Szybolet

Szybolet (hebr. ‏שִׁבֹּלֶת‎) – znak rozpoznawczy, często wyraz lub hasło zawierające charakterystyczną dla danego języka głoskę, której cudzoziemiec, obcy lub wróg nie potrafi wymówić.

Historycznie w języku hebrajskim słowo szibbōlet, oznaczające „powódź”, „strumień” lub „kłos”, było wymawiane inaczej przez Gileadczyków i Efraimitów, co pozwalało na łatwe odróżnienie przedstawicieli tych dwóch nacji i wymordowanie Efraimitów[1].

⁵ Następnie Gileadczycy odcięli Efraimitom drogę do brodów Jordanu, a gdy zbiegowie z Efraima mówili: „Pozwól mi przejść”, Gileadczycy zadawali pytanie: „Czy jesteś Efraimitą?” – A kiedy odpowiadał: „Nie”, ⁶ wówczas nakazywali mu: „Wymówże więc Szibbolet[a]” Jeśli rzekł: „Sibbolet[b]” – a inaczej nie mógł wymówić – chwytali go i zabijali u brodu Jordanu. Tak zginęło przy tej sposobności czterdzieści dwa tysiące Efraimitów.

Sdz 12;5-6

Za przykład zastosowania szyboletu w polskiej historii często uznawane są trudne do poprawnego wymówienia przez cudzoziemców słowa: „soczewica”, „koło”, „miele”, „młyn”, które miały zostać użyte do wyłuskania spośród mieszczan osób pochodzenia niemieckiego po stłumieniu buntu wójta Alberta w Krakowie w 1312 roku. Jest to jednak przekaz apokryficzny podany przez pochodzący z XVI w. odpis Rocznika świętokrzyskiego. Żadne inne źródło nie przekazuje tego epizodu, a sam pomysł rozróżniania mieszczan krakowskich ze względu na pochodzenie musiałby zakończyć się rzezią większości mieszkańców miasta, ponieważ było ono w przeważającej mierze zamieszkane przez ludność niemieckojęzyczną.[2].

W czasie inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 rolę szyboletu pełni nazwa tradycyjnego chleba palanycy[3].


Uwagi

  1. ↑ (שִׁבֹּלֶת)
  2. ↑ (סִבֹּלֶת)

Przypisy

  1. ↑ Sdz 12,5-6 w przekładach Biblii.
  2. ↑ P. Okniński, „Soczewica, koło miele młyn”. Dochodzenie źródłoznawcze, [w:] Zapożyczenie. Cytat. Reinterpretacja, red. A.T. Granowski, R. Kasperski, R. Rutkowski, Warszawa 2021, s. 179-191.
  3. ↑ WPROST.pl, Brytyjski minister odkrył podstęp Rosjan. Premier Ukrainy poleca test z „palanycą”, Wprost, 17 marca 2022 [dostęp 2022-04-12] (pol.).