Sztandar nad Reichstagiem

(c) Mil.ru, CC BY 4.0
Oryginalne zdjęcie Jewgienija Chałdieja

Sztandar nad Reichstagiem – historyczna fotografia wykonana 2 maja 1945 roku, podczas II wojny światowej, w Berlinie przez Jewgienija Chałdieja. Przedstawia żołnierzy Armii Czerwonej wznoszących radziecką flagę nad Reichstagiem.

Fotografia została przedrukowana w tysiącach kopii i stała się jednym z bardziej rozpoznawalnych obrazów wojny.

Znaczek poczty Azerbejdżanu ze zdjęciem Jewgienija Chałdieja

Kontekst historyczny

Reichstag był postrzegany przez Sowietów jako symbol i serce Niemiec pod władzą NSDAP. Z tego powodu 30 kwietnia Józef Stalin zaczął wywierać nacisk na dowódców, by zdobyli budynek 1 maja w Święto Pracy[1]. Jeszcze tego samego dnia dwa samoloty zrzuciły kilka dużych czerwonych sztandarów na dach, w dużej mierze zniszczony podczas bombardowań. Później do kwatery głównej zaczęły napływać doniesienia, jakoby dwaj żołnierze M.M. Bondar i Władimir Makow (wymienia się także Michaiła Minina[2]) zawiesili flagę nad Reichstagiem. Raporty w tej sprawie dotarły do marszałka G.Żukowa, który wydał oświadczenie stwierdzające, że jego oddziały zdobyły Reichstag i zawiesiły radziecki sztandar. Jednak kiedy korespondenci wojenni przybyli na miejsce, zostali ostrzelani przez znajdujących się wewnątrz Niemców. W końcu, po ciężkich walkach, 30 kwietnia 1945 roku o 22:40 23-letni Kazach, lejtnant Rachimżan Koszkarbajew, wszedł na dach budynku i w koronę posągu „Germania”, symbolizującego Niemcy, włożył radziecką flagę. Ponieważ miało to miejsce w nocy, nie wykonano fotografii, a nazajutrz flaga została zniszczona przez Niemców[3]. Pełną kontrolę nad budynkiem Armia Czerwona zdobyła 2 maja[4].

Tego samego dnia do spacyfikowanego Reichstagu przybył towarzysz Chałdiej, który miał ze sobą dużą flagę uszytą z trzech obrusów przez jego wuja. Późniejsza oficjalna wersja mówiła, że to dwaj żołnierze: Meliton Kantaria z Gruzji i Rosjanin Michaił Jegorow zawiesili ją nad Reichstagiem, a wykonana wówczas fotografia przedstawia to wydarzenie[5].

Identyfikacja żołnierzy ze zdjęcia

Przypuszczalnie z przyczyn politycznych zmieniono fakty na temat powstania fotografii. Rzeczywistym bowiem żołnierzem, który powiesił flagę miał być Ukrainiec, Aleksiej Kowalow, na którym NKWD wymogło utrzymanie wszystkiego w tajemnicy[6]. Według Chałdieja, po przybyciu do Reichstagu, po prostu zapytał on przypadkowo spotkanych tam żołnierzy, czy pomogliby mu w inscenizacji zdjęcia i wspólnie z Abdułchakimem Ismaiłowem z Dagestanu, Leonidem Goryczewem z Mińska oraz 19-letnim Ukraińcem Aleksiejem Kowalowem z Kijowa wszedł na dach, gdzie Kowalow zawiesił sztandar[7]. Zamiast Kowalowa podaje się też Grigorija Bułatowa ze Słobodskiego, którego jakoby pominięto, ponieważ sam Stalin chciał, by żołnierzem wieszającym flagę, i to z godłem ZSRR, był jego rodak Gruzin[8].

Fotografia została opublikowana 13 maja 1945 roku w czasopiśmie „Ogoniok”[9]. Wcześniej jednak cenzorzy z Telegraficznej Agencji Związku Radzieckiego (TASS) uznali, że należy ją wyretuszować, gdyż jeden z żołnierzy ma na nadgarstkach dwa zegarki. To mogło sugerować, że zostały one skradzione, co zaszkodziłoby wizerunkowi radzieckich żołnierzy jako niosących wolność Europie. Chałdiej usunął więc zegarek z negatywu, dodając przy okazji dym unoszący się nad miastem dla większego dramatyzmu[3]. Później pojawiły się przypuszczenia, że domniemany drugi zegarek mógł być kompasem, powszechnie noszonym przez żołnierzy Armii Czerwonej na nadgarstku[10][11].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Gregor Dallas: The War That Never Ended. Yale University Press, 1945 (2006), s. 3. ISBN 0-300-11988-7. (ang.).
  2. ↑ Das Banner des Sieges. Ich hisste die Flagge auf dem Reichstag. Berlin Story Verlag. [dostęp 2015-12-15]. (niem.).
  3. ↑ a b Flag on the Reichstag. famouspictures.org. [dostęp 2015-11-30]. (ang.).
  4. ↑ Antony Beevor: Berlin: The Downfall 1945. Penguin Books, 2003, s. 390–397. ISBN 978-0-14-028696-0. (ang.).
  5. ↑ Tony Le Tissier: Race for the Reichstag: the 1945 Battle for Berlin. Routledge, 1999, s. 124. ISBN 0-7146-4929-5. (ang.).
  6. ↑ M.J. Broekmeyer: Stalin, the Russians, and their war: 1941-1945. University of Wisconsin Press, 2004, s. 130. ISBN 0-299-19594-5. (ang.).
  7. ↑ Remembering a Red Flag Day. time.com, 2008-05-23. [dostęp 2015-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-25)]. (ang.).
  8. ↑ Wacław Radziwinowicz: Grisza-Reichstag, któremu zabrali zwycięstwo. gazeta.pl, 09.05.2009. [dostęp 2015-12-15].
  9. ↑ Michael Sontheimer. The Art of Soviet Propaganda: Iconic Red Army Reichstag Photo Faked. „Der Spiegel”, 2008-07-05. 
  10. ↑ Photography, Truth, Fiction, and Everything Inbetween. wp.auburn.edu. [dostęp 2015-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)]. (ang.).
  11. ↑ Compass (wrist type): Soviet. iwm.org.uk. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Stamps of Azerbaijan, 2010-903.jpg
An Azerbaijani stamps commemorating the 65th anniversary of victory in the Great Patriotic War.