Tabołki

Tabołki
Таболкі
Państwo Białoruś
Obwódwitebski
Rejonwierchniedźwiński
SielsowietBialkouszczina
Populacja (2009)
• liczba ludności
3[1]
Położenie na mapie Białorusi
Ziemia55°44′33,1″N 28°04′15,9″E/55,742528 28,071083
Portal Białoruś

Tabołki (błr. Таболкі; ros. Тоболки) – wieś na Białorusi, w rejonie wierchniedźwińskim obwodu witebskiego, nad rzeczką Swołną, dopływem Dryssy, około 9 km na południowy wschód od Wierchniedźwińska.

Wieś szlachecka położona była w końcu XVIII wieku w województwie połockim[2].

Historia

Dobra Tabołki zostały nadane przez króla Aleksandra Jagiellończyka na przełomie XV i XVI wieku Piotrowi Epimachowiczowi Wojnie. Jego potomek, Aleksander Piotrowicz Wojna sprzedał Tabołki w 1621 roku Bazylemu Tukowiczowi. W połowie XVII wieku istniał tu dwór, który został zburzony w czasie wojen z Rosją. Stefan Bazylewicz Tukowicz sprzedał majątek ze zburzonym dworem swojemu szwagrowi, Justynianowi Niemirowiczowi-Szczyttowi w 1663 roku[3]. Od tego momentu aż do końca XIX wieku Tabołki były dziedzictwem kolejnych męskich potomków rodziny Niemirowiczów-Szczyttów herbu Jastrzębiec. Byli to:

  • Justynian Niemirowicz-Szczytt (zm. w 1677 roku), podkomorzy połocki
  • jego syn Konstanty Niemirowicz-Szczytt (zm. w 1712 roku), podsędek połocki, fundator tutejszej cerkwi pw. Przemienienia Pańskiego w 1712 roku
  • jego syn Jan Justynian Niemirowicz-Szczytt (1705–1767), kasztelan inflancki
  • jego syn Justynian Niemirowicz-Szczytt, pisarz skarbowy litewski, poseł na sejmy, który otrzymał majątek w 1761 roku, a przekazawszy swojemu synowi majątek sam osiadł w pobliskim Justynianowie
  • jego syn Feliks (Felicjan) Niemirowicz-Szczytt (1764–1793), marszałek drysieński, szambelan JKM Stanisława Augusta
  • jego syn Józef Niemirowicz-Szczytt (17 lutego 1787–18 listopada 1861 Tabołki), deputat drysieński. Ufundował w Tabołkach kaplicę i filialny kościół pw św. Michała w pobliskiej Borówce. Jego brat ks. Jan Niemirowicz-Szczytt głosił nauki w Tabołkach w latach 1822–1825. Józef odznaczał się pracą oświatową na rzecz lokalnej społeczności. Utrzymywał na swój koszt dwie szkoły dla włościan. Jedną we dworze dla chłopców, w której także sam zimą uczył czytania i pisania, a drugą na wsi - dla dziewcząt[4]. 17 lutego 1824 w Duksztach poślubił swoją siostrę cioteczną Marię Rudominę-Dusiatską (zm. 21 kwietnia 1848 w Wilnie), wnuczkę marszałka bracławskiego Mikołaja Rudominy i Rozalii z hr. Platerów oraz pisarza skarbowego litewskiego Justyniana Niemirowicza-Szczytta i Kazimiery z Łopacińskich. Miał dwie córki: Stanisławę (1825-1850) - pierwszą żonę marszałka szawelskiego Józefa Szemiotha z Dykteryszek; Marię (1826-1908 Ryga[5]) – damę dworu cesarskiego[6], drugą żonę marszałka szawelskiego Józefa Szemiotha z Dykteryszek; oraz dwóch synów: Józefa (ur. 1832) – dziedzica Tabołek, i Michała (ur. 1826 w Tabołkach) – deputata drysieńskiego, sędziego honorowego drysieńskiego, dziedzica Szczęsnopola, ożenionego z Marią Chrapowicką (1826–1887 Szczęsnopol) z Kochanowicz[7].
  • jego syn Józef Niemirowicz-Szczytt (31 grudnia 1832 – 13 lipca 1893 Tabołki), ostatni z linii Szczyttów-Niemirowiczów, tytułujących się „na Tabołkach”. Dziedzic Tabołek i Swolny. Działacz charytatywny w Rydze. Wraz ze swym krewnym Justynianem Niemirowiczem-Szczyttem został w 1878 jednym z pierwszych honorowych członków Ryskiego Rzymsko-katolickiego Towarzystwa Dobroczynności, a w 1880 został wybrany na Prezesa tego Towarzystwa[8][9]. 15 maja 1872 w Liksnie poślubił Emilię hr. Plater (1852–1902 Krasław), córkę Henryka hr. Zyberk-Plater i Adelajdy z hr. Kellerów[10].

Od jego spadkobierców dobra te nabył w 1908 roku Czesław Świechowski, który był ostatnim właścicielem tego majątku[3][11].

Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Tabołki, wcześniej należące do województwa połockiego Rzeczypospolitej, znalazły się na terenie powiatu drysieńskiego guberni witebskiej Imperium Rosyjskiego.

Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Tabołki znalazły się na terenie ZSRR. Od 1991 roku znajdują się na terenie Republiki Białorusi[12][13].

Dawny dwór

W II połowie XVIII wieku Justynian Szczytt wybudował drewniany, zapewne modrzewiowy dwór, który przetrwał do I wojny światowej. Przy jego wykończeniu pracował niezmiernie popularny architekt dworów Carlo Spampani.

Dwór w Tabołkach był parterowym długim budynkiem na wysokiej podmurówce, na planie prostokąta z dobudowanymi poprzecznie skrzydłami, połączonymi z głównym korpusem wąskimi łącznikami. Długość całej budowli wynosiła 44 m. Główny portyk został z czasem zastąpiony przez długą, krytą werandę. W środkowej części dworu było dziesięć pomieszczeń w układzie dwutraktowym. Lewy łącznik służył jako wielka, podłużna jadalnia, w prawym były 2 pokoje i klatka schodowa wiodąca na strych. W bocznych skrzydłach były po 4 pokoje mieszkalne, lewe służyło celom administracyjnym.

Dwór był otoczony przez kilkuhektarowy park krajobrazowy założony w XVIII wieku, ale przekomponowany w wieku XIX. Na głównej osi domu znajdowała się brama wjazdowa, między nią a domem był wielki kolisty gazon. Po lewej stronie stała kaplica z czterokolumnowym jońskim portykiem.

W czasie I wojny światowej dwór został spalony, a park wycięty[11].

Majątek w Tabołkach jest opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[11].

Przypisy

  1. ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu witebskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku (ros.).
  2. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 76.
  3. ↑ a b Tabołki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 134.
  4. ↑ ks. dr Cz. Falkowski, O jubileuszu na Litwie i Rusi w 1826 roku, Kwartalnik Teologiczny Wileński, 1925, R. 3, zeszyt 1, s. 178
  5. ↑ Akt zgonu Marii Szemiot ze Szczyttów w: Latvian State Historical Archives project Raduraksti, Rīgas Sāpju Dievmātes, 1908-1908 Died, 1908, nr 142 www.lvva-raduraksti.lv [dostęp 30.07.2019]
  6. ↑ Z. Piasecki, Stanisław Witkiewicz: młodość i wczesny dorobek artysty, PWN 1983, s. 26
  7. ↑ T. Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Poznań 1882, s. 368-369; Rocznik X, s. 327
  8. ↑ Revalsche Zeitung, 1878, nr 134, s. 1
  9. ↑ Rigasche Zeitung, 1880, nr 54, s. 5
  10. ↑ T. Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Poznań 1882, s. 368-369; Rocznik XVI, s. 350
  11. ↑ a b c Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 1: Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 274–276, ISBN 83-04-03713-0, ​ISBN 83-04-03701-7​ (całość).
  12. ↑ Tabołki na stronie Radzima.org. [dostęp 2015-05-02].
  13. ↑ Tabołki na stronie Globus Bialorusi (ros.). [dostęp 2015-05-02].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie