Szwadron Kawalerii KOP „Krasne”

Szwadron Kawalerii KOP „Krasne”
8 szwadron kawalerii
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1924

Rozformowanie

1939

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numer

kryptonimowy: 98[a]

Dyslokacja

Krasne nad Uszą

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

3 Brygada OP
pułk KOP „Wilejka”

KOP 1938.png

Szwadron Kawalerii KOP „Krasne”pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924 roku, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[3]. Jesienią 1924 roku, w składzie 3 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 8 szwadronu kawalerii KOP Krasne[4]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu. Według etatu szwadron liczyć powinien trzech oficerów, 19 podoficerów i 65 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 77 karabinków, 7 pistoletów oraz 82 szable[5].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju[6]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym[7]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był pułk KOP „Wilejka”, ale zaopatrywał go batalion KOP „Krasne”[8].

Latem 1929 roku szwadron wszedł w skład pułku KOP „Wilejka”[9].

W lipcu 1929 roku zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”[10]. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[11]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[11]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 roku stosowano również numer szwadronu[12].

W 1934(?)1932[b] roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[14].

W 1938 roku nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy II[18]. Szwadron podlegał pod pułk KOP Wilejka[19]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 roku przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe[17] po cztery sekcje[20], w tym sekcję rkm[7]. Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 4 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe[21]. Szwadron wchodził w skład pułku KOP „Wilejka”[18].

31 sierpnia 1939 roku, będący w składzie pułku KOP „Wilejka”, szwadron kawalerii „Krasne” ochraniał odcinek granicy państwowej w okolicach miejsca stacjonowania[22].

Walki szwadronu

17 września szwadron dowodzony przez por. Ryszarda Cieślińskiego osłaniał batalion „Krasne” i wycofywał się po osi Mołodeczno-Bienica[23]. W okolicach Juryszan zaatakowany został przez sowiecki 8 pułk czołgów 36 Dywizji Kawalerii[23].

Zaskoczenie spotkaniem było obustronne. Obrazuje to relacja kpr. rez. Wincentego Surynta[24]:

Doszliśmy do wsi Plebania [...]. Było już widno, ranek mglisty, ale widoczność dobra. Por. Sanok kazał mi wraz z moją sekcją zjechać z pagórka, minąć wieś Plebania, oddaloną jakieś 200 m od szczytu wzgórza i zjechać na drogę aż do zakrętu traktu. Wyznaczyłem st. ułana Sawickiego na prawego szperacza, a drugiego ze służby czynnej na lewego, sam jechałem za nimi, a za mną bokiem traktu reszta sekcji jeden za drugim. Po obu stronach traktu rosły wysokie drzewa. Jedziemy, karabinki na udach, rozglądamy się bacznie wokoło. Dwaj ze szpicy dojeżdżają do zakrętu, blisko 1 km od wsi Plebania. Po prawej stronie zakrętu o 200 m wieś Łosie, po lewej wieś Krasowszczyzna. Gdy dojechałem do zakrętu, zobaczyłem czołgi bolszewickie stojące w dwu rzędach na drodze. Obsługa wokół nich, bez ubezpieczenia, po prostu jedli śniadanie. Czołgi były oddalone o jakieś 200 m od zakrętu. Gdy szperacze zatrzymali się - ujrzałem następujący widok: Na wieży pierwszego czołgu siedział żołnierz sowiecki z gazetą w ręku, a gdy zobaczył naszych, zaczął kiwać na Sawickiego, aby ten się przybliżył. St. ułan Sawicki bez namysłu podniósł karabinek i strzelił do czołgisty. Gazeta zaczęła się natychmiast robić czerwona. Ja w tym czasie krzyknąłem: „Wracać!”, a równocześnie z dwóch cekaemów poszły od nich serie na naszych szperaczy.

Zwłoki st. ułana Sawickiego zostały rozjechane przez czołgi. W niedalekiej rodzinnej wsi Jarewszczyzna powstała jego symboliczna mogiła z ziemi zebranej przez matkę w miejscu upadku jej syna z konia[25].

Spotkanie ze szpicą rozpoznawczą 2 plutonu liniowego szwadronu Kawalerii KOP „Krasne” źródło sowieckie przedstawiają jako poważną potyczkę ogniową, w wyniku której okrążono i rozbito oddział polski[25].

Po walce szwadron rozproszył się. Pozostałość szwadronu pod dowództwem rtm. Antona oraz grupy żołnierzy batalionu „Krasne” zostały okrążone w Rudominie i rano 19 września poddały się[23].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu
  • rtm. Stanisław Czuczełowicz (1925[26] – był w 1928[27])
  • rtm. Wacław Florkowski (był w 1937)[27]
  • rtm. Konstanty Anton[e] z 13 p.uł. (22 kwietnia 1937[27] – 1939[22][29])
Obsada personalna w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu[30][f]

  • dowódca szwadronu – rtm. Anton Konstanty
  • oficer szwadronu – por. Krychowski Bolesław Hilary

Uwagi

  1. Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
  2. Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 roku[13][14][15].
    Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 roku[16].
  3. W 1938 roku nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany”[17].
  4. Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki[7].
  5. Anton Konstanty (1900-1940), rtm., w KOP od 1937. W 1939 dowódca szwadronu kawalerii KOP „Krasne”. Po walkach z oddziałami Armii Czerwonej w Rudominie dostał się do niewoli. Więzień obozu w Kozielsku. Zamordowany przez NKWD[28].
  6. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[31].

Przypisy

Bibliografia

  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
  • Jerzy Prochwicz. Walki oddziałów KOP na obszarach północno-wschodniej Polski. „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 13, 2000. Białystok. ISSN 1232-7468. 
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934 roku. [dostęp 2016-02-15].
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
  • Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937 roku.

Media użyte na tej stronie

Odznaka KOP.png
Autor: Kerim44, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka KOP
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
KOP 1938.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Korpus Ochrony Pogranicza na granicy wschodniej Rzeczypospolitej w 1938