ziemi częściej niż w rodzimych lasach. W okresie lęgowym szmaragdowce żerują samotnie. Poza nim przeważnie czynią podobnie; mimo że kilka ptaków może szukać pokarmu na jednym drzewie, każdy z nich broni swojego terenu w jego obrębie. Na wyspach Tiritiri Matangi zaobserwowano dominację samców względem samic w kolejności dostępu do pożywienia[9].
Lęgi
Okres lęgowy trwa głównie od września do stycznia, choć pisklęta obserwowano nawet na początku maja, a podloty – na początku kwietnia. Szmaragdowce zwyczajne wyprowadzają niekiedy dwa lęgi w roku, zdarzają się również lęgi zastępcze. Na wyspach Poor Knights lęgi trwają od września do grudnia (najwięcej zniesień przypada na okres od połowy października do połowy listopada), na Wyspach Trzech Króli prawdopodobnie w podobnym czasie[9].
_(14562030590).jpg)
Samica sama zbiera materiał na gniazdo i buduje je. Zewnętrzna warstwa ma formę bezładnej zbieraniny gałązek, liści, korzeni, traw i mchów. Wewnętrzną warstwę tworzą delikatniejsze trawy, mchy i łuski paproci drzewiastych. Wyściółkę stanowią pióra lub mchy. Średnica gniazda wynosi około 15 cm. Gniazda umieszczane są w różnych miejscach – na podłożu, blisko nad podłożem i wyżej, do 16 metrów nad podłożem; na Poor Knights 21,4% gniazd umieszczonych jest bezpośrednio na podłożu. Są dobrze osłonięte i ukryte wśród listowia drzew, gęstych krzewów lub pnączy. Niekiedy mieści się w szczelinie skalnej lub dziupli albo wycięciu z pniu[9].
W zniesieniu przeważnie znajdują się 3 jaja, rzadziej 4 lub 5 (dostępne średnie: 2,87 z badań na Poor Knights i 3,6 z Tiritiri)[9]. Skorupka ma barwę różowawobiałą, pokryta jest brązowymi i czerwonobrązowymi plamami[16]. Wysiadywanie rozpoczyna się po złożeniu ostatniego jaja. Inkubacja trwa od 13 do 15,5 dni. Samica wysiaduje sama, samiec dostarcza jej pożywienie. Pisklętami w gnieździe opiekuje się samica. Przez pierwsze 12 dni życia obydwa ptaki z pary zajmują się karmieniem młodych mniej więcej po równo, później pokarm przynosi im głównie samica. Młode opuszczają gniazdo po około 14–19 dniach życia. Podloty są karmione przez obydwoje rodziców co najmniej tydzień, czasami kilka; zaczynają jednak same szukać pożywienia około 3 dni po opuszczeniu gniazda[9].
Prawdopodobnie kukiel długosterny (Urodynamis taitensis) jest pasożytem lęgowym szmaragdowców zwyczajnych[9].
Status, zagrożenia i ochrona
IUCN uznaje szmaragdowca zwyczajnego za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Liczebność populacji ocenia się na 6000 – 15 000 dorosłych osobników. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie spadkowy[17]. Współcześnie głównym zagrożeniem dla szmaragdowców zwyczajnych jest wycinka w pierwotnych lasach oraz usuwanie pozostałej rdzennej roślinności z upraw. Drzewa rodzimych gatunków bywają również uszkadzane przez inwazyjne kitanki lisie (Trichosurus vulpecula)[9]. Innym zagrożeniem są introdukowane ssaki[17].
Przypisy
- ↑ Anthornis melanura, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ Anthornis melanura, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Meliphagidae Vigors, 1825 - miodojady - Honeyeaters (wersja: 2021-06-27). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-02-08].
- ↑ a b c Anders Sparrman, Museum Carlsonianum, t. 1, 1786, N. 5 (łac.).
- ↑ Mathews, Gregory M. & Iredale, T., A Reference List of the Birds of New Zealand. Part 2, „Ibis”, 1 (ser. 10), 1913, s. 446.
- ↑ a b c d e Gill B.J. i inni, Checklist of the birds of New Zealand, Norfolk and Macquarie Islands, and the Ross Dependency, Antarctica, wyd. 4, Wellington: Te Papa Press & Ornithological Society of New Zealand, 2010, s. 288-289 [dostęp 2020-05-17].
- ↑ a b P.J . Higgins, J.M. & Steele, W.K. (red.) Peter, Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds, t. 5, Tyrant-flycatchers to chats, Melbourne: Oxford University Press, 2001, s. 1173–1191.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Honeyeaters. IOC World Bird List (v10.1), 25 stycznia 2020. [dostęp 2020-05-17].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Peter Higgins, Les Christidis & Hugh Ford: New Zealand Bellbird (Anthornis melanura). [w:] J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie & E. de Juana (red.). Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-17].
- ↑ Raymond A. Paynter & Ernst Mayr, Check-list of birds of the world, t. 12, Cambridge, Massachusetts 1967, s. 444.
- ↑ Julian P. Hume, Extinct Birds, Bloomsbury Publishing, 2017, s. 265, ISBN 978-1-4729-3745-2.
- ↑ Marki PZ i inni, Supermatrix phylogeny and biogeography of the Australasian Meliphagides radiation (Aves: Passeriformes), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 107, 2017, s. 516–529, DOI: 10.1016/j.ympev.2016.12.021.
- ↑ R.A. Falla, A New Anthornis from Three Kings Islands, „Records of the Auckland Institute and Museum”, 4/5, 3, 1948, s. 337–338, JSTOR: 42906022.
- ↑ Bartle JA & Sagar PM, Intraspecific variation in the New Zealand bellbird Anthornis melanura, „Notornis”, 34, 1987, s. 253–306.
- ↑ Spurr i inni, Food preferences of the bellbird (Anthornis melanura) in native forest remnants on the Port Hills, Banks Peninsula, New Zealand, „Notornis”, 58, 2011, s. 139–157 [dostęp 2020-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-28].
- ↑ P.M. Sagar, Bellbird, Miskelly, C.M. (red.): New Zealand Birds Online, 2013 [dostęp 2020-05-17].
- ↑ a b New Zealand Bellbird Anthornis melanura. BirdLife International. [dostęp 2020-05-17].
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
(c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0
New Zealand bellbird (Anthornis melanura) - distribution map
Autor: Ashleigh Thompson, Licencja: CC BY 2.0
A New Zealand Bellbird on Tiritiri Matangi Island, New Zealand.
Autor: Glen Fergus, Licencja: CC BY-SA 2.5
Korimako / New Zealand Bellbird, Anthornis melanura (female); wild bird, feeding on New Zealand Flax. Orange crown is flax pollen. Lake Monowai, New Zealand
Autor: Internet Archive Book Images, Licencja: No restrictions
Identifier: muttonbirdsother00guth (find matches)
Title: Plate LX. Nest and Eggs of Bell Bird, in Mutton birds and other birds
Year: 1914 (1910s)
Authors: Guthrie-Smith, H. (Herbert), 1861-1940
Subjects: Birds -- New Zealand
Publisher: Christchurch, N.Z. : Whitcombe and Tombs
Contributing Library: American Museum of Natural History Library
Digitizing Sponsor: Biodiversity Heritage Library
View Book Page: Book Viewer
About This Book: Catalog Entry
View All Images: All Images From Book
Click here to view book online to see this illustration in context in a browseable online version of this book.
Text Appearing Before Image:
fer in the im-mediate future a still further decreasein their numbers. Already, as hasbeen pointed out, the vast propor-tion of the warmer and more fertile landshave been settled, and the indigenous speciesexpelled therefrom. For many years, however,our native birds have enjoyed a respiteowing to the dilatory policy adopted in regardto the Native Lands of the North Island. This cannot continue, and within a short periodthese blocks too will be thrown open to settle-ment. Within twenty-five years, perhaps, onlythe most inaccessible and barren open lands, theforests valueless for timber, and growing onsoils worthless for farming purposes, and thelow-l3dng swamp lands, will remain. With anarea of wilderness thus restricted, the foodsupply will, both in quality and quantity, becurtailed in a still greater degree. Even imder these adverse conditions, however,something can be done, and the planting of treesand shrubs capable of yielding nectar andberiies would well repay the labour involved.
Text Appearing After Image:
AND OTHER BIRDS 141 Oiims that ))loss()in in mid-winter, fnclisias, andmany otlier aliens could easily be grown in themild climate of Stewart Island. As on the westcoast of Scotland kowhai, cabbage tree, flax,matipo, and mamika lionrish with luxuriance,so along the ocean edge of our WestlandNational Park and where the warmth of the seaallows no frost, many early flowering foreignplants could be established.* For suitable food birds will travel consider-able distances, and in search of it, will pass overopen stretches of treeless pasture lands. In Napier itself the Tuis that in spring feed on the nectar of the surviving kowhai trees, must fly oneor two miles at least. About Gisborne, wherein winter and early spring the Tui and Kaka visit the blossoming eucaly))ts, these birds musttraverse eight or ten miles of open country, and I never was in Ulva, that delightful islet in Paterson Inlet, without finding Mr. Trail's garden fuchsias alive with Bell-birds. The Bell-bird indeed is a species .... During the spring of 1911, of two nests under observation in Stewart Island, one was in a garden hedge between two houses, and within a few yards of each. ... The nest from which the photographs are taken, was built on the square clipped top of one of those giant macrocarp hedges so common in New Zealand.
Note About Images