Szwadron Kawalerii KOP „Krasne”

Szwadron Kawalerii KOP „Krasne”
8 szwadron kawalerii
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1924

Rozformowanie

1939

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numer

kryptonimowy: 98[a]

Dyslokacja

Krasne nad Uszą

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

3 Brygada OP
pułk KOP „Wilejka”

KOP 1938.png

Szwadron Kawalerii KOP „Krasne” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924 roku, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[3]. Jesienią 1924 roku, w składzie 3 Brygady Ochrony Pogranicza, rozpoczęto formowanie jednostki 8 szwadronu kawalerii KOP Krasne[4]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu. Według etatu szwadron liczyć powinien trzech oficerów, 19 podoficerów i 65 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 77 karabinków, 7 pistoletów oraz 82 szable[5].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju[6]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym[7]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był pułk KOP „Wilejka”, ale zaopatrywał go batalion KOP „Krasne”[8].

Latem 1929 roku szwadron wszedł w skład pułku KOP „Wilejka”[9].

W lipcu 1929 roku zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”[10]. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[11]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[11]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 roku stosowano również numer szwadronu[12].

W 1934(?)1932[b] roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[14].

W 1938 roku nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy II[18]. Szwadron podlegał pod pułk KOP Wilejka[19]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 roku przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe[17] po cztery sekcje[20], w tym sekcję rkm[7]. Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 4 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe[21]. Szwadron wchodził w skład pułku KOP „Wilejka”[18].

31 sierpnia 1939 roku, będący w składzie pułku KOP „Wilejka”, szwadron kawalerii „Krasne” ochraniał odcinek granicy państwowej w okolicach miejsca stacjonowania[22].

Walki szwadronu

17 września szwadron dowodzony przez por. Ryszarda Cieślińskiego osłaniał batalion „Krasne” i wycofywał się po osi Mołodeczno-Bienica[23]. W okolicach Juryszan zaatakowany został przez sowiecki 8 pułk czołgów 36 Dywizji Kawalerii[23].

Zaskoczenie spotkaniem było obustronne. Obrazuje to relacja kpr. rez. Wincentego Surynta[24]:

Doszliśmy do wsi Plebania [...]. Było już widno, ranek mglisty, ale widoczność dobra. Por. Sanok kazał mi wraz z moją sekcją zjechać z pagórka, minąć wieś Plebania, oddaloną jakieś 200 m od szczytu wzgórza i zjechać na drogę aż do zakrętu traktu. Wyznaczyłem st. ułana Sawickiego na prawego szperacza, a drugiego ze służby czynnej na lewego, sam jechałem za nimi, a za mną bokiem traktu reszta sekcji jeden za drugim. Po obu stronach traktu rosły wysokie drzewa. Jedziemy, karabinki na udach, rozglądamy się bacznie wokoło. Dwaj ze szpicy dojeżdżają do zakrętu, blisko 1 km od wsi Plebania. Po prawej stronie zakrętu o 200 m wieś Łosie, po lewej wieś Krasowszczyzna. Gdy dojechałem do zakrętu, zobaczyłem czołgi bolszewickie stojące w dwu rzędach na drodze. Obsługa wokół nich, bez ubezpieczenia, po prostu jedli śniadanie. Czołgi były oddalone o jakieś 200 m od zakrętu. Gdy szperacze zatrzymali się - ujrzałem następujący widok: Na wieży pierwszego czołgu siedział żołnierz sowiecki z gazetą w ręku, a gdy zobaczył naszych, zaczął kiwać na Sawickiego, aby ten się przybliżył. St. ułan Sawicki bez namysłu podniósł karabinek i strzelił do czołgisty. Gazeta zaczęła się natychmiast robić czerwona. Ja w tym czasie krzyknąłem: „Wracać!”, a równocześnie z dwóch cekaemów poszły od nich serie na naszych szperaczy.

Zwłoki st. ułana Sawickiego zostały rozjechane przez czołgi. W niedalekiej rodzinnej wsi Jarewszczyzna powstała jego symboliczna mogiła z ziemi zebranej przez matkę w miejscu upadku jej syna z konia[25].

Spotkanie ze szpicą rozpoznawczą 2 plutonu liniowego szwadronu Kawalerii KOP „Krasne” źródło sowieckie przedstawiają jako poważną potyczkę ogniową, w wyniku której okrążono i rozbito oddział polski[25].

Po walce szwadron rozproszył się. Pozostałość szwadronu pod dowództwem rtm. Antona oraz grupy żołnierzy batalionu „Krasne” zostały okrążone w Rudominie i rano 19 września poddały się[23].

Żołnierze szwadronu

Dowódcy szwadronu
  • rtm. Stanisław Czuczełowicz (1925[26] – był w 1928[27])
  • rtm. Wacław Florkowski (był w 1937)[27]
  • rtm. Konstanty Anton[e] z 13 p.uł. (22 kwietnia 1937[27] – 1939[22][29])
Obsada personalna w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu[30][f]

  • dowódca szwadronu – rtm. Anton Konstanty
  • oficer szwadronu – por. Krychowski Bolesław Hilary

Uwagi

  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
  2. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 roku[13][14][15].
    Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 roku[16].
  3. ↑ W 1938 roku nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany”[17].
  4. ↑ Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki[7].
  5. ↑ Anton Konstanty (1900-1940), rtm., w KOP od 1937. W 1939 dowódca szwadronu kawalerii KOP „Krasne”. Po walkach z oddziałami Armii Czerwonej w Rudominie dostał się do niewoli. Więzień obozu w Kozielsku. Zamordowany przez NKWD[28].
  6. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[31].

Przypisy

  1. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
  2. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
  3. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
  4. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
  5. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
  6. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
  7. ↑ a b c Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
  8. ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2 i 3 zał. 47.
  9. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 38.
  10. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
  11. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
  12. ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
  13. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 156.
  14. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
  15. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
  16. ↑ Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15.
  17. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
  18. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 58.
  19. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 68.
  20. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 158.
  21. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52 i 149.
  22. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 91.
  23. ↑ a b c Prochwicz 2000 ↓.
  24. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 226-227.
  25. ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 227.
  26. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
  27. ↑ a b c Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
  28. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 709.
  29. ↑ Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 17.
  30. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 945.
  31. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

Bibliografia

  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
  • Jerzy Prochwicz. Walki oddziałów KOP na obszarach północno-wschodniej Polski. „Białoruskie Zeszyty Historyczne”. 13, 2000. Białystok. ISSN 1232-7468. 
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934 roku. [dostęp 2016-02-15].
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
  • Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937 roku.
Korpus Ochrony Pogranicza
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice

Media użyte na tej stronie

Odznaka KOP.png
Autor: Kerim44, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka KOP
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
KOP 1938.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Korpus Ochrony Pogranicza na granicy wschodniej Rzeczypospolitej w 1938