Tadeusz Żółkiewski
 pułkownik kawalerii | |
| Data i miejsce urodzenia | 5 lipca 1887 |
|---|---|
| Data śmierci | 6 grudnia 1950 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska | dowódca pułku |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
 _BAR.svg){kind=small}  .png){kind=small} | |
Tadeusz Jan Żółkiewski h. Lubicz[1], ps. „Tadeusz” (ur. 5 lipca 1887 w Warszawie, zm. 6 grudnia 1950) – pułkownik kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, inżynier agronom[2].
Życiorys
Urodził się 5 lipca 1887 w Warszawie, w rodzinie Michała i Zofii Marii z Kozakowskich h. Lilia Darta[3][2]. Był potomkiem hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego[4].
W lutym 1917 dowodził 3. szwadronem Dywizjonu Ułanów Polskich, który liczył około 20 koni i oficjalnie nie istniał[5][6]. Równocześnie pełnił funkcję dowódcy szkoły podoficerów, która została zorganizowana przy 3. szwadronie[7][6]. W marcu grono oficerów pod jego kierownictwem opracowało tekst przysięgi całkowicie odmienny od roty przysięgi na wierność tymczasowemu rządowi rosyjskiemu, a on sam udał się do generała Jeremiasza Jakowlewicza Fenstera(ros.), komendanta Czugujewskiej Szkoły Wojskowej w celu wyjaśnienia sytuacji żołnierzy–Polaków, zmuszanych do złożenia przysięgi na wierność rządowi rosyjskiemu. Ostatecznie 25 marca dywizjon złożył przysięgę według tekstu opracowanego przez oficerów i ułanów[7]. 27 marca wyjechał do Bałaklei po stacjonujący tam szwadron 5. Zapasowego Pułku Kawalerii, złożony z Polaków. 5 kwietnia, po powrocie do Czuhujewa, objął dowództwo tego szwadronu, który został wcielony do Pułku Ułanów Polskich jako 4. szwadron[8]. 19 lipca został mianowany „w zastępstwie” dowódcą 4. szwadronu przez nowego dowódcę pułku płk. Bolesława Mościckiego[9]. Na tym stanowisku wyróżnił się 24 lipca w bitwie pod Krechowcami[10][11]. Po bitwie, jako jedyny oficer pułku „nie był przedstawiony do żadnego odznaczenia, gdyż już wszystkie odznaczenia, jakie mógł otrzymać rotmistrz (...) posiadał już w czasie wojny w armii rosyjskiej”[12]. W styczniu 1918 stał na czele delegacji do francuskiej Misji Wojskowej w Kijowie, której celem było przeniesienie pułku z Rosji na front zachodni[13].
W lipcu 1920 na terytorium Okręgu Generalnego Lwów przystąpił do formowania małopolskich oddziałów jazdy ochotniczej z ośrodkiem koncentracji we Lwowie, Przemyślu i Stanisławowie[14]. W sierpniu 1920 przy szwadronie zapasowym 14 Pułku Ułanów we Lwowie zorganizował 214 Pułk Ułanów Armii Ochotniczej i objął jego dowództwo[15]. W październiku jako oficer ochotnik został zwolniony ze służby w Wojsku Polskim, oddając dowództwo pułku rotmistrzowi Adamowi Łada-Bieńkowskiemu[16]. 19 października 1920 został wymieniony w rozkazie wewnętrznym nr 49 Generalnego Inspektora Armii Ochotniczej gen. broni Józefa Hallera jako jeden z trzech dowódców ochotniczych oddziałów jazdy obok mjr. Władysława Dąbrowskiego i mjr. Feliksa Jaworskiego[17]. Między innymi dzięki jego ofiarności pułk 30 kwietnia 1923 otrzymał przepisowy sztandar[18]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 10. lokatą w korpusie oficerów rezerwy jazdy[19][20]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 7 Pułku Ułanów Lubelskich w Mińsku Mazowieckim[21][22]. W 1934 jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas w grupie oficerów „powyżej 40 roku życia”[23].
W czasie okupacji niemieckiej był członkiem Narodowych Sił Zbrojnych. W czasie powstania warszawskiego w Grupie NSZ „Topór” w Śródmieściu Północ. Po kapitulacji przebywał w niemieckiej niewoli, w Oflagu VII A Murnau[24].
W 1917 zawarł związek małżeński z Wandą ze Zdziechowskich h. Rawicz (ur. 1885), siostrą Jerzego i Karola (1881–1944), porucznika 214 puł., kawalera Virtuti Militari[1]. W 1929 ożenił się powtórnie ze Stanisławą Mazarekówną (1899–1976), aktorką dramatyczną, urodzoną w Gandży na Kaukazie[25][1].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4575[26][27]
- Krzyż Walecznych[2]
- Medal Niepodległości (16 marca 1937)[28]
- Order Świętego Jerzego 4. klasy żołnierski z palmą (Imperium Rosyjskie, 7 września 1917)[29]
Przypisy
- ↑ a b c Marek Jerzy Minakowski: Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl). Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne. [dostęp 2021-06-03].
- ↑ a b c Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-06-02].
- ↑ Tadeusz Jan Żółkiewski z Żółkwi h. Lubicz, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-10-14].
- ↑ Dziesięciolecie 1928 ↓, s. 47.
- ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 75.
- ↑ a b Wojciechowski 1929 ↓, s. 8.
- ↑ a b Bagiński 1921 ↓, s. 76.
- ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 77-78.
- ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 80.
- ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 92.
- ↑ Wojciechowski 1929 ↓, s. 12.
- ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 98.
- ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 184.
- ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 5.
- ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 6, 7.
- ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 24, 27.
- ↑ Obrona Państwa 1923 ↓, s. 139.
- ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 28.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 694.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 617.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 614.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 556.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 117, 817.
- ↑ Tadeusz Żółkiewski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2021-06-02].
- ↑ Łoza 1938 ↓, s. 473.
- ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 425.
- ↑ Broczyński 1929 ↓, s. 31.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Bagiński 1921 ↓, s. 99.
Bibliografia
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Dziesięciolecie Wojsk VI. Okręgu Korpusu. Lwów: Nakładem Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI, 1928.
- Henryk Bagiński: Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1921.
- Stanisław Broczyński: Zarys historji wojennej 24-go pułku ułanów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929.
- Obrona Państwa w 1920 roku. Księga sprawozdawczo-pamiątkowa Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa. Władysław Ścibor-Rylski (red.). Warszawa: Obywatelski Komitet Wykonawczy Obrony Państwa w Warszawie, 1923.
- Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
- Aleksander Wojciechowski: Zarys historji wojennej 1-go pułku ułanów krechowieckich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Media użyte na tej stronie
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Baretka Orderu św. Jerzego
_of_Narodowe_Si%c5%82y_Zbrojne_(NSZ)_at_plaque_in_Sanok.jpg)
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Znak Narodowych Siły Zbrojnych (NSZ) na tablicy pamiątkowej w Sanoku
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Stanisława Mazarekówna-Żółkiewska, aktorka dramatyczna ur. 16 czerwca 1899 w Gandży (ówcześnie Elizawetpol) na Kaukazie. Od 1929 żona płk. kaw. Tadeusza Żółkiewskiego.