Tadeusz Gebethner
 | |||||||||
| Pełne imię i nazwisko | Tadeusz Jerzy Gebethner | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 18 listopada 1897 | ||||||||
| Data i miejsce śmierci | 14 października 1944 | ||||||||
| Wzrost | 177 cm | ||||||||
| Pozycja | |||||||||
| Kariera juniorska | |||||||||
| |||||||||
| Kariera seniorska | |||||||||
| |||||||||
| Odznaczenia | |||||||||
 | |||||||||
Tadeusz Jerzy Gebethner[1][2][3][a] (ur. 18 listopada 1897 w Warszawie, zm. 14 października 1944 w Altengrabow[b]) – polski księgarz, piłkarz i działacz sportowy, porucznik kawalerii Wojska Polskiego. Członek drużyny Polonii Warszawa, w latach 1915–1925 jeden z najwięcej grających jej zawodników (był w pierwszej osiemnastce zespołu pod tym względem[4]), jednocześnie kapitan i prezes klubu.
Życiorys
Pochodził ze znanej rodziny warszawskich księgarzy, jego dziadek Gustaw był twórcą księgarni Gebethner i Wolff. Wraz z braćmi Janem i Wacławem był w 1915 jednym ze współzałożycieli klubu Polonia Warszawa. Został jej pierwszym prezesem i był nim do 1925.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w 5 pułku ułanów Zasławskich, z którym przeszedł cały szlak bojowy. Po zakończeniu działań wojennych kierowana przez niego drużyna piłkarska wyjechała na Górny Śląsk, aby uczestniczyć w działaniach patriotycznych mających wspomóc Polskę w mającym się odbyć plebiscycie. W tym czasie drużyna Polonii rozegrała wiele meczów z miejscowymi piłkarzami, a sam Gebethner był instruktorem w klubie Czuwaj Łabędy. Być może współuczestniczył także w tamtym czasie w założeniu "pierwszej" Polonii Bytom. Według niektórych źródeł miał być prezesem klubu bytomskiego klubu[5], jednakże mógł to być tylko tytuł honorowy.
W 1921 wraz z drużyną Polonii Warszawa wywalczył tytuł wicemistrza Polski. W latach 1915–1925 rozegrał łącznie 137 oficjalnych meczów w barwach swojego macierzystego klubu, będąc jednocześnie przez większość z nich kapitanem drużyny.
Zakończył karierę piłkarską w wieku 28 lat i poświęcił się pracy zawodowej w rodzinnym przedsięwzięciu księgarsko-wydawniczym. W latach 1928–1934 działał w Zarządzie Głównym Związku Księgarzy Polskich.
Na podporucznika został awansowany ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 w korpusie oficerów rezerwy kawalerii. W 1934 pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do 5 pułku ułanów Zasławskich[6].
II wojna światowa
We wrześniu 1939 jako porucznik rezerwy dołączył do 102 pułku ułanów z którym brał udział w walkach o Grodno i po zakończeniu kampanii został internowany w Rakiszkach na Litwie. Zbiegł z obozu i przebywał w Wilnie do 1941, kiedy przedostał się do Warszawy.
W latach 1942–1944 ukrywał żydowską rodzinę, którą wykupił po jej aresztowaniu, a ostatecznie wysłał na Węgry. Za ten czyn otrzymał pośmiertnie w 1981 tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
W czasie konspiracji pełnił służbę w 3 batalionie pancernym AK. Brał udział w powstaniu warszawskim, w czasie którego został ciężko ranny i stracił rękę oraz nogę. Po kapitulacji powstania przebywał w Stalagu XI-A Altengrabow w rejonie Magdeburga. W pobliskim lazarecie zmarł 14 października 1944 na skutek ran odniesionych w powstaniu w wieku 46 lat.
Pośmiertnie awansowany do stopnia rotmistrza. Jego grób znalazł się po wojnie na terenie radzieckiego poligonu (obecnie poligon Bundeswehry) i został zrównany z ziemią.
Został upamiętniony w Muzeum Powstania Warszawskiego na Murze Pamięci (kolumna 190, pozycja 13). Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim, kw. 205, rząd 1/6, miejsce 18[7].
Bibliografia
- Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata. yadvashem.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- Strona internetowa 1911.pl
Uwagi
- ↑ Andrzej Gowarzewski w książkach Mistrzostwa Polski. Ludzie (1918–1939). 100 lat prawdziwej historii (1) (Wydawnictwo GiA, Katowice 2017) oraz Polonia, Warszawianka, Gwardia. Prawdziwa historia trzech klubów (Wydawnictwo GiA, Katowice 2003) podaje imiona Tadeusz Karol.
- ↑ Obecnie dzielnica Dörnitz.
Przypisy
- ↑ Gebethner Tadeusz Jerzy. Polski Indeks Biograficzny. [dostęp 2021-02-19]. (pol.).
- ↑ Tadeusz Jerzy Gebethner. 1944.pl. [dostęp 2021-02-19]. (pol.).
- ↑ KONFERENCJA NAUKOWA W WYŻSZEJ SZKOLE EDUKACJA W SPORCIE. Sport warszawski w służbie niepodległej Polski. 140 lat sportu w Warszawie – 100 lat sportu w niepodległej Polsce. ews.edu.pl. [dostęp 2021-02-19]. (pol.).
- ↑ Przegląd Sportowy Nr 36 (225)
- ↑ Lista prezesów Polonii Bytom od początku jej istnienia.. [dostęp 2012-08-11].
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 126, 589.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: HERSE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-11-06].
Media użyte na tej stronie
Pictograms of Olympic sports - Football. This is unofficial sample picture. Images of official Olympic pictograms for 1948 Summer Olympics and all Summer Olympics since 1964 can be found in corresponding Official Reports.
Autor: Ле Лой, Licencja: CC0
A simplified vector version of the medal awarded to Righteous Among the Nations
Piłkarz i współzałożyciel Polonii Warszawa - Tadeusz Gebethner.
Autor: Sloggi, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grobowiec rodziny Herse na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie