Tadeusz Hernes
 | |
 podporucznik | |
| Data i miejsce urodzenia | 8 sierpnia 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | do 1940 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy | |
Tadeusz Zygmunt Hernes, ps. „Prezydent”, „Tadzio z Borzychowa” (ur. 8 sierpnia 1906 w Borzykowie[1], zm. wiosną 1940 w Katyniu) – dziennikarz, satyryk, humorysta, podporucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Urodził się jako syn Karola i Stanisławy z domu Budzyńskiej[1]. Studiował na Politechnice Gdańskiej oraz prawo i polonistykę na Uniwersytecie Poznańskim[1].
Umiejętności dziennikarskie rozwijał w czasopiśmie „Orędownik Wrzesiński” wydawanym we Wrześni[2]. W 1927 został członkiem Korporacji Studentów Uniwersytetu Poznańskiego „Baltia” i był redaktorem wydawanego „Biuletynu Korporacyjnego”. Był założycielem i pierwszym prezesem klubu literacko-artystycznego „Stratosfera”. Współpracownik „Kuriera Poznańskiego” i rozgłośni poznańskiej Polskiego Radia, w której współtworzył audycję funkcjonującą kolejno pod tytułami „Wielkopolska w przekroju”, następnie „Uśmiech Poznania”, a później „Wesoła Trójka Poznańska”[3]. Był znanym w regionie satyrykiem, sławnym z nieprzeciętnego poczucia humoru[4]. Wraz z Kazimierzem Grusem był autorem komiksu dla dzieci pt. Ucieszne przygody obieżyświatów[5].
Został powołany do odbycia służby wojskowej w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie. Awansowany do stopnia podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 w korpusie oficerów piechoty. Został przydzielony do 68 pułku piechoty[6].
Nosił przydomek „Prezydent”[7] i „Tadzio z Borzychowa”. Był kawalerem.
W okresie mobilizacji w sierpniu 1939 został powołany do Wojska Polskiego i przydzielony do teatru polowego[8]. Po wybuchu II wojny światowej 1939 i agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez Sowietów. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku. Z zachowanych relacjach innych jeńców (których pamiętniki odnaleziono przy ich szczątkach), wynika, że Hernes w obozie wielokrotnie występował przed współosadzonymi, np. w dzień Wigilii Bożego Narodzenia 24 grudnia 1939, w Święto Trzech Króli 6 stycznia 1940, 28 marca 1940, a także jeszcze 5 kwietnia 1939; występy te organizowano w bloku obozowym pod nazwą „Małpi Gaj” i były określane jako „wieczory”, „rewia” albo „seans” Hernesa (wspominali o tym w swoich dziennikach np. Józef Trzepak, Maksymilian Trzepałka, Włodzimierz Wajda, Bronisław Wajs, Henryk Sztekler, Zbigniew Przystasz[9][10], zaś ostatni z nich stwierdził, iż Hernes i kpt. Folten za pracę powinni po powrocie do kraju być odznaczeni[11]). Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 2610 (przy zwłokach zostały odnalezione m.in. pismo urzędowe, pocztówka, wizytówka[12][13]).
Upamiętnienie
5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia porucznika[14]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[15].
W kwietniu 2012 w Gminnym Ośrodku Kultury w Kołaczkowie została zorganizowana wystawa upamiętniająca Tadeusza Hernesa[16]. Imieniem Tadeusza Hernesa nazwano ulicę we Wrześni[17].
Rodzinny dom Tadeusza Hernesa w Borzykowie istnieje nadal; na jego fasadzie zostało zaplanowane umieszczenie tablicy pamiątkowej upamiętniającej syna tej miejscowości[18].
Przypisy
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 255.
- ↑ „Orędownik” raz na cyfrowo. muzeum.wrzesnia.pl. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
- ↑ Halo, halo, tu Radio Poznań!. epoznan.pl, 9 lipca 2014. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
- ↑ Kronika. „Orędownik Wrzesiński”, s. 3, Nr 13 z 4 lutego 1936.
- ↑ Zeszyty Komiksowe. Numer 4., styczeń 2006: Komiks przed wojną. zeszytykomiksowe.org. [dostęp 2014-07-12].
- ↑ Polscy oficerowie i policjanci zamordowani przez NKWD i pochowani w Katyniu, Miednoje i w Charkowie oraz obywatele RP z tzw. Ukraińskiej Listy Katyńskiej. katedrapolowa.pl. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
- ↑ Minister z Borzykowa. gazetylokalne.pl/, 22 listopada 2012. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
- ↑ Pamiętniki znalezione w Katyniu. Warszawa: Editions Spotkania, 1990, s. 268. ISBN 2-86914-050-9. Za: Janusz Deresiewicz, „Tygodnik Powszechny” nr 30/1989.
- ↑ Pamiętniki znalezione w Katyniu. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 136, 143, 151, 153, 159. ISBN 2-86914-044-4.
- ↑ Pamiętniki znalezione w Katyniu. Warszawa: Editions Spotkania, 1990, s. 136, 139, 151-152, 153, 159, 180, 184, 251, 268, 329. ISBN 2-86914-050-9.
- ↑ Zbigniew Przystasz. Spuścizna z Katynia. Odpis notatek. „Rocznik Sanocki”. VIII, s. 25, 38, 2001. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096.
- ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 65. ISBN 83-7001-294-9.
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-07-12].
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2014-08-05].
- ↑ Wystawa w rocznicę mordu w Katyniu. nowa.wrzesnia.net.pl. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
- ↑ Plan sieci i granic obwodów publicznych szkół. wrzesnia.pl. [dostęp 2018-04-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-19)].
- ↑ Borzykowo: Pamięć o Tadeuszu Hernesie. nowa.wrzesnia.net.pl, 9 lipca 2014. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
Bibliografia
- Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2000. s. 203. [dostęp 2014-02-22].
- Lista oficerów Wojska Polskiego z lat 1914-1939. Tadeusz Hernes. officersdatabase.appspot.com. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
- Tadeusz Hernes. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
- K! Baltia. Członkowie rzeczywiści. Tadeusz Hernes. archiwumkorporacyjne.pl. [dostęp 2014-07-12].
- Prezydent - Człowiek Honoru (2). wrzesnia.info.pl, 19 października 2007. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
- Stratosfera i aresztowany przez świnię. poznanskiekamienice.pl, 11 maja 2014. [dostęp 2014-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2014)].
Media użyte na tej stronie
Naramiennik podporucznika Wojska Polskiego (1919-39).
Tadeusz Hernes