Tętnica udowa
Tętnica udowa (łac. arteria femoralis) – tętnica będąca przedłużeniem tętnicy biodrowej zewnętrznej.
Przebieg i topografia
Tętnica udowa
W ogólnym zarysie przebiegu tętnicy udowej wyróżnia się linię biegnącą od środka więzadła pachwinowego (łac. ligamentum inguinale) do tylnej powierzchni nadkłykcia przyśrodkowego, wzdłuż której przebiega tętnica udowa. W przebiegu tętnicy udowej na podstawie satelitarnego charakteru przebiegu mięśnia krawieckiego wokół tętnicy udowej wyróżnia się jej trzy odcinki:
- Początkowy odcinek tętnicy leży na przedniej stronie uda na blaszce tylnej powięzi szerokiej uda wyściełającej dno biodrowo-łonowe w obrębie trójkąta udowego, a pokryty blaszką powierzchowną powięzi szerokiej uda, sąsiaduje bocznie z nerwem udowym i przyśrodkowo z żyłą udową. W tym miejscu ze względu na powierzchowne położenie daje się na niej łatwo wyczuć tętno, a przez dociśnięcie palcem do wyniosłości biodrowo-łonowej (łac. eminentia iliopectinea) można łatwo zamknąć jej światło. W obrębie szczytu trójkąta udowego tętnica udowa biegnie w początkowym odcinku rowka utworzonego bocznie przez mięsień obszerny przyśrodkowy i przyśrodkowo przez mięsień przywodziciel długi. Mięsień krawiecki (łac. musculus sartorius) zbiega skośnie od bocznego przyczepu więzadła pachwinowego, gdzie również znajduje swój przyczep początkowy - kolec biodrowy przedni górny (łac. spina iliaca anterior superior) i zbiega skośnie ku dołowi i ku stronie przyśrodkowej aż do bocznego obwodu tętnicy udowej, gdzie arbitralnie przyjęto koniec pierwszego odcinka tej tętnicy.
- Początek przebiegu środkowego odcinka tętnicy udowej jest jednocześnie początkiem kanału przywodzicieli. Tutaj tętnica kieruje się na przyśrodkową stronę uda i leży w rowku utworzonym przez mięśnie przywodzące uda od strony przyśrodkowej, a od strony bocznej przez mięśniem obszernym przyśrodkowym. Biegnie w powrózku naczyniowym z żyłą udową, która (podobnie jak w rozstępie naczyń, a potem w dole podkolanowym) zachowuje swe przyśrodkowe położenie od tętnicy, ale biegnie coraz bardziej ku tyłowi. We wspomnianym powrózku przebiegają też naczynia chłonne. Bocznie i do przodu, poza powrózkiem naczyniowym i w obrębie początkowego odcinka kanału przywodzicieli, przebiega nerw udowo-goleniowy, który początkowo biegnie bocznie i do przodu od tętnicy udowej, a następnie przebija przednią ścianę kanału przywodzicieli wraz z odgałęzieniem tętnicy udowej - tętnicą zstępującą kolana. W odcinku środkowym mięsień krawiecki biegnie do przodu od tętnicy udowej, objęty blaszką powierzchowną i głęboką powięzi szerokiej uda. Do tyłu od blaszki głębokiej położona jest blaszka międzymięśniowa (łac. lamina vastoadductoria) o charakterze rozcięgna rozpiętego pomiędzy mięśniem obszernym przyśrodkowym a mięśniami przywodzicielami długim i wielkim, która stanowi przedni przednią ścianę kanału przywodzicieli.
- Końcowy odcinek tętnicy udowej rozpoczyna się w miejscu, gdzie mięsień krawiecki swoją boczną krawędzią krzyżuje przyśrodkowy obwód tętnicy udowej, a następnie przechodzi na przyśrodkową stronę uda, kończąc się gęsią stopką (łac. pes anserinus). Końcowy odcinek tętnicy przechodzi na tylną stronę uda i dostaje się do dołu podkolanowego przez rozwór ścięgnisty przywodzicieli (łac. hiatus tendineus adductorius) jako tętnica podkolanowa.
Gałęzie boczne
W początkowym odcinku od tętnicy udowej odchodzą:
- Gałęzie do ściany brzucha i narządów płciowych zewnętrznych.
- Tętnica głęboka uda (łac. arteria profunda femoris) odchodzi do tylnej powierzchni tętnicy udowej, podąża ku dołowi i ku tyłowi, leżąc pomiędzy mięśniami obszernymi przyśrodkowymi a przywodzicielami. Odchodzą od niej tętnice okalające udo:
- tętnica okalająca udo przyśrodkowa okrąża kość udową od strony przyśrodkowej, poniżej przyczepu mięśnia biodrowo-lędźwiowego i oddaje odgałęzienia do okolicznych mięśni oraz panewki stawu biodrowego;
- tętnica okalająca udo boczna przechodzi pod mięśniem krawieckim w bok i dzieli się na dwie gałęzie: wstępującą i zstępującą. Gałąź wstępująca między mięśniami prostym uda a obszernym pośrednim biegnie ku górze i w kierunku bocznym, gdzie tworzy liczne zespolenia z tętnicą okalającą udo przyśrodkową, oddając gałęzie do mięśnia naprężacza powięzi szerokiej i mięśnia pośladkowego wielkiego; gałąź zstępująca rozgałęzia się w mięśniach prostujących udo. W dalszym ciągu tętnica głęboka uda oddaje trzy tętnice przeszywające, które przechodzą w tylna powierzchnię uda i unaczyniają mięśnie zginające goleń. Dwie główne tętnice uda tj. tętnica udowa i tętnica głęboka uda, połączone są ze sobą licznymi zespoleniami, dzięki czemu istnieją tu dobre warunki do powstania krążenia obocznego.
W środkowym odcinku od tętnicy udowej odchodzi:
- Tętnica zstępująca kolana (łac. arteria descendens genus), zwana też tętnicą najwyższą kolana, która przebija przednią ścianę kanału przywodzicieli (blaszkę międzymięśniową) i dzieli się po przebiegu ok. 1 cm pod mięśniem krawieckim na trzy gałęzie:
- Gałąź stawowa powierzchowna biegnie wzdłuż ścięgna przywodziciela do przodu i w dół, gdzie dochodząc do sieci stawowej kolana scala się z tętnicą górną przyśrodkową kolana (łac. arteria superior medialis genus).
- Gałąź stawowa głęboka biegnie w głowie przyśrodkowej mięśnia czworogłowego i również współtworzy sieć stawową kolana.
- Gałąź udowo-goleniowa - bardzo zmienna - kieruje się na stronę przyśrodkową kolana, gdzie leży między mięśniem smukłym a krawieckim, zaopatrując je i biegnąc dalej przebija powięź szeroką. Następnie rozgałęzia się w tkance podskórnej w górno-przyśrodkowej części goleni. Tutaj tworzy też zespolenie z najniżej położoną tętnicą sieci stawowej kolana - tętnicą dolną przyśrodkową kolana (łac. arteria inferior medialis genus). W szczególnej odmianie również może oddawać gałąź podrzepkową, zaopatrując wspólne ścięgno mięśnia czworogłowego uda i rzepkę.
Bibliografia
- Aleksander Michajlik, Witold Ramotowski: Anatomia i fizjologia człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
- Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.