Szota Rustaweli

Szota Rustaweli (fresk w jerozolimskim Klasztorze Krzyża[1])

Szota Rustaweli (gruz. შოთა რუსთაველი; ur. pr. 1172 we wsi Rustawi, Meschetia, zm. pr. 1216 w Jerozolimie) - XII-wieczny gruziński poeta[2]. Jest autorem Rycerza w tygrysiej skórze, gruzińskiej epopei narodowej[2][3].

Biografia

Informacje o biografii poety są wyjątkowo skąpe[4]. Wykształcony w Grecji, Rustaweli był gruzińskim księciem[4], skarbnikiem[4] królowej Tamary (odnaleziono jego podpis pod dokumentem z 1190 roku) i malarzem, jego dziełem są między innymi freski w Klasztorze Krzyża[1] w Jerozolimie[4]. Na jednym z nich prawdopodobnie znajduje się sam autor[4][3]. Znając poematy Homera[4] i filozofię Platona[4], teologię, podstawy poetyki i retoryki, jak również literaturę perską i arabską, poświęcił się literaturze, tworząc epos Rycerz w tygrysiej skórze[2], który został przetłumaczony na wiele języków[2]. Pierwszy raz został wydrukowany w Tbilisi w 1712 roku, przez króla Wachtanga VI[4]. Po dziś dzień istnieje wiele legend i spekulacji na temat życia Rustawelego i jego relacji z królową Tamarą. Według jednej z nich miał być w niej beznadziejnie zakochany i z tego właśnie powodu napisał swoje największe dzieło. Nie znamy również jego dalszych losów. Tymoteusz, XVII-wieczny metropolita jerozolimski, odnalazł w świątyni pod wezwaniem św. Krzyża, zbudowanej przez królów gruzińskich, mogiłę i fresk przedstawiający osobę w mnisim stroju z niżej zamieszczonym jego imieniem[3], stąd też przypuszczanie, iż mógł dożyć swych dni jako mnich w Jerozolimie. W tradycji ludowej istnieje jednak legenda o tym, że mimo swego oddania królowej Rustaweli ożenił się z bliżej nieznaną dziewczyną o imieniu Nino. Wkrótce po ślubie miał otrzymać od „damy serca” polecenie przetłumaczenia na język gruziński dzieła literackiego, przekazanego jej w darze przez pokonanego szacha. Rustaweli wypełnił polecenie doskonale, jednak zrezygnował z nagrody, obiecanej za swój trud. Tydzień później odnaleziono jego ciało, pozbawione głowy. Według innego podania jeszcze za życia królowej, będącej jego mecenasem, katolikos Joann wszczął nagonkę na jego osobę. W XVIII wieku patriarcha Antoni I, będący skądinąd pisarzem, dokonał publicznego spalenia[4] pewnej liczby egzemplarzy pierwszego wydania Rycerza w tygrysiej skórze.

Imię Rustawelego noszą: Port lotniczy Tbilisi[5], Teatr Dramatyczny Gruzji, Instytut Teatralny w Tbilisi, a także liczne nagrody literackie w Gruzji. Również poza granicami tego kraju, w republikach byłego ZSRR, imię poety zostało upamiętnione na przykład nazwami ulic – jedna z głównych ulic Kijowa nosi imię Szoty Rustawelego. Skwer w Krakowie w dzielnicy Dębniki nazwano imieniem Szoty Rustawelego[6].

Przypisy

  1. a b Odwiedź Klasztor Świętego Krzyża. [w:] Dziennik Związkowy [on-line]. Alliance Printers & Publishers, Inc., 2012-12-21. [dostęp 2017-01-30].
  2. a b c d Rustaweli Szota, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2016-10-28].
  3. a b c Shota Rustaveli, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2016-10-28] (ang.).
  4. a b c d e f g h i „Rycerz w tygrysiej skórze”. Symbol i dziedzictwo kultury Gruzji. krakow.pl. [dostęp 2016-10-28]. (pol.).
  5. АЭРОПОРТ ТБИЛИСИ ИМЕНИ ШОТА РУСТАВЕЛИ (TBILISI AIRPORT)-МЕЖДУНАРОДНЫЙ АЭРОПОРТ ТБИЛИСИ (ГРУЗИЯ). [dostęp 2017-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-02)].
  6. Kraków. Gruziński poeta patronem skweru na Dębnikach. gazetakrakowska.pl, 2017-09-26.

Media użyte na tej stronie

Jerusalem-Monastery-of-the-Cross-689.jpg
Autor: Bukvoed, Licencja: CC BY 4.0
Monastery of the Cross, Jerusalem, Israel.