Szwadron Kawalerii KOP „Iwieniec”

Szwadron Kawalerii KOP „Iwieniec”
2 szwadron kawalerii
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1924

Rozformowanie

1939

Dowódcy
Ostatni

rtm. Ksawery Wejtko

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numer

kryptonimowy: 82[a]

Dyslokacja

Iwieniec

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

2 Brygada OP
pułk KOP „Wołożyn”

KOP 1938.png

Szwadron Kawalerii KOP „Iwieniec” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924 roku, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[1], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[2]. Jesienią 1924 roku, w składzie 2 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 2 szwadronu kawalerii[3]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu. Według etatu szwadron liczyć powinien trzech oficerów, 19 podoficerów i 65 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 77 karabinków, 7 pistoletów oraz 82 szable[4]. 1 kwietnia 1925 2 szwadron przeniósł się do nowo wybudowanych koszar[5].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju[6]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym[7].

21 kwietnia 1929 roku wachmistrz Glapa na łamach „Żołnierza Polskiego” poinformował czytelników o obchodach Wielkanocy w 2 szwadronie kawalerii, a w szczególności w rezurekcji, w kościele w Iwieńcu i święconym. Ta ostatnia uroczystość odbyła się z udziałem dowódcy 6 batalionu granicznego, podpułkownika Józefa Gizy oraz oficera szwadronu, rotmistrza Wiktora Tadeusza Blachani i szefa szwadronu, starszego wachmistrza Minurskiego[8].

W lipcu 1929 roku zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”[9]. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[10]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[10]. Obok nazw geograficznych, do 1931 roku stosowano również numer szwadronu[11].

W 1934(?)1932[b]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy środkowej[12]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był batalion KOP „Iwieniec”[13]. Konie w poszczególnych szwadronach dobierano według maści. W szwadronie „Iwieniec” konie były kare[14].

W 1938 roku nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy II[15]. Szwadron podlegał pod pułk KOP Wilejka[16]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 roku przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe[17] po cztery sekcje[18] w tym sekcję rkm[7]. Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 4 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe[19]. Szwadron wchodził w skład pułku KOP „Wołożyn”[15].

31 sierpnia 1939 roku, będący w składzie pułku KOP Wilejka, szwadron kawalerii Iwaniec ochraniał odcinek granicy państwowej w okolicach miejsca stacjonowania[20].

Działania szwadronu w 1939

17 września 1939 roku szwadron wycofał się bez walki z rubieży strażnic[21]. Otoczony w rejonie Oran, został rozwiązany. Część sił w dniach 25-28 września przekroczyła granicę polsko-litewską[22][e].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu
  • por. Roman Koperski (p.o. do 1926[23][f])
  • por. / rtm. Leonard Szymanowski z 6 pułku ułanów (od 19 kwietnia 1926[g])
  • mjr kaw. Ryszard Perkowski[h] (5 maja 1926 − 14 lipca 1926 → dowódca szwadronu w 22 puł.[24])[25]
  • rtm. Leonard Szymanowski (VII 1926 – 29 X 1930 → przeniesiony do 25 puł[25][26])
  • rtm. Lucjan Szymański (29 X 1930 –)[26]
  • rtm. Józef Czesław Wilczyński[i] (2 marca 1934 – maj 1939)[28][29]
  • rtm. Ksawery Wejtko z 7 psk (do września 1939 [20][30])
Młodsi oficerowie szwadronu

Obsada oficerska szwadronu w sierpniu 1929[31]:

  • dowódca szwadronu – rtm. Leonard Szymanowski
  • oficer młodszy szwadronu – rtm. Wiktor Tadeusz Blachani
  • oficer młodszy szwadronu – por. Wacław Wegenko
Obsada personalna w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu[32][j]

  • dowódca szwadronu – rtm. Wilczyński Józef Czesław
  • oficer szwadronu – por. Bielański Henryk

Obsada „wojenna” szwadronu [30]:

  • dowódca szwadronu – rtm. Ksawery Wołejko z 7 psk
  • młodszy oficer szwadronu – por. Zbigniew Giera z 16 puł
  • młodszy oficer szwadronu – chor. Laskowski

Uwagi

  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426
  2. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 roku → Prochwicz 3/1994 ↓, s. 156, Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44 i Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
    Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 roku → Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15
  3. ↑ W 1938 roku nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron "Nowe Świeciany" → Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52
  4. ↑ Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki. → Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓
  5. ↑ Według Prochwicza „[...] dotarł w całości do granicy litewskiej i przekroczył ją” → Prochwicz 2003 ↓, s. 229
  6. ↑ Por. Roman Koperski został przeniesiony z KOP do Szwadronu Przybocznego Prezydenta Rzeczypospolitej. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 19 z 6 maja 1926 roku, s. 137.
  7. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 17 z 19 kwietnia 1926 roku, s. 117. Leonard Szymanowski 3 maja 1926 roku został awansowany na rotmistrza ze starszeństwem z 1 lipca 1925 roku i 24. lokatą w korpusie oficerów kawalerii.
  8. ↑ Ryszard Perkowski – urodzony w 1894. W 1918 był organizatorem szwadronu, a następnie dywizjonu jazdy polskiej w oddziałach gen. Lucjana Żeligowskiego. Oddział ten stał się później zalążkiem 14 pułku ułanów jazłowieckich. Uczestnik wojny polsko-sowieckiej.Dowódca szwadronu od 5 maja 1926 do 14 lipca 1926. Potem w sztabie DOK I w Warszawie. We wrześniu 1939 dostał się w niewoli sowieckiej. Zamordowany w Charkowie w 1940. → Głowiński 2009 ↓, s. 33
  9. ↑ Józef Czesław Wilczyński, rtm., w KOP od 1934 roku. Do mobilizacji dowódca szwadronu kawalerii KOP „Iwieniec". Przydział mobilizacyjny nieznany[27].
  10. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[33].

Przypisy

  1. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
  2. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
  3. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
  4. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
  5. ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 68/25.
  6. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
  7. ↑ a b Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
  8. ↑ „Żołnierz Polski” nr 16 z 21 kwietnia 1929 roku, s. 387.
  9. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
  10. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
  11. ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
  12. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
  13. ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2 zał. 47.
  14. ↑ Kościański 1993 ↓, s. 58.
  15. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 58.
  16. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 68.
  17. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
  18. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 158.
  19. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52 i 149.
  20. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 91.
  21. ↑ Prochwicz 2000 ↓.
  22. ↑ Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 20.
  23. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 19 lipca 1926 roku, s. 220.
  25. ↑ a b Głowiński 2009 ↓, s. 33.
  26. ↑ a b Obsada oficerska pKOP „Wołożyn” ↓.
  27. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 757.
  28. ↑ Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
  29. ↑ Głowiński 2009 ↓, s. 34.
  30. ↑ a b Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 17.
  31. ↑ Obsada oficerska B KOP „Nowogródek” ↓.
  32. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
  33. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

Bibliografia

  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
  • Tomasz Głowiński: Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924-1939. Wrocław: Wydawnictwo GAJT, 2009. ISBN 978-83-88178-71-9.
  • Zdzisław Kościański: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1924-1939. W: Lech Grochowski[red.]: Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
  • Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
  • Jerzy Prochwicz. Walki oddziałów KOP na obszarach północno-wschodniej Polski. „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 13, 2000. Białystok. ISSN 1232-7468. 
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
  • Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937 roku.
  • Wykaz zmian stanu oficerów Brygady KOP „Nowogródek” w latach 1927-1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Korpus Ochrony Pogranicza
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice

Media użyte na tej stronie

Odznaka KOP.png
Autor: Kerim44, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka KOP
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
KOP 1938.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Korpus Ochrony Pogranicza na granicy wschodniej Rzeczypospolitej w 1938