Szybowice

Szybowice

wieś
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0 Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Prudnik
Wysokość	290–295 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	1041[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-200[2]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0502747
Położenie na mapie gminy Prudnik Szybowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Szybowice
Położenie na mapie województwa opolskiego Szybowice
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Szybowice
50°21′07″N 17°28′51″E/50,351944 17,480833
Strona internetowa

Szybowice (niem. Schnellewalde^[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik^[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na pograniczu Gór Opawskich i Obniżenia Prudnickiego, będącego częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią struga Potoczyna.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

31 marca 2011 r. wieś była zamieszkana przez 1041 osób^[1].

Częścią wsi jest Włóczno^[4].

Geografia

Położenie

Szybowice to długa wieś ulicówka (7,5 km) położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 8,5 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Obniżenia Prudnickiego, tuż przy granicy gminy Prudnik z gminą Głuchołazy. Należy do Euroregionu Pradziad^[5]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[6]. Przez granice administracyjne wsi przepływa struga Potoczyna. Leży na wysokości 290–295 m n.p.m.

Środowisko naturalne

W Szybowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +7,8 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Szybowic wynoszą 625 mm. Dominują wiatry zachodnie^[7].

Nazwa

Nazwa (niem. Schnellewalde) może pochodzić od słowa „szybki” lub od „szypów”, czyli wikliny, łoziny wykorzystywanej do wytwarzania trzonków do strzał. Dosłownie nazwę tłumaczy się jako „szybki las”, „szybki prąd rzeki”. Powstała na początku, chociaż pierwsza wzmianka pochodzi z 1305 r. (Księga uposażeń biskupa wrocławskiego)^[8]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Szybowice^[9].

Historia

Ta sekcja od 2019-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Panorama Szybowic z końca XIX wieku

Kościół ewangelicki i kościół katolicki

Szkoła katolicka

Pomnik wojenny

Czasy niemieckie

Wieś powstała w XIII wieku, choć po raz pierwszy odnotowano ją dopiero w roku 1305 w Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego pod nazwą Schnellewalde^[8]. Założycielami wsi byli rycerze von Schnellewalde, potomkowie wojewody krakowskiego Stefana Starego^[10].

Pierwsza wzmianka o istnieniu we wsi kościoła pochodzi z roku 1335^[11]. Zapewne został on zniszczony, jak i cała wieś podczas najazdu husytów w pierwszej połowie XV wieku. W tym czasie wieś należała do Piastów śląskich. Później znalazła się w ręku margrabiego księża karniowskiego Jerzego Hohenzollerna-Ansbacha. Ten jako żarliwy zwolennik luteranizmu odebrał katolikom kościoły, wprowadził na miejsce księży pastorów^[10]. W 1550 pierwszym pastorem w Szybowicach został Florian Daul von Fürstenberg. Pełnił swoją posługę przez 38 lat. Podczas niej, najprawdopodobniej ok. 1580 został zbudowany obecny kościół. Podczas trwania wojny trzydziestoletniej, w 1629 roku zgodnie z nakazem cesarza Ferdynanda II siłą zmuszono luteran do przejścia na chrześcijaństwo, odebrano im świątynię i przekazano katolikom. Z tego okresu pochodzi bardzo cenna Biblia protestancka z 1545 roku, wydrukowana w Wittenberdze. Ocalała ona przed zniszczeniem, gdyż została przez nieznaną osobę ukryta w powale spichlerza. Drugi egzemplarz tej samej biblii znajduje się w Nowym Jorku, w Astor Muzeum. Los szybowickiej biblii jest dziś nieznany^[12].

Przez ponad sto lat liczba luteran stopniała do zaledwie kilku osób. W 1722 roku było ich zaledwie 8. Zmiana ich sytuacji nastąpiła w 1741 roku, kiedy to większość Śląska odebrał Austrii król pruski Fryderyk II Wielki. Poparł on luteran, wysłał zaufanego pastora do Szybowic. Ten początkowo nabożeństwa odprawiał w stodole, następnie w drewnianym kościółku. Wkrótce ponad stu katolików przeszło na protestantyzm. Największą bolączką ewangelików był za mały drewniany budynek zboru. Dopiero w latach 1784–1785 protestanci zbudowali murowaną świątynię. Mogła ona pomieścić ponad 2000 osób. Jej ruiny zostały wyburzone w 1978 roku. Pastorzy z Szybowic swoją opieką otaczali luteran z Mieszkowic, Rudziczki, Wierzbca, Włóczna, Moszczanki, Pokrzywnej, Starego Lasu, Nowego Lasu, Gryżowa, Lipowej i Ścinawy Nyskiej. Ogółem parafii ewangelickiej w Szybowicach podlegało ponad 3600 protestantów. W samych Szybowicach przed wybuchem II wojny światowej na 2500 mieszkańców 1850 było luteranami, a 750 katolikami. Było to niezwykłym zjawiskiem w tej części Śląska, gdzie wyraźną przewagę w każdej wsi mieli katolicy. Wieś zaliczano do najlepszych w powiecie Neustadt O.S. pod względem moralności. O posadę pastora każdorazowo starało się nawet kilku kandydatów. W roku 1833 odnotowano informację, że roczna pensja pastora wynosiła 120 talarów, 8 sągów drewna, 8 kóp chrustu i 31,5 korca zboża.

Szybowice w roku 1597 zostały z rąk królewskich wykupione przez miasto Prudnik. We wsi mieszkało wówczas 89 rolników. Kolejna wzmianka z roku 1743 zawiera informację, że we wsi było 2 rzeźników, 2 piekarzy, 1 bednarz, 4 kowali i 3 krawców. Wieś najdynamiczniej rozwija się w XIX wieku. W połowie tego wieku wieś zamieszkiwało już ponad 2500 mieszkańców, funkcjonują dwa młyny wiatraczne, trzy tokarnie drewna, jeden browar, poczta i kilka gospód. Wieś znana jest z hodowli i handlu bydłem, uprawy lnu i wytwarzanej z niego przędzy. W 1876 roku przez wieś przeprowadzono linię kolejową z Nysy do Koźla. W Szybowicach funkcjonowały osobne przedszkola i szkoły – dla dzieci katolickich i ewangelickich, działa straż pożarna, posterunek policji i ambulatorium prowadzone przez siostry Szarytki. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 2229 mieszkańców Szybowic 2216 posługiwało się językiem niemieckim, 9 językiem polskim, a 1 był dwujęzyczny^[13].

Czasy polskie

W roku 1945 Szybowice zastają zajęte przez Armię Czerwoną. W czerwcu do wsi przybywają pierwsi repatrianci z Kresów Wschodnich, z miejscowości Podhajczyki i z okolicznych wsi^[14]. Na polecenie władz starostwa prudnickiego w listopadzie wieś opuszczają: niemiecki pastor Erhard Gäbel i niemiecki ksiądz Adolf Schwarz. Pozostali Niemcy wyjeżdżają z Szybowic w lipcu 1946 roku. W pierwszych powojennych latach we wsi działa organizacja antykomunistyczna – Krajowa Armia Podziemna (KAP)^[15]. W 1952 roku została wykryta. Wielu członków konspiracji skazano na wysokie wyroki więzienia, a dwóch skazano na karę śmierci i wykonano wyroki.

Pod względem administracyjnym Szybowice w latach 1945–1954 należały do gminy zbiorczej w Moszczance. Później z Wierzbcem tworzyły wspólną gromadę, a wybrani przedstawiciele zasiadali w Gromadzkiej Radzie Narodowej (1954-1972), a następnie stanowiły największe sołectwo w gminie Prudnik. Tuż po wojnie, w 1945 r. rozpoczęła swoją działalność szkoła podstawowa i przedszkole, w 1948 r. powołano do życia Ochotniczą Straż Pożarną, a w 1962. uruchomiono Wiejska Bibliotekę.

Demografia

Pieczęć Szybowic

Według Narodowego Spisu Powszechnego w 2011 Szybowice liczyły 1041 mieszkańców, co czyni je trzecią największą wsią gminy Prudnik.

Liczba mieszkańców wsi

• 1784 – 1283^[16]
• 1862 – 2000^[17]
• 1905 – 2002^[18]
• 1910 – 1989^[19]
• 1933 – 1848^[20]
• 1939 – 2064^[20]
• 1940 – 2070^[21]
• 1998 – 1132^[22]
• 2002 – 1067^[22]
• 2009 – 1046^[22]
• 2011 – 1041^[22]

Zabytki

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0

Kaplica

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 4.0

Miejsce dawnego ewangelickiego kościoła

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[23]:

• kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, z XVI w., 1651 r.; wzmiankowany był już w 1335 r. Obecny budynek mogła postawić gmina protestancka w końcu XVI w. Do wojny trzydziestoletniej użytkowali go protestanci. Pierwszy proboszcz katolicki został ponoć zabity przez Szwedów, którzy zniszczyli też kościół. Był on potem bardzo skromny ze względu na małą ilość parafian. Jeszcze na początku XVIII wieku plebania stanowiła ruinę. W 1651 r. dokonano odbudowany kościoła, a w 1734 r. przebudowano go na barokowy, przy pomocy miasta. Przebudowany w 1827, ta data znajduje się na wejściem do wieży i remontowany w 1970. Nie posiada wyraźniejszych cech stylowych. Jest to budowla jednonawowa z wysoką wieżą zwieńczoną hełmem z drugiej połowy XIX wieku, gdyż przedtem posiadała płaski dach. Na uwagę zasługują również zabytkowe drzwi do zakrystii posiadające XVI–wieczne okucia
• dom zakonny elżbietanek, nr 83, z 1890 r.
• zagroda nr 237 z XIX w.^[24]

zabytki nieistniejące:

• plebania ewangelicka, wybudowana w 1824 r. z XIX wieku – pełniła również funkcję szkoły podstawowej, została zburzona w roku 1999 z powodu złego stanu technicznego
• kościół ewangelicki znajdował się obok kościoła katolickiego. Wybudowany w 1804 r. Był on zdecydowanie większy od kościoła katolickiego, bardziej przestronny. Jednak po II wojnie światowej nikt nie podjął się remontu kościoła i usunięcia zniszczeń wojennych. Kościół, choć piękniejszy od katolickiego i podobno mniej zniszczony, popadł w ruinę i ostatecznie został wysadzony w 1979 r. Obok kościoła znajduje się zniszczony, protestancki cmentarz.

Transport

Transport drogowy

Do Szybowic prowadzą drogi z Wierzbca, Niemysłowic, Mieszkowic i Nowego Lasu.

Transport kolejowy

Przystanek kolejowy w Szybowicach powstał w 1876 jako stacja Kolei Górnośląskiej. Przebiega przez nią linia kolejowa nr 137 łącząca Katowice i Legnicę^[25].

Szybowice
Linia 137 Katowice - Legnica (118,406 km)
Prudnik odległość: 7,202 km		Nowy Las odległość: 4,971 km

Kultura

Wiejski Dom Kultury

We wsi znajduje się Wiejski Dom Kultury i filia Biblioteki Publicznej w Prudniku^[26].

Sport

LZS „GROM” Szybowice

W Szybowicach funkcjonuje drużyna piłkarska: LZS „GROM” Szybowice, zgłoszona do rozgrywek C klasy seniorów podokręgu prudnickiego. Była mistrzem jesieni 2009/2010.

Informacje o klubie: rok założenia: 2007; barwy: zielono–żółte; pojemność stadionu: ok. 300 osób; wymiary stadionu: 96/56.

Ludzie związani z Szybowicami

• Heinrich Kotzolt (1814–1881) – muzyk, urodzony w Szybowicach
• Josef Schwarzer (1881–1908) – sportowiec, urodzony w Szybowicach
• Günther Palten (1903–1945) – SS-Brigadeführer, urodzony w Szybowicach
• Hieronim Bednarski (1921–1953) – działacz podziemia antykomunistycznego, zamieszkały w Szybowicach

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Schnellewalde, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 382 .