Tadeusz Białoszczyński

Tadeusz Białoszczyński

Tadeusz Białoszczyński w filmie Kościuszko pod Racławicami (1938)
Data i miejsce urodzenia	25 listopada 1899 Tamanowice
Data i miejsce śmierci	24 stycznia 1979 Warszawa
Zawód	aktor
Współmałżonek	Jadwiga Kossocka (aktorka)
Odznaczenia

Grób Tadeusza Białoszczyńskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Tadeusz Białoszczyński (ur. 25 listopada 1899 w Tamanowicach, zm. 24 stycznia 1979 w Warszawie) – polski aktor teatralny, filmowy, telewizyjny i radiowy.

Życiorys

Młodość

Jego ojciec, Jan, był rolnikiem i urzędnikiem skarbowym. Jego matką była Maria z Sieńczaków. Absolwent Gimnazjum św. Jacka i Miejskiej Szkoły Dramatycznej w Krakowie. 25 czerwca 1921 wystąpił w roli Gustawa we fragmencie Dziadów – spektaklu wystawionego w szkole.

Debiut na scenie

Oficjalnie na scenie zadebiutował 10 września 1921 w przedstawieniu Burmistrz Stylmondu w roli Karola von Schaunberg na deskach Teatru Miejskiego im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Z teatrem tym związany był do 1924, po czym przeniósł się do Teatru Miejskiego w Łodzi, gdzie występował do 1927. W latach 1927–1929 był aktorem teatrów warszawskich: Polskiego i Małego, a później przez rok występował w Wilnie w Teatrze na Pohulance i Teatrze Lutnia. Od 1927 współpracował także z Polskim Radiem.

W latach 1923–1926, 1931-1932 i 1936-1937 był aktorem łódzkiego Teatru Miejskiego^[1], występując też gościnnie w Warszawie. następnie występował kolejno w Teatrach Miejskich we Lwowie (1932-36) oraz równolegle w Teatrze Narodowym i Nowym w Warszawie (1937-1939). W filmie zadebiutował w 1937.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej imał się różnych zajęć, pracując jako szatniarz, robotnik i urzędnik. Grał też w jawnych teatrach – Komedia, Maska i Nowości. Po powstaniu warszawskim został przetransportowany do obozu w Zakroczymiu.

Okres powojenny

W 1945 musiał poddać się leczeniu, które odbył w Łodzi i Zakopanem. Następnie związał się z teatrami krakowskim, a w 1952 przeniósł się do Warszawy. Wystąpił w wielu słuchowiskach radiowych i spektaklach Teatru Telewizji. 1 września 1975 przeszedł na emeryturę, ale występował jeszcze gościnnie. 9 września 1976 obchodził pięćdziesięciolecie pracy na scenie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 167-3-4)^[2].

Zapamiętany został jako aktor obdarzony głosem o pięknym brzmieniu i świetną dykcją, co często doceniali krytycy^[3].

Role w filmach oraz serialach telewizyjnych

Znany jest też z ról w filmach i serialach telewizyjnych, m.in. z roli księcia mazowieckiego Janusza I w polskim filmie historycznym Krzyżacy w reż. Aleksandra Forda (1960), wystąpił także w Czarnych chmurach, Ziemi obiecanej i Pannach z Wilka. Partnerował Zofii Lindorf w przedwojennym melodramacie Trzy serca (kamerdyner Aleksander i jego żona Michalinka), grając w tej produkcji z Elżbietą Barszczewską, Jerzym Pichelskim i Aleksandrem Żabczyńskim. Jedną z jego najbardziej znanych ról była rola pułkownika Herberta Reinera w odcinku pt. Żelazny Krzyż w serialu telewizyjnym Stawka większa niż życie.

Spektakle teatralne (wybór)

Teatr Miejski im. J. Słowackiego w Krakowie

• 1921: Burmistrz Stylmondu jako Karol von Schaunberg
• 1922: Ulica Dziwna jako Aptekarz; Abel (reż. Teofil Trzciński)
• 1923: Janosik jako Kuba (reż. T. Trzciński)
• 1923: Cyd jako Don Arias (reż. Stanisława Wysocka)
• 1924: Świerszcz za kominem (reż. S. Wysocka)

Teatr Polski w Warszawie

• 1928: Ostatnia nowość jako Feliks (reż. Jerzy Leszczyński)
• 1929: Cudowny pierścień jako Leśny Dziadek (reż. Janusz Warnecki)
• 1929: Samuel Zborowski jako Wapowski; Poseł; Żołnierz (reż. Leon Schiller)
• 1929: Opera za trzy grosze jako Matyjas Kikut (reż. L. Schiller)
• 1932: Samuel Zborowski jako Lucyfer, Adwokat sprawy (reż. Wacław Radulski)

Teatr Wielki we Lwowie

• 1932: Tak było i będzie jako ojciec (reż. Jerzy Gołaszewski)
• 1932: Powrót Odysa jako Eumej (reż. Janusz Strachocki)
• 1932: Weimar jako Konrad (reż. J. Gołaszewski)
• 1932: Rozkosz uczciwości jako Angelo Baldowino (reż. Bronisław Dąbrowski)
• 1933: Samum jako Laurency (reż. J. Gołaszewski)
• 1933: Zbójcy jako Franciszek (reż. W. Radulski)
• 1933: Cezar i Kleopatra jako Juliusz Cezar (reż. J. Strachocki)
• 1933: Opera za trzy grosze jako pastor (reż. W. Radulski)
• 1933, 1935: Fräulein Doktor jako porucznik Engel (reż. J. Warnecki)
• 1933: Kapitan z Koepenick jako Hoprecht (reż. B. Dąbrowski)
• 1933: Cyd (reż. J. Strachocki)
• 1933: Bachantki jako Dionizos (reż. W. Radulski)

Teatr Rozmaitości we Lwowie

• 1933: Poszukujemy zdolnego włamywacza jako Leo (reż. Władysław Krasnowiecki)

Teatr Komedia w Warszawie

• 1943: Z miłości – niedostatecznie jako Petrowicz (reż. Zygmunt Chmielewski)
• 1943: Matura jako dyrektor Hoffenreich (reż. Stanisława Perzanowska)

Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie

• 1945: Masław jako Masław (reż. J. Warnecki)
• 1945: Nowy rok bieżący jako Tadeusz Kościuszko (reż. J. Warnecki)
• 1946: Jason jako Jack Jason (reż. Krystyna Zelwerowicz)
• 1946: Orfeusz jako Orfeusz (reż. Władysław Woźnik)
• 1947: Odys u Feaków jako Demodok (reż. Józef Karbowski)
• 1948: Harry Smith odkrywa Amerykę jako Harry Smith (reż. Władysław Krzemiński)
• 1949: Odwety jako Jagmin (reż. Roman Zawistowski)
• 1949: Niemcy jako profesor Sonnenbruch (reż. B. Dąbrowski)

Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie

• 1947: Dom otwarty jako Władysław Żelski (reż. zespołowa)
• 1947: Chory z urojenia jako Molier (reż. Wacław Nowakowski)
• 1947: Judasz z Kariothu jako Joazar (reż. J. Karbowski)
• 1948: Sen nocy letniej jako Oberon (reż. B. Dąbrowski)
• 1950: Balladyna jako Fon Kostryn (reż. B. Dąbrowski)
• 1952: Zemsta jako Rejent Milczek (reż. Henryk Szletyński)

Teatr Polski w Poznaniu

• 1950: Hamlet jako Hamlet (reż. Wilam Horzyca)

Teatr Współczesny w Warszawie

• 1952: Droga do Czarnolasu jako wojewoda (reż. Erwin Axer)
• 1953: Domek z kart jako Bruno Sztorc (reż. E. Axer)
• 1954: Pensja pani Latter jako Eugeniusz Arnold Latter (reż. E. Axer)

Teatr Narodowy

• 1955: Niemcy jako profesor Sonnenbruch (reż. E. Axer)
• 1955: Maria Stuart jako Wilhelm Cecil (reż. W. Krasnowiecki)
• 1956: Kordian jako I osoba prologu (reż. E. Axer)
• 1958: Wyzwolenie jako Konrad (reż. W. Horzyca)

Teatr Domu Wojska Polskiego w Warszawie

• 1955: Wesele jako Gospodarz (reż. Maryna Broniewska, Jan Świderski)

Teatr Polski w Warszawie

• 1959: Mewa jako Piotr Sorin (reż. R. Zawistowski)
• 1960: Noc listopadowa jako Chłopicki (reż. Kazimierz Dejmek)
• 1960: Improwizacja paryska jako Jouvet (reż. Zbigniew Hübner)
• 1961: Wesele jako Wernyhora (reż. Jerzy Rakowiecki)
• 1962: Dwa teatry jako dyrektor teatru (reż. Kazimierz Braun)
• 1963: Profesja pani Warren jako Samuel Gardner (reż. Władysław Hańcza)
• 1964: Makbet jako Rosse (reż. E. Axer)
• 1966: Irydion jako Masynissa (reż. Jery Kreczmar)
• 1968: Lilla Weneda jako Harfiarz (reż. August Kowalczyk)

Teatr Powszechny w Warszawie

• 1975: Sprawa Dantona jako Fabre (reż. Andrzej Wajda)
• 1976: Odpocznij po biegu jako zakonnik (reż. Z. Hübner)
• 1978: Burza jako Gonzalo (reż. Ryszard Major)

Filmografia

Filmy (lata 1937–1939)

• 1937: Dziewczęta z Nowolipek jako Różycki
• 1937: Płomienne serca jako kapitan Śmigielski
• 1938: Florian jako graf von Freden
• 1938: Kościuszko pod Racławicami jako Tadeusz Kościuszko
• 1939: Trzy serca jako lokaj Aleksander

Filmy (od 1951)

• 1951: Młodość Chopina jako Joachim Lelewel
• 1954: Domek z kart jako Bruno Sztorc
• 1954: Uczta Baltazara jako Tomczyński
• 1956: Pożegnanie z diabłem jako Bartoszek
• 1956: Trzy kobiety jako kapitan Roman Obersztyn
• 1957: Król Maciuś I jako premier
• 1958: Dwoje z wielkiej rzeki jako szyper Kujawa „Wiślak”
• 1959: Sygnały jako profesor Biernacki
• 1960: Krzyżacy jako Janusz I Mazowiecki
• 1961: Historia żółtej ciżemki jako Kazimierz IV Jagiellończyk
• 1961: Przeciwko bogom jako lekarz wojskowy
• 1963: Daleka jest droga jako generał brytyjski
• 1963: Mansarda jako hrabia
• 1965: Powrót doktora von Kniprode jako stryj Helmuta von Kniprode
• 1968: Ortalionowy dziadek jako pan Aleksander
• 1970: Epilog norymberski jako Wilhelm Keitel
• 1971: Agent nr 1 jako metropolita Damaskinos
• 1971: Złote Koło jako profesor Krauswert, patolog
• 1972: Droga w świetle księżyca jako Łukasz, lokaj Starzeńskich
• 1974: Gniazdo jako margrabia Geron
• 1974: Koniec wakacji jako profesor Pilarski „Parasol”
• 1974: Ziemia obiecana jako ojciec Karola
• 1975: Opadły liście z drzew jako profesor
• 1976: Zagrożenie jako sędzia
• 1977: Sprawa Gorgonowej jako Alfred Jendl, przewodniczący składu sędziowskiego w Krakowie
• 1979: Panny z Wilka jako wuj Wiktora

Seriale telewizyjne

• 1965: Podziemny front jako stryj Helmuta von Kniprode
• 1968: Stawka większa niż życie jako pułkownik Herbert Reiner
• 1969: Gniewko, syn rybaka jako Bogusza, sędzia pomorski
• 1973: Czarne chmury jako chorąży Odrowąż
• 1974: Ile jest życia jako przeor klasztoru w Nowej Hucie

Polski dubbing

• 1958: Diabelski wynalazek jako Artigas
• 1959: Marianna moich marzeń jako Rycerz
• 1970: Kremlowskie kuranty jako Zabielin

Nagrody

• 1953: nagroda państwowa III stopnia (zespołowa) za udział w realizacji (rola Brunona Sztorca) przedstawienia Domek z kart Emila Zegadłowicza i Marii Koszyc w Teatrze Współczesnym w Warszawie
• 1978: nagroda prezesa Komitetu ds. PRiTV za całokształt działalności artystycznej w programach PR i TVP

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1952)^[4]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)

Przypisy

Bibliografia

• Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980, t. II, PWN, Warszawa 1994.

Linki zewnętrzne

• Tadeusz Białoszczyński w bazie IMDb (ang.)
• Tadeusz Białoszczyński w bazie Filmweb
• Tadeusz Białoszczyński w bazie filmpolski.pl
• Tadeusz Białoszczyński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .
• Tadeusz Białoszczyński na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Tadeusz Białoszczyński w bazie Akademii Polskiego Filmu
• Tadeusz Białoszczyński na zdjęciach w bibliotece Polona