Szwadron Kawalerii KOP „Bystrzyce”

Szwadron Kawalerii KOP „Bystrzyce”
16 szwadron kawalerii
szwadron kawalerii KOP „Lenin”
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1925
Rozformowanie1939
Nazwa wyróżniająca„Lenin”
„Bystrzyce”
Dowódcy
Pierwszyrtm. Czesław Buszkiewicz
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numerkryptonimowy: 122[a]
DyslokacjaLenin, Bystrzyce
FormacjaKorpus Ochrony Pogranicza
Rodzaj wojskkawaleria
Podległość5 Brygada OP
Brygada KOP „Polesie”
pułk KOP „Sarny”
KOP 1938.png
Oficerowie i podoficerowie szwadronu przed pałacem w Bystrzycach nad Słuczą, ok. 1936-1938.
Ranne czyszczenie koni w 16 szwadronie KOP-u.
Pojenie koni w 16 szwadronie Korpusu Ochrony Pogranicza


Szwadron Kawalerii KOP „Bystrzyce” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924 roku, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[1], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[2]. W 1925 roku, w składzie 5 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 16 szwadronu kawalerii[3]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu[4]. Stany szwadronu były zbliżone do stanów szwadronów formowanych w 1924 roku [3]. Jednostką formującą był 27 pułk ułanów[5]. Z dniem 14 marca 1925 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy szwadronu rotmistrz 15 pułku Ułanów Poznańskich Czesław Buszkiewicz[6].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju[7]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym[8].

W lipcu 1929 roku zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”[9]. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[10]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[10]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 roku stosowano również numer szwadronu[11].

W 1934(?)1932[b]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy środkowej[12]. Konie w poszczególnych szwadronach dobierano według maści. W szwadronie „Iwieniec” konie były gniade[13].

Latem 1936 roku przeniesiono szwadron kawalerii KOP „Lenin” z Lenina do Bystrzycy i nadano mu nową nazwę „szwadron kawalerii KOP «Bystrzyca»”. Szwadron włączony został w skład pułku KOP „Sarny”[14]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był batalion KOP „Bereźne”[15].

W 1938 roku nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy I[16]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe[17] po cztery sekcje[18], w tym sekcję rkm[8]. Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 2 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów[17]. Szwadron wchodził w skład pułku KOP „Sarny”[16]. Do 17 września 1939 roku rozmieszczony był w pokojowym m.p.[19].

Walki szwadronu

W walkach odwrotowych z Armią Czerwoną:
Na wiadomość o wkroczeniu Armii Czerwonej, dowódca KOP gen. bryg. Wilhelm Orlik-Rückemann wydał 17 września w Dawidgródku rozkaz stawienia oporu i jednoczesnej koncentracji batalionów na zapleczu fortyfikacji na rzece Słucz, w rejonie Moroczna, Lubieszowa i Siedliszcza. Koncentracja miała być realizowana pod osłoną fortyfikacji obsadzonych przez pułk KOP „Sarny”[20]. Szwadron utrzymał swoje pozycje na linii fortyfikacji do 19 września. Około godziny 14:00 dowódca pułku ppłk Sulik wydał rozkaz opuszczenia fortyfikacji[21]. Szwadron maszerował w kolumnie południowej dowodzonej przez ppłk. art. Edwarda Czernego. W jej składzie maszerowały także: baon forteczny KOP „Małyńsk”, baon graniczny KOP „Bereźne”, resztki baonu fortecznego KOP „Osowiec”. Kolumna szła w kierunku na Stepań[22].

Ostatecznie, w rejonie Kuchecka Wola-Kuchcze-Chrapin-Moroczno, zebrało się około 8700 żołnierzy, w tym blisko 300 oficerów. Na podstawie rozkazu gen. bryg. Orlika-Rückemanna powstało tu improwizowane Zgrupowanie KOP. Szwadron wszedł w jego skład[23].

23 września dowódca zgrupowania zdecydował maszerować trzema oddzielnymi kolumnami w kierunku Włodawy. 23 i 24 września pododdziały atakowane były przez sowieckie lotnictwo. Rano 25 września w rejonie Kamienia Koszyrskiego, dokonano ponownej reorganizacji sił. Utworzono dwie kolumny. Utworzony został odwód zgrupowania: dywizjon artylerii i szwadron KOP „Bystrzyce”[24].

Zgrupowanie kontynuowało marsz w kierunku Szacka, który planowano osiągnąć w godzinach porannych 28 września. 26 września kolumna południowa przeszła przez Ratno osiągając rano 27 września rejon Krymna[25].

Kontynuując marsz w ciągu nocy z 27 na 28 września, poszczególne pododdziały osiągnęły las na wschód i południowy wschód od Szacka. W tym czasie nagminne stawały się dezercje żołnierzy pochodzących z terenów wschodnich[26]. Dowódca zgrupowania postanowił zdobyć Szack. W ciągu nocy z 27 na 28 września pododdziały wyszły na pozycję wyjściowe do natarcia[27]. W pierwszym rzucie miał nacierać batalion KOP „Bereźne” i „Rokitno”, kompania „Tyszyca”. Lewe skrzydło zabezpieczał szwadron KOP „Bystrzyce”. Od strony Mielnik atakować miały pododdziały Brygady KOP „Polesie”. Za pododdziałami pierwszorzutowymi znajdowały się pododdziały specjalne i tyłowe. Stanowisko dowodzenia rozwinięto w Borowie[28].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu:

  • rtm. Czesław Buszkiewicz[29] z 15 puł (od 14 marca 1925)
  • rtm. Edward Śniegocki (był w 1928)[30]
  • rtm. Konstanty Kozłowski[e] (20 listopada 1935 – był w listopadzie 1937 i 1939[30] (1936 → dowódca szwadronu kawalerii KOP „Żurno”?)
  • rtm. Konstanty Kozłowski (był III 1939)[f]
  • rtm. Wiktor Jakubowski z 5 puł (1939[19][32])
Obsada personalna w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu[33][g]

  • dowódca szwadronu – rtm. Minecki Kazimierz
  • oficer szwadronu – por. Kawecki Antoni Władysław

Uwagi

  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426
  2. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 roku → Prochwicz 3/1994 ↓, s. 156, Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44 i Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
    Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 roku → Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15
  3. ↑ W 1938 roku nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany” → Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52
  4. ↑ Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki. → Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓
  5. ↑ Konstanty Kozłowski, rtm. W 1935 roku został przeniesiony do KOP. Dowódca szwadronu kawalerii KOP „Bystrzyca” i „Żurno”. W 1939 roku został przeniesiony do 7 psk na stanowisko dowódcy 1 szwadronu. Na jego czele walczył w kampanii wrześniowej. 19 września 1939 roku został ranny. Odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari w: Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 726, Szacherski 1968 ↓, s. 33, 248, 315.
  6. ↑ Konstanty Kozłowski, rtm., w KOP od 1935 roku. Do mobilizacji dowódca szwadronu kawalerii KOP „Bystrzyca”. Przydział mobilizacyjny nieznany[31].
  7. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[34].

Przypisy

  1. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
  2. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
  3. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 26.
  4. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
  5. ↑ Zarządzenie nr L.1600/o.de B./25 ↓.
  6. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 75 z 21 lipca 1925 roku, s. 400.
  7. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
  8. ↑ a b Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
  9. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
  10. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
  11. ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
  12. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
  13. ↑ Kościański 1993 ↓, s. 58.
  14. ↑ Zarządzenie nr Ldz.2620/tj.og.org./36 ↓.
  15. ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3 zał. 47.
  16. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 58.
  17. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
  18. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 158.
  19. ↑ a b Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 20.
  20. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 236.
  21. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 246.
  22. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 247.
  23. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 250.
  24. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 253.
  25. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 254.
  26. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 255.
  27. ↑ Komorowski 2009 ↓, s. 372.
  28. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 258.
  29. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
  30. ↑ a b Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
  31. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 726.
  32. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 167.
  33. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
  34. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

Bibliografia

  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
  • Zdzisław Kościański: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1924-1939. W: Lech Grochowski[red.]: Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
  • Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 978-83-900217-9-9. OCLC 864242470.
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Zbigniew Szacherski: Wierni przysiędze. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1968.
  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934 roku. [dostęp 2016-02-15].
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie przeniesienia szwadronu kawalerii KOP Lenin do Bystrzycy i przemianowania nr Ldz.2620/tj.og.org./36 z 20 czerwca 1936.
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
  • Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie sformowania dowództw 4 i 5 brygady OP, 12-20 baonów i 12-20 szwadronów Ochrony Pogranicza nr L.1600/o.de B./25 z lutego 1925.
  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937 roku.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. na s. red. książki ​ISBN 83-88067-48-8​. ISBN 83-88067-47-8.
Korpus Ochrony Pogranicza
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
16 Szwadron KOP pojenie koni NAC 1-W-1761-2.jpg
Pojenie koni w 16 szwadronie Korpusu Ochrony Pogranicza. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji
16szwadronKOPwBystrzycach.jpg
Autor: Wojciech13, Licencja: CC BY-SA 4.0
Oficerowie i podoficerowie 16 Szwadronu Kawalerii KOP przed pałacem w Bystrzycach nad Słuczą. Od lewej siedzą wachmistrz [imię?] Korościk i plutonowy Antoni Krawczyk, w środku (w okularach) siedzi dowódca 16 Szwadronu Kawalerii KOP „Bystrzyce” rotmistrz Konstanty Kozłowski; po jego prawej stronie dowódca plutonu starszy wachmistrz Franciszek Ratajczak.
16 Szwadron KOP NAC 1-W-1761-1.jpg
Ranne czyszczenie koni w 16 szwadronie Korpusu Ochrony Pogranicza. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji
KOP 1938.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Korpus Ochrony Pogranicza na granicy wschodniej Rzeczypospolitej w 1938