Sztabskapitan
Sztabskapitan (ros. sztabs-kapitán штабс-капитан[1]) – stopień oficerski w Imperium Rosyjskim, pośredni między rangą porucznika i kapitana. Odpowiednikiem w kawalerii był sztabsrotmistrz (sztabrótmistr).
Geneza i funkcja
Stopień ten wywodził się z czasów, gdy obecne nazwy stopni wojskowych funkcjonowały jako określenia dla pełnionych funkcji. Wyższe funkcje w regimencie obejmowali oficerowie będący (i formalnie pozostający) dowódcami kompanii w randze kapitana, dlatego stworzono funkcję sztabs-kapitana, który faktycznie taką kompanią dowodził. Na przykład w regimencie pieszym Rzeczypospolitej Obojga Narodów według stanu z roku 1792 było 5 sztabskapitanów oraz 7 kapitanów z kompanią (w sumie 12 kompanii). Ci sztabskapitanowie, uznawani za ustępujących rangą kapitanom z własną kompanią, zastępowali szefa regimentu (generała), pułkownika, podpułkownika i 2 majorów (wg Konstantego Górskiego).
W XVIII wieku stopień ten wprowadzono również w wojsku pruskim (niem. Stabskapitän(niem.), w kawalerii Stabsrittmeister) oraz szwedzkim (stabskapten(szw.), w kawalerii stabsryttmästare), w których funkcjonował on jeszcze w XIX w.
Polacy w stopniu sztabskapitana
- Anders Władysław – generał broni WP, Naczelny Wódz PSZ w latach 1944–1945, prezydent RP 1950-1954
- Dąbrowski Jarosław – generał i naczelny dowódca wojsk Komuny Paryskiej
- Dowbor-Muśnicki Józef – generał broni WP, dowódca I Korpusu Polskiego w Rosji
- Cichowicz Januariusz – generał dywizji WP
- Rządkowski Jan – tytularny generał broni WP
- Traugutt Romuald – polski generał, dyktator powstania styczniowego
- Konstanty Plisowski – generał brygady WP, obrońca twierdzy Brzeskiej (1939)
Opinie
Ze wspomnień Mariana Romeyki o weryfikacji oficerów WP przeprowadzonej w 1921:
(...) w armii rosyjskiej nie było stopnia majora (zlikwidowano go w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia [XIX wieku]), a w gwardii nie było stopnia podpułkownika (kapitan od razu awansował do stopnia pełnego pułkownika – dowódcy batalionu, pułkiem gwardii bowiem dowodził generał). Jak więc należało potraktować sztabskapitanów? „Degradować” ich do stopnia porucznika czy też przyznać im wyższy stopień, kapitana? Jak należało ustosunkować się do stopnia kapitana gwardii? Uznać stopień kapitana czy majora? (...)
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna’, Warszawa 1990, wyd. XX, ISBN 83-214-0790-0, s. 498.
- Marian Romeyko, Przed i po maju, Wydawnictwo MON, Warszawa 1983, wyd. III, ISBN 83-11-06884-4, s. 498–499.