Szmery sercowe

Szmery sercowe (łac. strepitus cordis) to zjawiska akustyczne stwierdzane oprócz tonów serca w trakcie osłuchiwania układu krążenia, które są wywołane wibracjami (drganiami) powstającymi w tkankach serca i naczyń krwionośnych, a także samym strumieniu krwi przy jego przejściu z przepływu warstwowego w turbulentny. Akustycznie jest to stosunkowo długo trwająca seria drgań, które różnią się częstotliwością, głośnością, czasem trwania i czasem pojawienia się w trakcie cyklu pracy serca.
Szmery sercowe odgrywają istotną rolę w rozpoznawaniu chorób serca i naczyń, jednak większość szmerów nie ma znaczenia chorobowego – są to tzw. „szmery niewinne”.

Klasyfikacja szmerów serca

• skurczowe, które dzielimy na:
  • wczesnoskurczowe (protosystoliczne)
  • śródskurczowe (mezosystoliczne)
  • późnoskurczowe (telesystoliczne)
  • holosystoliczne (pansystoliczne), czyli trwające przez cały okres skurczu serca
• rozkurczowe
  • wczesnorozkurczowy (protodiastoliczne)
  • śródrozkurczowy (mezodiastoliczne)
  • późnorozkurczowe (telediastoliczne)
  • holodiastoliczne (pandiastoliczne), czyli trwające przez cały okres rozkurczu

Inny podział:

• szmer narastający (crescendo) – głośność szmeru stopniowo narasta, jest cichy na początku i najgłośniejszy na końcu jego występowania
• szmer malejący (decrescendo) – szmer stopniowo cichnący
• szmer typu crescendo-decrescendo – początkowo zwiększający głośność, po osiągnięciu maximum stopniowo cichnie
• szmer stały – o jednakowej głośności przez cały okres występowania

Uwzględniając przyczynę powstania szmerów sercowych, można je podzielić na:

• czynnościowe – wywoływane przyczynami pozasercowymi najczęściej ogólnoustrojowymi (np. w przebiegu anemii lub gorączki)
• niewinne (inaczej nazywane przygodnymi) – mówimy o nich, gdy szmer jest wysłuchiwany, nie stwierdza się jednakże choroby serca
• organiczne – w przypadku wady serca.

Mechanika powstawania szmerów

Ta sekcja od 2020-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Szmery w jamach serca lub patologicznie zmienionych naczyniach krwionośnych (np. tętniaku jamy brzusznej) powstają w wyniku turbulentnego przepływu krwi przez naczynie krwionośne. Głośność szmeru jest wprost proporcjonalna do turbulentnego przepływu i jest tym wyższa im wyższa jest liczby Reynoldsa. Przyczyny zjawisk odsłuchowych w sercu można przypisać głównie współczynnikowi prędkości przepływu i lepkości krwi.

Poniżej przedstawiono przykłady patologii wpływających na określone współczynniki liczby Raynoldsa:

• zawiększona prędkość przepływu krwi przez niezmienione morfologicznie struktury serca występująca w stanach hiperdynamicznych stanach jak ciąża, nadczynność tarczycy, gorączka.
• zmniejszenie średnicy naczynia, np. zwężenie ujścia serca przez usztywnienie zastawek serca lub przerost mięśnia sercowego, koarktacja aorty, wada przegrody międzykomorowej,
• zmniejszenie lepkości krwi, które występuje wyłącznie w niedokrwistości
• niedomykalność zastawki sercowej powodująca wsteczny przepływ krwi, jako wyjątek nie jest wprost charakteryzowana przez liczbę Raynoldsa.

Skala głośności szmerów serca (skala Levine’a)

• stopień I (1/6) – szmer bardzo cichy, słyszalny tylko przy dokładnym osłuchiwaniu
• stopień II (2/6) – szmer cichy, ale słyszalny z łatwością
• stopień III (3/6) – szmer umiarkowanie głośny
• stopień IV (4/6) – szmer głośny, towarzyszy mu drżenie ściany klatki piersiowej (tzw. mruk)
• stopień V (5/6) – szmer bardzo głośny, słyszalny nawet podczas lekkiego ucisku słuchawki na ścianę klatki piersiowej
• stopień VI (6/6) – szmer wybitnie głośny, słyszalny nawet bez przyłożenia słuchawki do klatki piersiowej

Szmery niewinne (przygodne, przypadkowe)

Występują fizjologicznie u dzieci najczęściej w wieku przedszkolnym i szkolnym, nie są wynikiem zmian organicznych w sercu. Cechy charakterystyczne:

• głośność od 1/6 do 3/6 w skali Levine’a
• niestałe, zmieniają głośność lub zanikają podczas zmiany położenia, wysiłku, emocji, ucisku na naczynia żylne
• wysłuchiwane są nad niewielkim polem, nie promieniują
• intensywność może wzrastać podczas gorączki

Rodzaje najczęściej występujących szmerów niewinnych:

• szmer klasyczny (muzyczny, Stilla) – związany z turbulencjami odpływu krwi z lewej komory, skurczowy szmer o głośności 1-2/6, najlepiej słyszalny w III-IV lewym międzyżebrzu przy mostku
• szmer wyrzutu do tętnicy płucnej – związany z turbulencjami odpływu krwi z prawej komory, najlepiej słyszalny w pozycji leżącej, w II lewym międzyżebrzu, o głośności 2/6
• buczenie żylne – skurczowo-rozkurczowy (ciągły) szmer nasilający się w pozycji stojącej i przy odchyleniu głowy do tyłu a zanikający podczas leżenia i po uciśnięciu żył szyjnych, słyszalny nad i pod prawym obojczykiem

Zobacz też

• Szmer oddechowy

Bibliografia

• Eugene Braunwald, Lee Goldman: Kardiologia. Wrocław: 2005. ISBN 83-89581-37-X.