Szwadron Kawalerii KOP „Budsław”

Szwadron Kawalerii KOP „Budsław”
1 szwadron kawalerii KOP
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1924
Rozformowanie1939
Nazwa wyróżniająca„Budsław”
Dowódcy
Pierwszyrtm. Jerzy Baliński
Ostatnirtm. Marian Szalewicz
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numerkryptonimowy: 102[a]
DyslokacjaBudsław
FormacjaKorpus Ochrony Pogranicza
Podległość3 Brygada OP
pułk KOP „Wilejka”
1 pułk kawalerii KOP
KOP 1938.png
Oficerowie i żołnierze szwadronu kawalerii KOP „Budsław” wraz z rodzinami (dzień św. Huberta - 3.XI.1934, Budsław). Pośród stojących widoczny (po prawej stronie) dowódca szwadronu - rotmistrz Jerzy Starża-Majewski.

1 Szwadron Kawalerii KOP „Budsław” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924 roku, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[1], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[2]. W 1924 roku, w składzie 3 Brygady Ochrony Pogranicza, został sformowany 1 szwadron kawalerii KOP[3]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu. Według etatu szwadron liczyć powinien trzech oficerów, 19 podoficerów i 65 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 77 karabinków, 7 pistoletów oraz 82 szable[4]. Z dniem 4 października 1924 roku na stanowisko dowódcy szwadronu został przeniesiony rotmistrz Jerzy Baliński z 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich[5].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju[6]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym[7]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był pułk KOP „Wilejka”, ale zaopatrywał go batalion KOP „Budsław”[8].

Latem 1929 roku szwadron wszedł w skład pułku KOP „Wilejka”[9]. W lipcu 1929 roku zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”[10]. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[11]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[11]. Obok nazw geograficznych, do 1931 roku stosowano również numer szwadronu[12].

W 1934(?)1932[b]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[13].

W 1938 roku nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy II[15]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 roku przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe[14] po cztery sekcje[16], w tym sekcję rkm[7]. Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 4 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe[17].

23 marca 1939 roku szwadron został zmobilizowany, a trzy dni później przetransportowany w rejon Wielunia[18], gdzie wszedł w skład ćwiczebnego pułku kawalerii[19][e], a w maju w skład 1 pułku kawalerii KOP[21] jako jego I szwadron[22].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu
  • rtm. Jerzy Baliński[23] (od 4 października 1924)
  • rtm. Tadeusz Nowakowski (był w 1927[24] – III 1932)
  • rtm. Jerzy Michał Starża - Majewski (był w 1934)[f]
  • rtm. Marian Szalewicz z 14 p.uł. (29 października 1936[24] – września 1939)[21][20]
Obsada personalna w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu[25][g]

  • dowódca szwadronu – rtm. Marian Szalewicz
  • oficer szwadronu – rtm. Jan Przeździecki

Obsada personalna 1 szwadronu 1 pkaw KOP[22]:

  • dowódca szwadronu – rtm. Marian Szalewicz[h]
  • dowódca 1 plutonu – por. Tadeusz Dudziński z 11 p.uł.
  • dowódca 2 plutonu – ppor. rez. Zygmunt Stryczyński z 17 p.uł.
  • dowódca 3 plutonu – ppor. rez. Michal Gutsche z 17 p.uł.(?)[i]
  • szef szwadronu – N.N.

Uwagi

  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
  2. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 roku → Prochwicz 3/1994 ↓, s. 156, Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44 i Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
    Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 roku → Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15
  3. ↑ W 1938 roku nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany”[14]>
  4. ↑ Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki[7]>
  5. ↑ W innych opracowaniach oddział występuje pod nazwą: «Zgrupowanie Kawalerii KOP „Feliks”». Nazwa pochodzi od imienia dowódcy oddziału – ppłk. Feliksa Kopcia[20].
  6. ↑ Urodzony 26.08.1899, w latach 1938-1939 dowódca szwadronu zapasowego 17 p.uł. We wrześniu 1939, w randze mjr. kawalerii, dowódca dywizjonu marszowego Ośrodka Zapasowego Wielkopolskiej Brygady Kawalerii i dowódca obrony przeprawy przez Wisłę pod Annopolem. Ranny pod Annopolem w dniu 13.09.1939, zmarł w końcu września 1939 w lubelskim szpitalu.
  7. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[26].
  8. ↑ Marian Szalewicz (1899-X 1939), rtm., w KOP od 1936 roku. Do mobilizacji dowódca szwadronu kawalerii KOP „Budsław”. We wrześniu 1939 roku dowódca 1 szwadronu liniowego 1 pkaw. KOP. 2 października dostał się do niewoli sowieckiej w m. Bukowo. Zamordowany przez żołnierzy Armii Czerwonej konwojujących kolumnę jeńców[27].
  9. ↑ Oficer o takim samym nazwisku występuje w obsadzie personalnej V szwadronu 1 p KOP[22].

Przypisy

  1. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
  2. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
  3. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
  4. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
  5. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 75 z 21 lipca 1925 roku, s. 399.
  6. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
  7. ↑ a b c Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
  8. ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2 i 3 zał. 47.
  9. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 38.
  10. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
  11. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
  12. ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
  13. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
  14. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
  15. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 58.
  16. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 158.
  17. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52 i 149.
  18. ↑ Prochwicz 4/1994 ↓, s. 5.
  19. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 72.
  20. ↑ a b Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 14.
  21. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 77.
  22. ↑ a b c Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15.
  23. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
  24. ↑ a b Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
  25. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
  26. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  27. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 751.

Bibliografia

  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
  • Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
  • Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937 roku.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
Korpus Ochrony Pogranicza
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Szwadron KOP Budsław w 1934 na święcie Hubertus.jpg
Autor: Szczur14pp, Licencja: CC BY-SA 4.0
Oficerowie i żołnierze szwadronu kawalerii KOP „Budsław” wraz z rodzinami - dzień św. Huberta (Budsław, 3 listopada 1934). Pośród stojących widoczny (po prawej stronie) dowódca szwadronu - rotmistrz Jerzy Starża-Majewski (przetworzone zdjęcie ze zbiorów P. Elżbiety Zawadowskiej).
Odznaka KOP.png
Autor: Kerim44, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka KOP
KOP 1938.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Korpus Ochrony Pogranicza na granicy wschodniej Rzeczypospolitej w 1938