Tadeusz Józef Żuliński

Tadeusz Żuliński
Roman Barski
Ilustracja
porucznik porucznik
Data i miejsce urodzenia

28 maja 1889
Lwów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

5 listopada 1915
Kamienucha, gubernia wołyńska, Imperium Rosyjskie

Przebieg służby
Lata służby

od 1914

Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe1.jpg Polska Organizacja Wojskowa

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920-1941, dwukrotnie)
Odznaka Oficerska Związków Strzeleckich „Parasol”
Komenda Naczelna POW w roku 1914. Stoją od lewej: Ppor. Aleksander Tomaszewski, ppor. Marian Zyndram-Kościałkowski, ppor. Wacław Jędrzejewicz. Siedzą od lewej: D. Zawistowski , ppor. Konrad Libicki, por. Tadeusz Żuliński, ppor. Bogusław Miedziński
Grób Tadeusza Żulińskiego na cmentarzu Łyczakowskim

Tadeusz Józef Żuliński (ur. 28 maja 1889 r. we Lwowie, zm. 5 listopada 1915 r. pod Kamienuchą) – polski lekarz, członek PPS, legionista, żołnierz, pierwszy komendant Polskiej Organizacji Wojskowej (POW).

Przed wielką wojną

Był synem nauczyciela Józefa Żulińskiego, powstańca z 1863 roku i Łucji z domu Gross, wnukiem żołnierza Powstania listopadowego 1831. Miał pięć sióstr: Barbarę, Łucję, Teresę, Paulinę oraz Maniusię, która była jego siostrą bliźniaczką[1]. Od najmłodszych lat życia wychowywany był w duchu patriotycznym.

Od 1900 uczęszczał do C. K. V Gimnazjum we Lwowie. Należał do tajnego kółka samokształceniowego, redagował gazetkę szkolną, a w 1906 uczestniczył w strajku szkolnym. Egzamin dojrzałości złożył rok później. W tym samym roku podjął studia na wydziale chemii Politechniki Lwowskiej. W kolejnym roku zmienił plany i przeniósł się na wydział lekarski Uniwersytetu Lwowskiego. Dyplom uzyskał w grudniu 1913.

Od samego początku istnienia Związku Strzeleckiego należał do najaktywniejszych jego członków. Ukończył kurs oficerski Związku Walki Czynnej i został przez Józefa Piłsudskiego wyróżniony znakiem oficerskim „Parasol” jako jedna z 64 osób. Wkrótce po tym z rozkazu Piłsudskiego wyjechał najpierw do Warszawy, a potem do Zagłębia Dąbrowskiego z zadaniem agitowania do idei socjalistycznych głoszonych przez PPS i zakładania komórek Związku Strzeleckiego na tamtym terenie. Na początku 1914 zostaje mianowany komendantem Związku Strzeleckiego w Zagłębiu Dąbrowskim. Pod koniec czerwca 1914 podjął pracę zarobkową jako lekarz w Mikołowie.

I wojna światowa – Legiony, POW

Po ogłoszeniu mobilizacji stawił się w Krakowie, gdzie objął funkcję adiutanta Piłsudskiego. Wziął udział w kampanii kieleckiej i walkach nad Wisłą. Po utworzeniu Legionów otrzymał stopień podporucznika piechoty (9 października 1914). Cztery dni później zostaje mianowany przez Piłsudskiego pierwszym komendantem utworzonej w sierpniu celu walki z zaborcą rosyjskim Polskiej Organizacji Wojskowej. 22 października przybył do Warszawy. Tutaj tworzył podwaliny organizacji, głównie na bazie dawnych współpracowników z PPS oraz Drużyn Strzeleckich. Rozwijał działalność organizacji w Warszawie i okolicy, Radomiu, guberni lubelskiej i siedleckiej, a także w Wilnie i Grodnie.

Współpracował z Janem Bielawskim i Tomaszem Arciszewskim, tworząc na początku listopada 1914 Oddział Lotny Wojsk Polskich. Jako komendant POW dokonał zaprzysiężenia oddziału i mianował na jego pierwszego dowódcę Jana Bielawskiego. Uczestniczył w kilku akcjach zbrojnych przeprowadzonych przez Oddział, m.in. pod Grodziskiem, w Warszawie, pod Tłuszczem. Uczestniczył także w maju 1915 w brawurowej akcji w fortach Brześcia zaplanowanej i kierowanej przez Józefa Korczaka.

Po zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie, zorganizował tzw. Batalion Warszawski jako uzupełnienie I Brygady i 22 sierpnia wyruszył z nim na front. 2 września został mianowany dowódcą 2 kompanii VI batalionu. Razem ze swoją kompanią uczestniczył w ciężkich walkach na Wołyniu. 29 października 1915 w czasie walk pod Kamieniuchą został ciężko ranny w brzuch. Przewieziony do szpitala w Sewerynówce, zmarł 5 listopada 1915. Został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Pośmiertnie został odznaczony:

W 1937 została wydana publikacja pt. Komendant podziemnej Warszawy, której autorem był ppłk. Zygmunt Zygmuntowicz.

We wrześniu 1935 roku fragment ulicy Żurawiej w Warszawie pomiędzy ulicą Marszałkowską a Poznańską otrzymał nazwę ulicy T. Żulińskiego.

Przypisy

  1. Marek Gałęzowski, Tadeusz Józef Żuliński, Warszawa: IPN, 2020, s. 8.

Bibliografia

  • Tomasz Nałęcz: Polska Organizacja Wojskowa 1914-1918. Wrocław, 1984.
  • Wiktor Krzysztof Cygan: Słownik biograficzny oficerów legionów Polskich. T. 1. Warszawa: Gryf, 1992.
  • August Krasicki: Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914-1916. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1988.
  • T. Wawrzyński. RAPORT POLSKIEJ ORGANIZACJI WOJSKOWEJ Z 9 MARCA 1917 ROKU. Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej, Centralne Archiwum Wojskowe nr 23, Warszawa, 2000.
  • Marek Gałęzowski, Tadeusz Józef Żuliński, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-80-98-868-2, wersja zdigitalizowana.

Media użyte na tej stronie

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
POL Krzyż Walecznych (1920) 2r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920) nadany dwukrotnie.
Znak oficerski "Parasol".jpg
Znak oficerski "Parasol"
Komenda Naczelna POW (1914).jpg
Komenda Naczelna Polskiej Organizacji Wojskowej w roku 1914. Od lewej, widoczni: podporucznik Al. Tomaszewski (stoi pierwszy z lewej), D. Zawistowski (siedzi pierwszy z lewej), podporucznik Konrad Libicki (siedzi drugi z lewej), podporucznik Marian Zyndram Kościałkowski (stoi drugi z lewej), porucznik Tadeusz Żuliński (siedzi drugi z prawej), podporucznik Wacław Jędrzejewicz (stoi pierwszy z prawej), podporucznik Bogusław Miedziński (siedzi pierwszy z prawej).
Uwaga: W czasopiśmie Panteon Polski nr 1/1925 rok zdjęcie podpisano jako Batalion Warszawski POW w 1915.
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe1.jpg
Autor: Olerys, Licencja: CC BY-SA 3.0
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe
POL I BRYGADA LP 1914 PORUCZNIK.svg
Autor: Patryk Gałuszka, Licencja: CC BY-SA 4.0
Oznaka stopnia (patka) "porucznik" noszona na kołnierzach w I Brygadzie Legionów Polskich. Oznaka obowiązywała w latach 1914-1916. Źródło: W. Sienkiewicz (red.), "Legenda Legionów", DEMART SA, 2008, s. 390.
Lwow-Lyczakow-Zulinski Tadeusz.jpg
Autor: Stako, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Tadeusza Żulińskiego na cmentarzu Łyczakowskim
Tadeusz Żuliński (22-86).jpg
Tadeusz Józef Żuliński, ps. "Roman", lekarz, członek PPS, porucznik Legionów Polskich - fotografia portretowa.