Szymon Askenazy

Szymon Askenazy
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 grudnia 1865
Zawichost, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

22 czerwca 1935
Warszawa, Polska

Miejsce spoczynku

cmentarz żydowski
w Warszawie

Zawód, zajęcie

historyk

podpis
Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Grób Szymona Askenazego na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie

Szymon Askenazy (ur. 28 grudnia[1][2] 1865 w Zawichoście, zm. 22 czerwca 1935 w Warszawie)[3] – polski historyk żydowskiego pochodzenia, zajmujący się głównie stosunkami międzynarodowymi w XVIII i XIX wieku. Profesor Uniwersytetu Lwowskiego i następnie Warszawskiego. W swoich poglądach politycznych zbliżony do obozu legionowo-piłsudczykowskiego. Askenazy nigdy nie zapisał się do żadnej partii politycznej. Twórca lwowskiej szkoły historycznej nazywanej też szkołą Askenazego.

Życiorys

Urodził się jako Szulim Zelman, syn Wolfa (zm. 1909) i Reginy z domu Hertzberger (zm. 1908). W 1887 ukończył prawo na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, a następnie historię na Uniwersytecie w Getyndze, gdzie w 1894[4] uzyskał stopień doktora na podstawie rozprawy Die letzte polnische Koenigswahl (Ostatnia elekcja króla w Polsce) pod kierownictwem profesora Maxa Lehmanna. Po obronieniu jej z wyróżnieniem i powrocie do Polski szukał miejsca, gdzie mógłby kontynuować karierę historyka. „Imperatorski” Uniwersytet Warszawski poddawany był coraz mocniejszej presji rusyfikacji, a Stanisław Smolka, rektor Akademii Umiejętności, poproszony przez przyjaciela Askenazego Tadeusza Korzona o możliwość habilitacji w Krakowie, udzielił odpowiedzi odmownej. Smolka miał stwierdzić, że kandydat nie będzie mógł liczyć na dalsze awanse uniwersyteckie, gdyż na wydziale filozoficznym działa już właśnie dwóch profesorów Żydów[5]. W 1897 Askenazy uzyskał habilitację na Uniwersytecie Lwowskim na podstawie rozprawy Przymierze polsko-pruskie, czym rozpoczął karierę naukową, obejmując kolejno stanowiska: docenta (1898), profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego (1906). Na stanowisku profesora formalnie pracował do listopada 1919 (pozostając jednak od 1914 na urlopie), kierując w tym czasie Katedrą Historii Nowożytnej Polski. W trakcie wieloletniej pracy dydaktycznej, skoncentrowanej przede wszystkim wokół problematyki politycznej, międzynarodowej i dyplomatycznej XVIII i XIX Polski, skupił wokół siebie wielu uczniów. Polemizował ze szkołą krakowską. W tym czasie powstała szkoła Askenazego[6].

W 1918 i ponownie w 1923 podjął próbę objęcia katedry na Uniwersytecie Warszawskim, ale z powodu silnej opozycji Marcelego Handelsmana i Bronisława Dembińskiego do powołania go na katedrę w Warszawie nie doszło, mimo iż apelowało o to wielu uczonych, pisarzy, polityków i studentów. W 1920 w „Robotniku” ukazał się apel poparcia dla Askenazego podpisany m.in. przez takie osoby, jak: Stefan Żeromski, Zofia Nałkowska, Karol Szymanowski, Leopold Staff, Andrzej Strug, Jarosław Iwaszkiewicz, Antoni Słonimski, Wacław Sieroszewski. W 1918 protest przeciwko objęciu przez niego katedry historii Polski zgłosiło 45 polskich uczonych, pisarzy i uczonych, jak Stanisław Arnold, Włodzimierz Dzwonkowski, Andrzej Strug i inni.

W 1909 został członkiem Akademii Umiejętności. W czasie I wojny światowej przebywał w Szwajcarii. Działał tam na rzecz niepodległości Polski, biorąc udział w pracach Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Angażował się w działania na rzecz asymilacji Żydów.

W 1919 ukazała się jego głośna w Europie książka Gdańsk a Polska, przetłumaczona na język angielski, francuski i niemiecki.

W latach 1920–1923 był ministrem pełnomocnym z ramienia Polski przy Lidze Narodów w Genewie[7]. Ze służby dyplomatycznej musiał odejść, mimo znacznych kompetencji, w wyniku antypiłsudczykowskiej i antyżydowskiej czystki przeprowadzonej przez Stanisława Zielińskiego z inspiracji endeckiego ministra spraw zagranicznych Mariana Seydy[8].

W 1924 ponownie odmówiono mu objęcia katedry na Uniwersytecie Warszawskim. Mimo to wykładał tam gościnnie w latach 1927–1935. W 1934 otrzymał literacką nagrodę m. st. Warszawy[9].

Zmarł w Warszawie. Pochowany jest na Cmentarzu Żydowskim przy ulicy Okopowej (kwatera 10-6-5)[10][11].

Uczniowie

Do uczniów Szymona Askenazego należą[12]: Józef Bojasiński, Stefan Dąbrowski, Antoni Derkacz, Włodzimierz Dzwonkowski, Natalia Gąsiorowska, Janusz Iwaszkiewicz, Maria Jarosiewiczówna, Dawid Kandel, Emil Kipa, Wiktor Kochanowski, Władysław Konopczyński, Zofia Krzemicka, Marian Kukiel, Jan Leszczyński, Maciej Loret, Maria Cecylia Łubieńska, Wacław Mejbaum, Kazimierz Marian Morawski, Henryk Mościcki, Bronisław Pawłowski, Antoni Plutyński, Aleksander Jan Rodkiewicz, Kazimierz Rudnicki, Adam Skałkowski, Michał Sokolnicki, Bruno Staweno, Jakub Szacki, Eugeniusz Wawrzkowicz.

Twórczość

Ordery i odznaczenia

Biografie

  • Szymon Askenazy. Wielki Polak wyznania mojżeszowego, Marcin Nurowski; Warszawa 2005.

Upamiętnienie

31 stycznia 1979 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Targówek (Targówek Mieszkaniowy) zostało nadanie imię Szymona Askenazego[18].

Przypisy

  1. ↑ Listy do redakcji: Jeszcze o dacie urodzin Szymona Askenazego. W: Kwartalnik Historyczny, Rocznik CXIII. 2006.
  2. ↑ A. Redzik, recenzja: Marcin Nurowski, Szymon Askenazy. Wielki Polak wyznania mojżeszowego, Warszawa 2005, ss. 208, „Niepodległość” 2008, t. LVIII (XXXVIII po wznowieniu), s. 320., 2006.
  3. ↑ Andrzej Stępnik, w Słownik biograficzny historii Polski, Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum, 2005, s. 27, ISBN 83-04-04856-6.
  4. ↑ Mirosław Filipowicz, Wobec Rosji. Studia z dziejów historiografii polskiej od końca XIX wieku po II wojnę światową, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej 2000, s. 112.
  5. ↑ Henryk Barycz: Na przełomie dwóch stuleci. Z dziejów polskiej humanistyki w dobie Młodej Polski. Wrocław: 1977, s. 256.
  6. ↑ Hanna Węgrzynek, Askenazy Szymon, [w:] Żydzi polscy. Historie niezwykłe, Warszawa: Demart, 2010, s. 16, ISBN 978-83-7427-392-3.
  7. ↑ Na tym stanowisku z ramienia polskiego rządu podpisał Konwencję z 20 października 1921 r. kończącą kryzys alandzki.
  8. ↑ Józef Łaptos, Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d'Orsay, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1993, s. 13, 15.
  9. ↑ Nagrody konkursowe m. st. Warszawy w r. 1934, „Świat Zasłużonych”, Nr 2, Warszawa 1934, s. 8 [dostęp 2020-12-08].
  10. ↑ Grób Szymona Askenazego w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
  11. ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie, Warszawa: Rokart, 2003, ISBN 83-916419-3-7.
  12. ↑ Mirosław Filipowicz, Szkoła Askenazego [w:] tegoż, Wobec Rosji. Studia z dziejów historiografii polskiej od połowy XIX wieku po II wojnę światową, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2000, s. 147–153, ISBN 83-85854-47-9.
  13. ↑ Szymon Askenazy, Rosya - Polska : 1815-1830, wyd. 1907, polona.pl [dostęp 2018-06-27].
  14. ↑ Szymon Askenazy, Napoleon a Polska. T. 1, Upadek Polski a Francya, wyd. 1918, polona.pl [dostęp 2018-06-27].
  15. ↑ Szymon Askenazy, Napoleon a Polska. T. 2, Bonaparte a Legiony, wyd. 1918, polona.pl [dostęp 2018-06-27].
  16. ↑ Szymon Askenazy, Przymierze polsko-pruskie, wyd. 1900, polona.pl [dostęp 2018-06-27].
  17. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.
  18. ↑ Uchwała nr 49 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 31 stycznia 1979 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy", Warszawa, dnia 2 kwietnia 1979 r., nr 5, poz. 21, s. 3.

Bibliografia

  • Academia Militans. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, red. Adam Redzik, Kraków 2015, wyd. 2, Kraków 2017.
  • Mirosław Filipowicz, Szkoła Askenazego [w:] Wobec Rosji. Studia z dziejów historiografii polskiej od połowy XIX wieku po II wojnę światową, Lublin 2000.
  • Mariola Hoszowska, Szymon Askenazy i jego korespondencja z Ludwikiem Finklem, Rzeszów 2013
  • Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 18–19. ISBN 83-90-66296-5.
  • Marcin Nurowski, Szymon Askenazy. Wielki Polak wyznania mojżeszowego, Warszawa 2005, ss. 208.
  • Adam Redzik, recenzja: Marcin Nurowski, Szymon Askenazy. Wielki Polak wyznania mojżeszowego, Warszawa 2005, ss. 208, „Niepodległość” 2008, t. LVIII (XXXVIII po wznowieniu), s. 319-327.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Szymon Askenazy signature.svg
Podpis Szymona Askenazego, polskiego historyka
Askenazy grave.JPG
Autor: Cezary Piwowarski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Szymona Askenazego - Cmentarz Żydowski w Warszawie
Szymon Askenazy.jpg
Szymon Askenazy. 2008 publication notes: date unknown. Online source (newspaper) notes: Zbiory ŻIH (Source: ŻIH). Photographer thus presumably unknown. Date of work: 1935 or earlier (subject died in 1935).