Szymon Syrkus
| Data i miejsce urodzenia | 24 czerwca 1893 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 8 czerwca 1964 |
| Praca | |
| Budynki | Narodowa Służba Zdrowia w Warszawie |
| Projekty | osiedle mieszkaniowe na Rakowcu |
Szymon Syrkus wł. Szyja[1] Syrkus (ur. 24 czerwca 1893 w Warszawie, zm. 8 czerwca 1964 w Warszawie) – polski architekt, profesor na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.
Życiorys
Studiował architekturę w latach 1911–1922 w Wiedniu, Grazu, Rydze, Moskwie, Warszawie, w latach 1920–1921 rzeźbę i malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W okresie 1922–1924 przebywał w Weimarze, Berlinie i Paryżu, gdzie zapoznał się z Bauhausem i grupą De Stijl.
W roku 1925 zaprojektował i zrealizował budynek Narodowej Służby Zdrowia w Warszawie. Wraz z Teresą Żarnowerówną i Mieczysławem Szczuką w ramach grupy Blok opracował teorię projektowania, przedstawioną w roku 1926 na Pierwszej Międzynarodowej Wystawie Architektury Nowoczesnej w Warszawie.
Wraz z Barbarą i Stanisławem Brukalskim, Bohdanem Lachertem, Józefem Szanajcą i Heleną Niemirowską założył w roku 1926 grupę twórczą Praesens, która w roku 1928 stała się polską sekcją Congrés Internationaux d’Architecture Moderne (CIAM). W tym samym roku poślubił Helenę Niemirowską.
Na jego twórczość wpłynęły lewicowe poglądy społeczne. Zajął się projektowaniem osiedli mieszkaniowych dla Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zaprojektował też kilka eksperymentalnych domów jednorodzinnych realizujących najnowsze tendencje w architekturze. W latach 1932–1934 zrealizował też teatr eksperymentalny na warszawskim Żoliborzu. Dla WSM zrealizował w latach 1931–1935 osiedle mieszkaniowe na Rakowcu przy ulicy Pruszkowskiej. Od tego czasu wszystkie projekty opracowywał wspólnie z żoną, Heleną Syrkusową. Syrkusowie wspólnie zaprojektowali m.in. w latach 1935-1936 ciąg domów przy ul. Kwarcowej na osiedlu Rogi w Łodzi[2].
Po wybuchu II wojny światowej pozostał w Warszawie, mimo propozycji pomocy w emigracji[3]. W czasie okupacji niemieckiej zdobył w listopadzie 1940 r. zlecenie na odbudowę zniszczonego Rakowca[3]. W 1942 r. został aresztowany i uwięziony w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau[4] (numer obozowy 77165)[3]. Udało mu się zdobyć pracę w obozowym biurze architektonicznym, projektując m.in. szklarnie, ale potajemnie również własne projekty[3]. Część z pracowników została później aresztowana; fortel pozwolił uniknąć rekwizycji prac[3].
Po wojnie pracował w Biurze Odbudowy Stolicy[4]. Za największe osiągnięcie okresu powojennego, a zarazem przykład awangardowego osiedla robotniczego, uważa się osiedle WSM na Kole[5], rozpoczęte w roku 1947. Przy budowie osiedla zastosowano nowatorską technologię budowy ścian zewnętrznych z bloków pianobetonu z gotową betonową warstwą licową. Osiedle (układ urbanistyczny i zespół budowlany z zielenią) zostało wpisane w 1992 r. do rejestru zabytków[6]. W tej samej technologii Syrkusowie zaprojektowali też osiedle na warszawskiej Pradze.
W roku 1949 został mianowany profesorem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.
Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera C2-11-6)[7].
Wybrane publikacje
- Warszawa Funkcjonalna (z Janem Chmielewskim), Centrum Architektury, Warszawa 2013, ISBN 978-83-937716-1-5
Przypisy
- ↑ Beata Chomątowska, Lachert i Szanajca: Architekci awangardy, Wyd. Czarne, Wołowiec, 2014, s. 82 [dostęp 2019-05-04].
- ↑ Bartłomiej Dana: Wyjątkowa Kwarcowa – jak praska Złota Uliczka (pol.). wyborcza.pl, 2013-05-12. [dostęp 2021-03-27].
- ↑ a b c d e Beata Chomątowska, Stacja Muranów, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2012, s. 59-60, ISBN 978-83-7536-449-1, OCLC 821074867 [dostęp 2021-03-16].
- ↑ a b Marian Spychalski: Warszawa architekta. Wspomnienia pierwszego powojennego prezydenta stolicy. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 127. ISBN 978-83-11-13416-4.
- ↑ Paweł Gawlik „Od "wielkiej trwogi" do odbudowy”
- ↑ Zestawienie zabytków nieruchomych. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 września 2019 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). W: Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 63. [dostęp 2019-10-15].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze
Bibliografia
- Eric Paul Mumford, Kenneth Frampton: The CIAM discourse on urbanism, 1928-1960, MIT Press, Cambridge, Mass., 2002, ISBN 978-0-262-63263-8.
Linki zewnętrzne
- Jerzy S. Majewski: Wola. Projektanci osiedla Koło musieli złożyć samokrytykę. wyborcza.pl, 2016-07-29. [dostęp 2016-08-01].
Media użyte na tej stronie
Autor: Tadeusz Rudzki, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dom Krzymuskich (ul. Walecznych 12 w Warszawie), zaprojektowany przez Helenę i Szymona Syrkusów, 1935-1937.
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób Szymona Syrkusa na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach