Tętno

Miejsca badania tętna u człowieka

Puls, tętno – falisty ruch naczyń tętniczych zależny od skurczów serca i od elastyczności ścian tętniczych.

Badanie tętna

Dokonuje się go na tętnicach powierzchniowych, najczęściej tętnicy promieniowej, choć także na innych tętnicach dostępnych badaniu palpacyjnemu – tętnicy szyjnej zewnętrznej, ramiennej, udowej, podkolanowej, skroniowej i grzbietowej stopy. Jednak w trakcie resuscytacji Europejska Rada Resuscytacji w wytycznych nie zaleca sprawdzania tętna na tętnicach obwodowych (gdyż często w takich wypadkach dochodzi do centralizacji krążenia i tętno w nich jest niewyczuwalne), ale na tętnicach szyjnych, gdyż ze wszystkich wyczuwalnych przez skórę tętnic są najbliżej serca. Tętno bada się na tętnicy szyjnej ok. 1,5 cm bocznie od wyniosłości krtaniowej – stosuje się jedno określone miejsce aby zapobiec masażu zatoki tętnicy szyjnej przy próbie wyszukania miejsca badania tętna i niepożądanemu obniżeniu pracy serca.

Technika badania sprowadza się do uciśnięcia tętnicy w miejscu, w którym leży bezpośrednio pod skórą opuszkami dwóch palców. Do badania tętna nie stosuje się kciuka, ponieważ w ten sposób można pomylić tętno badanego z własnym.

W czasie mierzenia pulsu zwraca się uwagę na 6 charakterystycznych cech tętna:

  • częstotliwość (liczba wyczuwanych uderzeń w ciągu minuty), której wartości prawidłowe zależą głównie od wieku. W czasie badania na uwadze należy mieć, że nie należy badać tętna po wysiłku fizycznym (po dużym wysiłku fizycznym częstotliwość może nawet przekraczać 200 uderzeń/min.) lub w stanie przeżyć emocjonalnych. Tętno może być częste (pulsus frequens) lub rzadkie (pulsus rarus). Przeciętna częstotliwość tętna waha się w zależności od wieku i wynosi około:
    • u płodu: 110-150/min[1]
    • u niemowląt: 130/min
    • u dzieci: 100/min
    • u młodzieży: 85/min
    • u dorosłych: 70/min
    • u ludzi starszych: 60/min
  • miarowość – tętno jest miarowe (pulsus regularis) jeśli wszystkie uderzenia wykazują jednakową siłę, a odstępy między nimi są jednakowe, w przeciwnym razie mówimy o tętnie niemiarowym (pulsus irregularis);
  • wypełnienie – określa wysokość fali tętna i zależy od wypełnienia tętnicy krwią, co z kolei zależy od rzutu serca. Tętno może być wysokie (duże) (pulsus altus, pulsus magnus), małe (niskie, pulsus parvus), nitkowate, równe (pulsus equalis), nierówne i dziwaczne (pulsus paradoxus);
  • napięcie – cecha tętna będąca wyrazem ciśnienia tętniczego. Tętno może być twarde (pulsus durus), miękkie (pulsus mollis) bądź dwubitne.
  • chybkość – zależy od szybkości wypełniania się tętnicy i zapadania jej światła w okresie jednego cyklu serca. Zależy od prędkości przepływu krwi i podatności ściany tętnic. Tętno może być chybkie (pulsus celer) lub leniwe (pulsus tardus).
  • symetria – fizjologicznie powinno być takie samo po lewej i po prawej stronie (np. na lewej t. promieniowej i na prawej).

Średnie tętno spoczynkowe zależy przede wszystkim od wieku i stopnia wytrenowania[2]: Najniższe spoczynkowe, niepatologiczne (bo wynikające z wytrenowania) tętno odnotowano u wyczynowego kolarza szosowego, wynosiło 27 uderzeń na minutę[3].

Mężczyźni
Wiek:18-2526-3536-4546-5556-6565+
Wyczynowa kondycja49-5549-5450-5650-5751-5650-55
Świetna kondycja56-6155-6157-6258-6357-6156-61
Dobra kondycja62-6562-6563-6664-6762-6762-65
Ponadprzeciętna kondycja66-6966-7067-7068-7168-7166-69
Przeciętna kondycja70-7371-7471-7572-7672-7570-73
Słaba kondycja74-8175-8176-8277-8376-8174-79
Zła kondycja82+82+83+84+82+80+
Kobiety
Wiek:18-2526-3536-4546-5556-6565+
Wyczynowa kondycja54-6054-5954-5954-6054-5954-59
Świetna kondycja61-6560-6460-6461-6560-6460-64
Dobra kondycja66-6965-6865-6966-6965-6865-68
Ponadprzeciętna kondycja70-7369-7270-7370-7369-7369-72
Przeciętna kondycja74-7873-7674-7874-7774-7773-76
Słaba kondycja79-8477-8279-8478-8378-8377-84
Zła kondycja85+83+85+84+84+84+

Patologia

Szczególne rodzaje tętna:

  • tętno małe, leniwe, twarde (pulsus parvus, tardus, durus) występuje w zwężeniu zastawki aortalnej
  • tętno chybkie, wysokie (duże) (pulsus celer, altus) występuje w niedomykalności aortalnej (określane jako tętno taranowe, tętno młota wodnego lub tętno Corrigana)
  • tętno dwubitne występuje w kardiomiopatii przerostowej ze zwężeniem drogi odpływu, w wadzie złożonej aortalnej
  • tętno dykrotyczne występuje w tamponadzie serca, ciężkiej niewydolności serca, we wstrząsie hipowolemicznym
  • tętno nitkowate ang. thready pulse, łac. pulsus filiformis to tętno małe, szybkie, miękkie (pulsus parvus, frequens, mollis), obecne we wstrząsie, czasem w gorączce
  • tętno dziwaczne (paradoksalne), polegające na nadmiernym obniżeniu skurczowego ciśnienia tętniczego podczas wdechu (więcej niż o 10 mm Hg), występuje w tamponadzie serca, zaciskającym zapaleniu osierdzia, masywnej zatorowości płucnej, wstrząsie, astmie, ciężkiej POChP
  • tętno naprzemienne występuje w niewydolności lewokomorowej
  • tętno bliźniacze występuje w niektórych zaburzeniach rytmu
  • zjawisko deficytu tętna występuje w szybkim migotaniu przedsionków lub licznych dodatkowych pobudzeniach komorowych (pulsus intermittens)

Zobacz też

Przypisy

  1. Położnictwo i ginekologia, Grzegorz H Bręborowicz (red.), Beata Banaszewska, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005, ISBN 83-200-3082-X, OCLC 749793069.
  2. Resting Heart Rate Table at „Top End Sports – The Sport Science Reports website”, data dostępu 8 lipca 2012.
  3. Heart Rate Measurement Records, www.topendsports.com [dostęp 2017-11-27] (ang.).

Bibliografia

  • Witold Eugeniusz Orłowski: Zarys ogólnej diagnostyki lekarskiej. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wyd. Lekarskie PZWL, 1994, s. 199–205. ISBN 83-200-1836-6.
  • Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom I. Andrzej Szczeklik (red.). Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 24–25. ISBN 83-7430-031-0.

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Pulse sites-en.svg
Autor: Oryginał: CFCFVector: Jmarchn, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pulse sites