Tętnica biodrowa zewnętrzna

Tętnica biodrowa zewnętrzna

external iliac artery

arteria iliaca externa

Podział aorty na dwie tętnice biodrowe wspólne. Tętnica biodrowa wspólna dzieli się na tętnice biodrową zewnętrzną i wewnętrzną

Tętnica biodrowa zewnętrzna (łac. arteria iliaca externa) – w anatomii człowieka jedna z gałęzi końcowych tętnicy biodrowej wspólnej. Jest tętnicą parzystą. Jej gałęzie unaczyniają elementy przedniej ściany brzucha. Przedłużeniem tętnicy biodrowej zewnętrznej jest tętnica udowa.

Przebieg

Tętnica biodrowa zewnętrzna powstaje z rozdwojenia tętnicy biodrowej wspólnej. Jest jej przednio-boczną gałęzią końcową. Rozdwojenie tętnicy biodrowej wspólnej znajduje się na wysokości dolnego brzegu piątego kręgu lędźwiowego i nieco przyśrodkowo od linii stawowej krzyżowo-biodrowej, tj. około 4 cm bocznie od linii pośrodkowej. Tętnica kieruje się do przodu, ku dołowi i bocznie, zataczając łuk kierujący się wklęsłością przyśrodkowo i ku dołowi. U ludzi starszych może mieć przebieg wężowaty.

Tętnica biodrowa zewnętrzna zmienia nazwę i kończy się w rozstępie naczyń, gdzie leży bocznie od żyły, a od mięśnia lędźwiowego większego oddziela ją łuk biodrowo-łonowy. Jej bezpośrednim przedłużeniem, już w obrębie kończyny dolnej, jest tętnica udowa.

Morfologia

Długość tętnicy wynosi średnio 10–12 cm, a średnica około 1 cm.

Położenie

Powierzchnia przednia tętnicy biodrowej zewnętrznej przykryta jest otrzewną. Poprzez otrzewną, do prawej tętnicy przylega końcowy odcinek jelita krętego, czasami wyrostek robaczkowy; do lewej – okrężnica esowata. W tkance podotrzewnowej biegną narządy, które na swoim przebiegu krzyżują tętnicę. W odcinku początkowym (górnym) po stronie prawej jest to moczowód i (obustronnie) naczynia jajnikowe u kobiety. W odcinku końcowym (dolnym) tętnicę krzyżują: gałąź płciowa nerwu płciowo-udowego, nasieniowód u mężczyzny, a więzadło obłe macicy u kobiety. Niekiedy odcinek końcowy krzyżują również naczynia jądrowe u mężczyzny.

Przyśrodkowo do tętnicy biodrowej zewnętrznej leży żyła towarzysząca oraz regionalne węzły chłonne.

Bocznie i ku tyłowi tętnica sąsiaduje z mięśniem lędźwiowym większym i powięzią biodrową.

Gałęzie

Tętnica biodrowa zewnętrzna oddaje liczne małe gałęzie do okolicznych węzłów chłonnych, do mięśnia lędźwiowego większego oraz do moczowodu. W pobliżu swojego końca oddaje również dwa większe naczynia: tętnicę nabrzuszną dolną (łac. arteria epigastrica inferior) oraz tętnicę okalającą biodro głęboką (łac. arteria circumflexa iliaca profunda).

Unerwienie

Początkowy odcinek tętnicy unerwiony jest przez gałązki od pnia współczulnego i nerwu podbrzusznego (podobnie jak tętnica biodrowa wspólna). Dalszy odcinek zaopatruje nerw płciowo-udowy.

Embriologia

W trakcie angiogenezy okresu embrionalnego tętnica biodrowa zewnętrzna jest jednym z dwóch głównych naczyń (razem z tętnicą kulszową) dających początek sieci tętniczej kończyny dolnej. Dokonuje się to gł. przez rozgałęzienia tętnicy udowej będącej jej głównym przedłużeniem.

Bibliografia

• Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka. Pod redakcją Wiesława Łasińskiego. Przerobili i uzupełnili: Stanisław Hiller, Wiesław Łasiński, Michał Reicher, Stanisław Zawistowski, Zofia Zegarska. Wyd. VII (IV). T. III (Układ naczyniowy.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 155, 272, 314-5, 318. ISBN 83-200-2171-5. (pol.)
• Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka. Pod redakcją Wiesława Łasińskiego. Napisali: F. Krzyształowicz, E. Loth, K. W. Majewski, J. Markowski. Współautorzy: I. Abramowicz, S. Hiller, J. Iwaszkiewicz, M. Reicher, W. Sylwanowicz. Przerobili i uzupełnili: J. Jordan, W. Kubik, W. Łasiński, F. Miedziński, O. Narkiewicz, H. Szostakiewicz-Sawicka, S. Zawistowski. Wyd. IV (III). T. V (Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 150. ISBN 83-200-2172-3. (pol.)