Tadeusz Isakowicz-Zaleski

Tadeusz Isakowicz-Zaleski

Tadeusz Bohdan Zaleski

ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski (2013)
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	7 września 1956 Kraków
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	ormiańskokatolicki, rzymskokatolicki
Prezbiterat	1983
Odznaczenia
Strona internetowa

Tadeusz Isakowicz-Zaleski, właściwie Tadeusz Bohdan Zaleski, pseudonim „Jacek Partyka”, „Jan Kresowiak”, „Ksiądz Robak” (ur. 7 września 1956 w Krakowie) – polski Ormianin, duchowny katolicki obrządków ormiańskiego i łacińskiego, działacz społeczny, wieloletni uczestnik opozycji antykomunistycznej w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, pisarz, poeta i publicysta.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w 1956 w Krakowie. Jego rodzicami byli filolog Jan Zaleski (1926–1981) i polska Ormianka, polonistka Teresa Zaleska, z domu Isakowicz (1932–2011)^[1]. Ma dwie siostry, bliźniaczki: Danutę i Joannę (ur. 1958)^[2]. W okresie nauki w liceum związał się z ruchem oazowym, a po ukończeniu szkoły średniej wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie. W 1975 jako kleryk został powołany do odbycia służby wojskowej w Brzegu. Pod koniec lat 70., będąc w seminarium, współredagował podziemne pismo „Krzyż Nowohucki” oraz działał w Studenckim Komitecie Solidarności. W 1977 debiutował jako poeta na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Od 1980 zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność”. Uczęszczał na seminarium prowadzone przez historyka Kościoła ks. prof. Bolesława Kumora, pod jego kierunkiem napisał pracę magisterską. Święcenia kapłańskie otrzymał 22 maja 1983 r. w Katerze Wawelskiej z rąk kard. Franciszka Macharskiego.

Działalność opozycyjna

Przez całe lata 80. był represjonowany przez Służbę Bezpieczeństwa. W 1985 został dwukrotnie ciężko pobity przez funkcjonariuszy SB. Pierwszy raz, w Wielką Sobotę w rodzinnej kamienicy przy ul. Zyblikiewicza. Po raz drugi został napadnięty 4 grudnia w klasztorze Sióstr Miłosierdzia Bożego przez funkcjonariuszy SB przebranych za sanitariuszy pogotowia ratunkowego.

Jego prześladowania przez SB stały się kanwą filmu Macieja Gawlikowskiego Zastraszyć księdza (2006).

W 1988 brał udział jako duszpasterz robotników w strajku w Hucie im. Lenina. Jednocześnie zaangażował się w działalność dobroczynną i pomoc niepełnosprawnym. W 1987 współzakładał Fundację im. Brata Alberta zajmującą się pomocą osobom z niepełnosprawnościami intelektualnymi, prowadzącą 36 placówek na terenie Polski. Obecnie jest prezesem Fundacji.

Okres po 1989 r.

11 czerwca 2013 został ranny w wypadku samochodowym. Około 15:00, na trasie 781 w miejscowości Olszyny, w samochód, którym podróżował, uderzyła jadąca z naprzeciwka ciężarówka^[3].

Działalność duszpasterska

Duchowny rzymskokatolicki

W 1983 uzyskał święcenia kapłańskie i skierowany został na studia do Papieskiego Kolegium Ormiańskiego w Rzymie. Nie otrzymał jednak trzykrotnie paszportu ze względu na współpracę z podziemną Solidarnością. Związał się z prowadzonym przez ks. Kazimierza Jancarza Duszpasterstwem Ludzi Pracy w Parafii św. Maksymiliana Marii Kolbego w nowohuckich Mistrzejowicach. Brał udział w odprawianych tam przez ks. Kazimierza Jancarza czwartkowych Mszach za Ojczyznę. W latach 1994–2006 współpracował z Radiem Maryja i Telewizją Trwam. Z tymi mediami rozstał się w wyniku sporu dotyczącego lustracji duchowieństwa.

Duchowny ormiański

W 2001 odbył studia w Papieskim Kolegium Ormiańskim w Rzymie^[4] i został mianowany przez ówczesnego ordynariusza wiernych obrządku ormiańskiego, kardynała Józefa Glempa, duszpasterzem Ormian w archidiecezji krakowskiej, a w latach 2002–2009 był duszpasterzem Ormian w Polsce Południowej. W latach 2009–2017 proboszcz ormiańskokatolickiej parafii południowej pw. św. Grzegorza Oświeciciela z siedzibą w kościele Trójcy Świętej w Gliwicach^[5][6].

Działalność społeczna

Wśród Ormian

(c) Scio z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski (z prawej) podczas sprawowania liturgii w obrządku ormiańskim

Ks. Isakowicz-Zaleski to aktywny działacz środowiska ormiańskiego, popularyzator wiedzy o historii i kulturze Ormian, zwłaszcza Kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego. Inicjator zbliżenia między środowiskami tzw. starej i nowej emigracji ormiańskiej. Orędownik sprawy upamiętnienia ofiar ludobójstwa Ormian. Ks. Isakowicz-Zaleski wielokrotnie brał udział w audycjach radiowych i telewizyjnych, w których przedstawiał historię narodu i Kościoła ormiańskiego oraz problemy polskich Ormian. Jest spokrewniony z przedostatnim arcybiskupem ormiańskokatolickim Lwowa, wybitnym kaznodzieją i filantropem Izaakiem Mikołajem Isakowiczem (jest praprawnukiem brata arcybiskupa) oraz ks. prałatem Leonem Isakowiczem (1883 - 1944), proboszczem parafii ormiańskokatolickiej w Stanisławowie^[7]. Jest też spokrewniony ks. Stefanem Moszoro-Dąbrowskim, rodem z Argentyny, wikariuszem regionalnym Prałatury Personalnej Opus Dei w Polsce^{[8][niewiarygodne źródło?]}. Wśród swoich krewnych ma też księży greckokatolickich.

W latach 2009–2014 pełnił funkcję przedstawiciela mniejszości ormiańskiej w Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych^[9][10].

Wśród niepełnosprawnych

Od 1979 uczestnik Ruchu "Wiara i Światło", skupiającego osoby z niepełnosprawnością intelektualną, ich rodziny i przyjaciół. Od 1981 organizator wspólnot Ruchu w Krakowie i Chrzanowie, a następnie duszpasterz osób niepełnosprawnych^[11]. Wraz z Zofią Tetelowską i Stanisławem Pruszyńskim współzakładał Fundację im. Brata Alberta w Radwanowicach, której prezesem jest od 1989^[12].

Był kanonikiem honorowym archidiecezji krakowskiej (otrzymał ten tytuł w 1997 od Franciszka kardynała Macharskiego za pracę z osobami niepełnosprawnymi, zrezygnował z niego w 2006 w proteście przeciwko pomówieniom pod swoim adresem).

W 2009 prowadził na antenie TVP Info, wspólnie z Anną Dymną, program Potrzebni, poświęcony problemom osób niepełnosprawnych^[13].

W 2021 na wniosek organizacji pozarządowych został członkiem Rady Konsultacyjnej ds. Osób z Niepełnosprawnościami w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej^[14].

Konwoje humanitarne

Uczestnik i organizator wielu konwojów humanitarnych m.in. do krajów byłej Jugosławii, Czeczenii, Albanii, Ukrainy, w tym części we współpracy z Polską Akcją Humanitarną Janiny Ochojskiej oraz Stowarzyszeniem Lekarzy Nadziei prof. Zbigniewa Chłapa.

Upamiętnianie ludobójstwa na Kresach

(c) Isakowicz-Zaleski, CC BY 3.0

Ks. Isakowicz-Zaleski składa kwiaty pod krzyżem ku czci Polaków zamordowanych przez UPA w Korościatynie

W 2008 wystąpił z apelem o potępienie przez władze polskie ludobójstwa Polaków dokonanego przez OUN-UPA na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej^[15]. Od wielu lat zabiega o należyte upamiętnienie ofiar tej zbrodni.

1 lipca 2009 zorganizował protest w Lublinie przeciwko nadaniu tytułu doktora honoris causa przez KUL Wiktorowi Juszczence, który wielokrotnie gloryfikował Banderę^[16]. Przyczynił się do protestów przeciwko przejazdowi przez Polskę „Rajdu Bandery”, w związku z czym ukraińscy nacjonaliści grozili mu śmiercią^[17]. 5 lutego 2010 współorganizował protesty w związku z uznaniem Bandery bohaterem narodowym Ukrainy przez ustępującego wówczas prezydenta Juszczenkę oraz bierności władz polskich w tej sprawie. Tego dnia odbyły się pikiety przed ambasadą Ukrainy w Warszawie, konsulatami w Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie, Lublinie i Gdańsku^[18]. Jest też prezesem założonej przez siebie Fundacji Kresowej "Memoria et Veritas" i organizatorem dorocznych konkursów szkolnych wiedzy o Kresach^[19] oraz przewodniczącym komitetu honorowego budowy pomnika "Rzeż Wołyńska", dłuta prof. Andrzeja Pityńskiego, we wsi Domostawa w gminie Jarocin na Podkarpaciu^[20].

Kontrowersje

W lutym 2006 wystąpił z postulatem ujawnienia konfidentów SB działających wśród duchowieństwa archidiecezji krakowskiej. Sam badał dokumenty Służby Bezpieczeństwa, które jako poszkodowany otrzymał z Instytutu Pamięci Narodowej. Jego działania wywołały wiele dyskusji na temat lustracji w polskim Kościele oraz spotkały się z wrogością części środowisk kościelnych. Wielokrotnie bezskutecznie zwracał się do krakowskiej Kurii Metropolitalnej o zajęcie stanowiska i pomoc w opracowywaniu dokumentów. Po długim okresie oczekiwania metropolita krakowski, arcybiskup Stanisław Dziwisz zdecydował o powołaniu komisji „Pamięć i Troska”, która miała zająć się problemem inwigilacji krakowskiego duchowieństwa w okresie PRL.

Jako zwolennik ujawnienia tajnych współpracowników SB działających w środowisku krakowskich duchownych, wobec dalszej bierności władz kościelnych oraz nowo powstałej komisji „Pamięć i Troska”, planował przedstawienie wyników swojej pracy badawczej na konferencji prasowej, która odbyła się 31 maja 2006. Po zakazie zajmowania się kwestią współpracy duchownych z SB wydanym przez krakowską kurię (zastosowano wobec niego środki karne z działu sankcje kościelne – kanon 1339) zrezygnował z tego zamiaru mówiąc:

Przyjmuję tę decyzję w duchu posłuszeństwa wobec metropolity, do którego zawsze miałem i mam szacunek.

22 czerwca 2006 odbyło się spotkanie księdza Zaleskiego z kardynałem Dziwiszem, po którym arcybiskup zapewnił, że ksiądz Zaleski może kontynuować swoje badania. Jednak kilka miesięcy później arcybiskup ponownie zdyscyplinował kapłana. 17 października ks. Isakowicz-Zaleski otrzymał od arcybiskupa polecenie powstrzymania się od publicznych wypowiedzi o kontaktach i współpracy niektórych duchownych ze Służbą Bezpieczeństwa. W opinii krakowskiej kurii ksiądz Isakowicz-Zaleski „poważnie nadużył zaufania”, a jego działalność „wypacza obraz kapłana”. Sam ksiądz ogłosił gotowość do podporządkowania się decyzji kurii. Jednocześnie decyzja władz archidiecezji wywołała wiele kontrowersji wśród obserwatorów i komentatorów życia Kościoła katolickiego w Polsce. 13 października 2006 ksiądz Isakowicz-Zaleski dowiedział się również, że wygasły jego uprawnienia duszpasterza Ormian, które jednak przywrócono mu miesiąc później.

Rezultatem badań prowadzonych przez księdza w oparciu o dokumenty zgromadzone przez IPN jest książka pt. Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, która ukazała się 28 lutego 2007 roku nakładem wydawnictwa Znak. W książce tej, obok udokumentowanych przypadków współpracy księży diecezji krakowskiej z aparatem represji PRL, przedstawił przypadki heroicznego oporu i nieulegania presji SB, opisał także przypadki zerwania podjętej z SB współpracy oraz wspierania opozycji przez polskich duchownych katolickich. Za tę pracę w listopadzie 2007 roku ksiądz Zaleski otrzymał Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza^[21].

Działania księdza Zaleskiego budzą duże emocje wewnątrz samego duchowieństwa – w odpowiedzi na jego walkę o oczyszczenie Kościoła w Polsce prymas Józef Glemp nazwał go szukającym sensacji „nadUbowcem”, za co później przepraszał. Sam Tadeusz Isakowicz-Zaleski uważa, że we władzach kościelnych i świeckich działa wrogie mu lobby antylustracyjne^[22].

Wystąpił jako jeden z ekspertów w filmie Zabawa w chowanego, który porusza sprawę pedofilii w polskim Kościele katolickim. Produkcja miała premierę w marcu 2020 w serwisie YouTube. Pod koniec maja tego samego roku udzielił natomiast wywiadu dla internetowego portalu tygodnika katolickiego Niedziela, w którym wyrażał swoje krytyczne stanowisko wobec reakcji części hierarchów i kapłanów katolickich na zgłaszane im przypadki nadużyć seksualnych dokonywanych przez księży. Tekst ten jednak kilka godzin po publikacji decyzją redaktora naczelnego pisma, ks. Jarosława Grabowskiego zniknął ze strony^[23].

Pod koniec czerwca 2020 został zgłoszony jako kandydat Koalicji Polskiej i Konfederacji do powołanej przez sejm komisji ws. pedofilii. 15 lipca podczas głosowania jego kandydatura nie została zaakceptowana przez większość sejmową. Przeciw jego kandydaturze głosowała zdecydowana większość posłów klubu parlamentarnego PiS-u (dyscyplina partyjna) oraz większość posłów Koalicji Obywatelskiej i Lewicy. Jak sam przyznał, był naciskany przez część hierarchów Kościoła katolickiego i niektórych duchownych, aby rozważył rezygnację z ubiegania się o zasiadanie w komisji. Ostatecznie nikt ze zwierzchników kościelnych nie dał jasnego sygnału w tej sprawie. Pomimo to jeden z polityków Prawa i Sprawiedliwości miał przekazywać informację, że ks. Isakowicz kandyduje wbrew woli swoich przełożonych^[24][25][26].

Wielokrotnie krytykował kardynała Stanisława Dziwisza za jawne według niego popieranie Platformy Obywatelskiej za czasów, gdy sprawował on urząd metropolity krakowskiego^[27]. Niejednokrotnie negatywnie wypowiadał się również o mniej lub bardziej jawnym popieraniu Prawa i Sprawiedliwości przez arcybiskupa Marka Jędraszewskiego. W kilku wywiadach medialnych wyrażał się również negatywnie o decyzji hierarchy, zezwalającej na drugi ślub kościelny Jacka Kurskiego w miejscu tak szczególnym jak Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach^[28].

Przynależność

Został członkiem Krakowskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego w przedterminowych wyborach prezydenckich w 2010^[29].

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2006)^[30]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1999)^[31]
• Krzyż Wolności i Solidarności (2016)^[32][33]
• Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019)^[34]
• Medal „Pro Bono Poloniae” (2019)^[35]
• Order Uśmiechu (1997)

Pozostałe nagrody i wyróżnienia

• Tytuł Kustosza Pamięci Narodowej (2010)^[36].
• Nagroda Rzecznika Praw Obywatelskich im. Pawła Włodkowica (2007)^[37].
• Nagroda Literacka im. Józefa Mackiewicza (2007)
• Nagroda Zasłużony dla NSZZ "Solidarność (2008)
• Nagroda Lodołamacz Specjalny (2008)^[38]
• Skrzydła Super-Expressu (2007)^[39]
• Nagroda św. Grzegorza Niezależnej Gazety Polskiej (2007)^[40]
• Medal świętego Jerzego (1997, zwrócony 2008)^[41].
• Honorowe Członkostwo Światowego Kongresu Kresowian (2011)^[42][43]
• Krzyż Czynu Zbrojnego Polskiej Samoobrony na Kresach Wschodnich RP (2011)
• Krzyż Pamięci Ofiar Banderowskiego Ludobójstwa (2012)^[44]
• Nagroda Toruński Anioł od Prezydenta Miasta Torunia (2011)^[45]
• Honorowe Obywatelstwo Miasta Zgierza (2012)^[46]
• Honorowe Obywatelstwo Gminy Zielona Góra (2013)^[47]
• Honorowe Obywatelstwo Gminy Zabierzów (2013)^[48]
• Honorowe Obywatelstwo Gminy Borów (2014)^[49]
• Honorowe Obywatelstwo Miasta Chełmek (2014)^[50][51]
• Honorowe Obywatelstwo Zielonej Góry (2016)
• Honorowe Obywatelstwo Gminy Kadzidło (2017)^[52]
• Honorowy Ambasador Miasta i Gminy Prabuty (2014)^[53]
• Medal "Za zasługi dla Rozwoju Miasta i Ziemi Chrzanowskiej" (2014)^[54]
• Srebrna Odznaka "Za zasługi w pracy penitencjarnej" (2014)
• Medal "Pro Memoria" (2017)
• Medal Opoka im. Piotra Skórzyńskiego (2014)^[55]
• Nagroda Metropolity Lwowskiego Eugeniusza Baziaka (2019)
• Człowiek Roku Klubów Gazety Polskiej (2008)^[56]
• Człowiek Roku Gazety Krakowskiej (2020)^[57]

Działalność literacka

Publicystyka

W latach 2011–2014 był felietonistą Gazety Polskiej Codziennie i Gazety Polskiej, z którymi zerwał współpracę na skutek rozbieżności światopoglądowych i wątpliwości dotyczących obiektywizmu prezentowanego przez te tytuły. Był publicystą portali Prawy.pl, Myśl.pl i wPolityce.pl; obecnie współpracuje z RMF FM, Onet, Polsat News oraz Do Rzeczy, Salon24.pl, TV Wrealu i Media Narodowe. Prowadzi blog na swojej stronie internetowej.

Publikacje

• Tadeusz Zaleski-Isakowicz: Oblężenie. Kraków: Wyd. Krzyża Nowohuckiego, 1981.; Oblężenie. Wyd. II. Kraków: Rota, 1985. OCLC 79914547.
• Tadeusz Zaleski-Isakowicz: Wspomnienia. Kraków: Rota, 1985.
• Tadeusz Isakowicz-Zaleski: Morze Czerwone. Wiersze. Kraków: Libertas, 1987-8.
• Świętych obcowanie (1993) – tomik poezji
• Kronika Życia (opracowane wspomnienia Jana Zaleskiego) (Kraków 1999)
• Słownik biograficzny księży ormiańskich i pochodzenia ormiańskiego w Polsce w latach 1750–2000 (2001)
• Arcybiskup ormiański Izaak Mikołaj Isakowicz „Złotousty”: duszpasterz, społecznik i patriota 1824–1901 (2001)
• Wiersze (2006)^[58][59]
• Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej (2007)^[60][61]
• Moje życie nielegalne (2008), wywiad-rzeka udzielony Wojciechowi Bonowiczowi w 2007 r.^[62]
• Przemilczane ludobójstwo na Kresach (2008)^[63][64]
• Ludzie dobrzy jak chleb (2010)
• Kronika Życia (opracowane wspomnienia Jana Zaleskiego, wyd. poszerzone) (Kraków 2010)
• Nie zapomnij o Kresach (2011)
• Chodzi mi tylko o prawdę, wywiad-rzeka z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim, rozmawia Tomasz Terlikowski (Fronda, 2012)
• Personalnik subiektywny (Małe Wydawnictwo, Kraków 2014)
• Żywa historia (2014)
• Na ścieżkach historii (2015)
• Franciszek od Brata Alberta (Wydawnictwo Rafael 2018)^[65]
• Od Podola i Pokucia wieje wiatr (opracowane wspomnienia Rozalii Fernández) (Kraków 2019)
• Kościół ma być przezroczysty, wywiad-rzeka z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim, rozmawia Tomasz Terlikowski (Wydawnictwo Esprit 2020)^[66]

Zobacz też

• Kościół katolicki obrządku ormiańskiego
• Ormianie
• Lustracja

Przypisy

Bibliografia

• LeszekL. Kabłak-Ziembicki LeszekL., Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, [w:] JanJ. Skórzyński, PawełP. Sowiński, MałgorzataM. Strasz (red.), Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956-89. T. 1, Warszawa: Ośrodek „Karta”, 2000, ISBN 83-88288-65-2 .
• Sprawa ks[iędza] Tadeusza Zaleskiego z Mistrzejowic. Kraków: Biblioteka Obserwatora Wojennego, 1985.

opis wydawnictw niezależnych według Krzysztof Bronowski: Muzeum Wolnego Słowa.

• Jan Wolski: Sprawa ks. Tadeusza Zaleskiego-Isakowicza z Mistrzejowic. Kraków: 1985.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego
• Wywiad z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim z 28 sierpnia 2006 roku. tezeusz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-05)].
• WojciechW. Pięciak WojciechW., Tadeusza Zaleskiego życie pod prąd, Onet.pl, 20 lutego 2006 [zarchiwizowane z adresu 2013-05-04] .
• Tygodnik Powszechny: Lepmy figurki z gliny
• Fundacja im. św. Brata Alberta
• „Pojednania nie da się zbudować na kłamstwie” – wywiad w „Rzeczpospolitej” z 4 listopada 2008 roku
• Nie jestem antyukraiński, ten wrzód jakim było UPA potępiam. Relacja ze spotkania z ks. Tadeuszem Isakowiczem-Zaleskim zorganizowanego w 2011