Szwadron Kawalerii KOP „Hnilice Wielkie”

Szwadron Kawalerii KOP „Hnilice Wielkie”
12 szwadron kawalerii
Szwadron Kawalerii KOP „Koszlaki”
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1925

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

„Koszlaki”
„Hnilice Wielkie”

Dowódcy
Ostatni

rtm. Jan Bilewicz

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numer

kryptonimowy: 37[a]

Dyslokacja

Koszlaki, Hnilice Wielkie

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

4 Brygada OP
Brygada KOP „Podole”
12 Dywizji Piechoty

KOP 1938.png

Szwadron Kawalerii KOP „Hnilice Wielkie” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924 roku, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[3]. W 1925 roku, w składzie 4 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 12 szwadronu kawalerii[4]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu[5]. Stany szwadronu były zbliżone do stanów szwadronów formowanych w 1924 roku [4]. Jednostką formującą był 22 pułk ułanów[6].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju[7]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym[8].

W lipcu 1929 roku zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”[9]. Szwadron wszedł w skład grupy południowej[10]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[10]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 roku stosowano również numer szwadronu[11].

W 1934(?)1932[b] roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy południowej[13]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był batalion KOP „Skałat”[16].

W 1938 roku nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy II[18]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 roku przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe[17] po cztery sekcje[19], w tym sekcję rkm[8]. Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 4 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe[20]. Szwadron wchodził w skład Brygady KOP „Podole”[18].

Działania szwadronu w 1939

W 1939 roku zmobilizowany szwadron stanowił kawalerię dywizyjną 12 Dywizji Piechoty[21]. 12 DP weszła w skład Grupy Operacyjnej gen. Skwarczyńskiego. W dniach 3-6 września dywizja została przerzucona transportami kolejowymi z Podola nad środkową Wisłę i skoncentrowała się w rejonie Suchedniów-Skarżysko Książęce. W nocy z 5 na 6 września w rejon koncentracji przybył szwadron kawalerii dywizyjnej[22].

W nocy z 7 na 8 września dywizja przegrupowała się do lasów w rejonie Jasieniec-Pastwiska oraz miejscowości Lubienia. O świcie 8 września 12 DP ześrodkowała się w rejonie Ostrożanka, Starachowice, Zawady, Koszary. W przyjętym ugrupowaniu do obrony okrężnej szwadron KD zajął pozycje pod Maziarzem[22].

W południe 8 września 12 DP została zaatakowana pod Iłżą przez niemiecki 9 pułk piechoty zmotoryzowanej. Dywizja utrzymała pozycje. Wykonując rozkaz gen. Skwarczyńskiego w godzinach wieczornych zarządzono odwrót. Szwadron KD około 21:00 opuścił pozycje pod Maziarzem i maszerując na północ od Rybiczyzny osiągnął las koło Lipska. Pozostałe siły dywizji zaatakowane zostały przez 9 zmot. pp i 6 batalionu czołgów lekkich. Po walce, rano 9 września, resztki rozbitych oddziałów 12 DP osiągnęły las starachowicki. Przemęczeni i zdemoralizowani dotychczasowymi walkami żołnierze nie byli zdolni do jakiegokolwiek wysiłku bojowego. Gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz, za zgodą dowódcy Grupy Operacyjnej gen. Skwarczyńskiego, rozwiązał dywizję[22]. Szwadron KD, nie mając łączności z dowództwem dywizji, skierował się na północ do Puszczy Kozienickiej. 9 września wieczorem osiągnął Wisłę pod Rogowem. Tu nastąpiło spotkanie ze szwadronem KD 36 Dywizji Piechoty (szwadron kawalerii KOP „Czortków”). Oba szwadrony połączyły się, a dowództwo objął rtm. rtm. Bronisław Riczka. Połączenie zakończyło szlak bojowy szwadronu KD 12 DP. Szwadron nie brał udziału w walkach toczonych przez dywizję[23].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu:

  • mjr Konstanty Abłamowicz z 7 puł (od 7 września 1925[24][25])
  • rtm. Tadeusz Głębocki (był w 1928)[26]
  • rtm. Konstanty Kułagowski (października 1933 – grudnia 1934 → dowódca szwadronu zapasowego 8 puł)
  • rtm. Franciszek Cymerman (był w 1937)[26]?
  • rtm. Antoni Starnawski (22 kwietnia 1937 –)[26]
  • rtm. Jan Billewicz[e] z 5 puł (1939[21][28])
Obsada personalna w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu[29][f]

  • dowódca szwadronu – rtm. Billewicz Jan
  • oficer szwadronu – por. Najgrodzki Witold Marian
  • oficer szwadronu – chor. Gnat Andrzej

Obsada personalna kawalerii 12 DP [28]:

  • dowódca szwadronu – rtm. Jan Billewicz
  • oficerowie młodsi:
por. Kazimierz Rychłowski z 22 p.uł.
ppor. rez. Jerzy Borkowski z 8 p.uł.
por. Marian Kawalec z 14 p.uł.
pchor. rez. Stanisław Mucha z 9 p.uł.

Uwagi

  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
  2. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 roku[12][13][14].
    Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 roku[15].
  3. ↑ W 1938 roku nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany”[17].
  4. ↑ Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki[8]
  5. ↑ Jan Billewicz, rtm., w KOP od 1938 roku. Do mobilizacji dowódca szwadronu kawalerii KOP „Hnilice Wielkie”. We wrześniu 1939 roku dowódca kawalerii dywizyjnej 12 DP. W okresie okupacji działał w Armii Krajowej[27].
  6. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[30].

Przypisy

  1. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
  2. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
  3. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
  4. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 26.
  5. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
  6. ↑ Zarządzenie nr L.1600/o.de B./25 ↓.
  7. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
  8. ↑ a b c Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
  9. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
  10. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
  11. ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
  12. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 156.
  13. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
  14. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
  15. ↑ Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15.
  16. ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 3 zał. 47.
  17. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
  18. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 59.
  19. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 158.
  20. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52 i 149.
  21. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 85.
  22. ↑ a b c Prochwicz 2003 ↓, s. 106.
  23. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 107.
  24. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 90 z 7 września 1925 roku, s. 489.
  25. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
  26. ↑ a b c Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
  27. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 711.
  28. ↑ a b Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 17.
  29. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
  30. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

Bibliografia

  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
  • Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934 roku. [dostęp 2016-02-15].
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
  • Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza w sprawie sformowania dowództw 4 i 5 brygady OP, 12-20 baonów i 12-20 szwadronów Ochrony Pogranicza nr L.1600/o.de B./25 z lutego 1925.
  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937 roku.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
Korpus Ochrony Pogranicza
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice

Media użyte na tej stronie

Odznaka KOP.png
Autor: Kerim44, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka KOP
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
KOP 1938.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Korpus Ochrony Pogranicza na granicy wschodniej Rzeczypospolitej w 1938