Sztab Główny Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego

Sztab Główny Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego – jedna z najstarszych instytucji ludowego Wojska Polskiego.

Od chwili swego powstania do końca stycznia 1945 stacjonował w Lublinie. Rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 26 z 31 stycznia 1945 został przeniesiony w rejon Warszawy, do Włoch, gdzie pozostawał do czasu przeformowania go na nowy etat – Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

Formowanie

8 sierpnia 1944 roku został wydany w Lublinie pierwszy rozkaz organizacyjny Naczelnego Dowództwa WP (rozkaz nr 3), powołujący do życia m.in. Sztab Główny[1].

W części dotyczącej Sztabu Głównego rozkaz nakazywał: „W celu bezpośredniego dowodzenia i kierowania polskimi siłami zbrojnymi zostaje zorganizowany Sztab Główny Wojska Polskiego, w którego skład wchodzą: oddział operacyjny, oddział informacyjny, oddział organizacyjny, oddział zaopatrzenia, oddział personalny, oddział bezpieczeństwa, oddział komunikacji, oddział łączności, oddział łączności specjalnej (szyfrów), adiutantura i kancelaria.”[1]

Formowanie jednostki powierzono płk. inż. Marianowi Spychalskiemu, który na podstawie ogólnych ram strukturalnych, podanych w rozkazie nr 3, miał opracować i przedstawić do zatwierdzenia szczegółowe etaty Sztabu Głównego, a następnie przystąpić do ich obsadzenia. Konkretnych prac organizacyjnych jednak nie rozpoczęto.

13 sierpnia 1944 Naczelne Dowództwo WP otrzymało dyrektywę Sztabu Generalnego Armii Czerwonej zalecającą formowanie jednostki nowych sztabów, dowództw, jednostek i instytucji.

Na podstawie powyższej dyrektywy Naczelny Dowódca WP wydał 20 sierpnia 1944 roku rozkaz nr 8, w którym to polecał płk. Marianowi Spychalskiemu, aby w porozumieniu z szefem Sztabu Mobilizacji i Formowania zorganizował w terminie do 15 września 1944 roku w Lublinie Sztab Główny Naczelnego Dowództwa WP według etatu nr 02/401 (etat dowództwa Frontu) o stanie osobowym 269 ludzi[1].

Obsada personalna

Szef sztabu

Zastępca szefa sztabu

Zastępca szefa sztabu do spraw polityczno-wychowawczych

  • płk Jan Korniluk (30 listopada 1944 – 9 maja 1945)

Zastępca szefa sztabu do spraw operacyjnych

  • płk Franciszek Andrzejewski (22 listopada 1944 – 9 maja 1945)

Zastępca szefa sztabu do spraw rozpoznawczych

Główny cenzor Wojska Polskiego

  • ppłk Roman Jarzębkiewicz (9 stycznia – 9 maja 1945)

Struktura

Struktura organizacyjna Sztabu Głównego Naczelnego Dowództwa WP, formowanego na podstawie rozkazu nr 8, przedstawiała się następująco[1]:

  • Kierownictwo i sekretariat Sztabu Głównego
    • szef Sztabu Głównego, jednocześnie zastępca Naczelnego Dowódcy
    • zastępcy szefa Sztabu Głównego do spraw operacyjnych, rozpoznawczych i polityczno-wychowawczych
    • główny cenzor wojskowy
    • adiutanci szefa sztabu i jego zastępców
    • oficerowie do specjalnych zleceń
  • Zarząd operacyjny Sztabu Głównego – 42 osoby
    • szef zarządu, jednocześnie zastępca szefa Sztabu Głównego do spraw operacyjnych
      • 2 zastępców szefa zarządu.
    • oddział operacyjny – 21 osób:
      • szef oddziału i jego zastępca
        • 8 starszych pomocników (jednocześnie szefów kierunków)
          • 7 pomocników szefa oddziału (jednocześnie pomocników szefów kierunków)
        • starszy pomocnik szefa oddziału do spraw obrony przeciwlotniczej
        • starszy pomocnik szefa oddziału do spraw tyłów
        • starszy pomocnik szefa oddziału do spraw rejonów umocnionych
    • oddział przewozów – 3 osoby,
    • oddział informacyjny – 2 osoby
    • oddział studiowania doświadczeń wojennych – 6 osób
    • wydział służby hydrometeorologicznej – 2 osoby
    • kancelaria ogólna i tajna – 5 osób
  • Oddział Rozpoznawczo-Wywiadowczy Sztabu Głównego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego – 87 osób.
  • Oddział topograficzny – 11 osób:
    • wydział topograficzny
    • wydział zaopatrzenia w mapy
    • wydział zaopatrzenia specjalistycznego
    • składnica map

Rozkazem Naczelnego Dowódcy WP nr 141/0rg. oddział topograficzny został rozformowany. W jego miejsce utworzono Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG) – (etat nr 29/1) o składzie osobowym 332 ludzi. WIG podlegał szefowi Sztabu Głównego.

  • Oddział organizacyjno-etatowy i uzupełnień – 29 osób
    • wydział organizacyjny
    • wydział uzupełnień podoficerów i szeregowców
    • wydział etatowy
    • wydział służby wojskowej
    • wydział uzupełnień koni
    • wydział dyslokacji wojsk
    • kancelaria.

Rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 69 z 24 października 1944 oddział organizacyjno-etatowy i uzupełnień został przeniesiony na nowy etat nr OSzG/20 – oddziału organizacyjno-etatowego. Zmiany w strukturze organizacyjnej oddziału były związane z rozszerzeniem kompetencji Sztabu Głównego w zakresie formowania, co pozostawało w ścisłym związku z reorganizacją Szefostwa Mobilizacji i Formowania na Szefostwo Mobilizacji i Uzupełnień.

  • Oddział wyszkolenia bojowego i fizycznego – 7 osób (struktura bezwydziałowa)

Został rozformowany rozkazem Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego nr 140/Org., a jego stan osobowy wcielony do Departamentu Piechoty i Kawalerii.

  • Oddział łączności specjalnej (oddział VIII) – 24 osoby (struktura bezwydziałowa)

Rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 73/0rg. z 22 listopada 1944 r. przy oddziale VIII został utworzony ośrodek szkolenia oficerów szyfrowych.

  • Kancelaria główna – 7 osób
  • Komenda ochrony sztabu – 4 osoby
  • Sekcja finansów – 3 osoby
  • Oddział administracyjno-gospodarczy

Na podstawie dodatkowych rozkazów Naczelnego Dowództwa poza etatem 02/401 sformowano jeszcze kilka innych komórek organizacyjnych:

Zgodnie z rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z 30 listopada 1944 nr 78 główny cenzor WP (ppłk Sergiusz Orzewski) otrzymał zadanie zorganizować przy Sztabie Głównym Naczelnego Dowództwa WP oddział cenzury wojskowej (według etatu nr D1/l4) o ogólnym stanie 18 ludzi. Orżewski wskutek przeniesienia najprawdopodobniej nie objął funkcji cenzora, a jego miejsce wkrótce zajął ppłk Anatol Bogatyrow, zaś funkcję zastępcy powierzono ppłk. Romanowi Jarzębkiewiczowi[3]. Oddział ten istniał jedynie do 3 marca 1945 r., a kontrolę prasy przyjęło Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Przy Sztabie Głównym pozostała jedynie dwuosobowa komórka głównego cenzora.

powstał na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa WP nr 95/0rg. z 18 kwietnia 1945. Po kilku miesiącach został rozformowany, a jego skład wcielony do Departamentu Poboru i Uzupełnień MON

  • Wydział do spraw partyzanckich (powołany rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 10 z 24 sierpnia 1944)
    • sekcja materiałowo-technicznego zaopatrzenia
    • sekcja administracyjno-gospodarcza
    • baza zaopatrzenia
    • sekcja sanitarna

Przeformowanie

Zakończenie wojny zapoczątkowało nowy etap w dziejach Sztabu Głównego Naczelnego Dowództwa WP. Musiał on skupić się na innych działaniach charakterystycznych dla tego okresu. Problemem stał się przede wszystkim udział wojska w walce ze zbrojnym podziemiem niepodległościowym, oraz przejście wojska na stopę pokojową, a w tym opracowanie nowych etatów, demobilizacja, zmiana rejonów dyslokacji wojsk, szkolenie, rozminowywanie, odbudowa zniszczeń wojennych itp.[1]

Nowe zadania wymagały również przystosowania instytucji centralnych WP do nowych realiów. Zaistniała więc obiektywna konieczność przeformowania sztabu na nowe etaty.

Rozkazem organizacyjnym Naczelnego Dowództwa WP nr 177/Org, nakazano szefowi Sztabu Głównego gen. broni Władysławowi Korczycowi przeformować Sztab Główny Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego na Sztab Generalny Wojska Polskiego.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Józef Margules (red.): Z zagadnień rozwoju ludowego Wojska Polskiego. s. 46–52.
  2. ↑ M. Aleksiejew, A. Kołpakidi, W Koczik, Энциклопедия военной разведки. 1918-1945 гг. Moskwa, 2012, s. 239.
  3. ↑ Mariusz Patelski, Cenzura wojskowa w komunistycznej Polsce i jej wpływ na powstanie i funkcjonowanie GUKPPiW, „Bibliotekarz Podlaski” 2020, nr1 https://bibliotekarzpodlaski.pl/index.php/bp

Bibliografia

  • Józef Margules (red.): Z zagadnień rozwoju ludowego Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
  • Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943–1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958
  • Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom III Ludowe Wojsko Polskie 1943-1945, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1973, wyd. I

Media użyte na tej stronie